دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
دوسودایی فضا در زیمل
9
30
FA
ابراهیم
توفیق
دکتری جامعهشناسی تاریخی
امیر
خراسانی
کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی
amir.khorasani@yahoo.com
10.22059/jsr.2014.56303
مقالهی حاضر میکوشد دو تصور کاملاً متفاوت از فضا را در جامعهشناسی زیمل برجسته کند. در این مسیر ابتدا نشان میدهیم که زیمل چگونه از دو انگارهی متفاوت فضا در آثارش استفاده میکند. با مرور جستار «جامعهشناسی فضا»ی زیمل، و مقایسهی آن با فضای کانتی- نیوتنی نشان میدهیم، چگونه انگارهی فضای زیمل در این جستار مبتنی بر فضای مطلق است. سپس با مرور دیگر آثار زیمل و مفاهیمی چون جامعهزیستی، اندرکنش اجتماعی، و دلالت عدد برای زندگی اجتماعی خواهیم دید، که انگارهی نسبتباور فضا در بنِ هستیشناسی اجتماعی زیمل قرار دارد. با سنجش این دو انگارهی در ظاهر متعارض، در پی یافتن پاسخی برای حل این تعارض برمیآییم. در پایان خواهیم دید که وجه دوسودایی فضا نزد زیمل برآمده از کاربست دو تمهید تبیینی متفاوت است.
اندرکنش اجتماعی,زیمل,فضا,نسبتباوری,فضای مطلق
https://jsr.ut.ac.ir/article_56303.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56303_6831618e4527caf78daa706ffcee03f8.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
معماری پایدار و سلامت اجتماعی (مورد پژوهش: محلهی چهارصد دستگاه در تهران)
31
42
FA
جلال الدین
رفیع فر
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
jrafifar@ut.ac.ir
شهره
شکری
کارشناس ارشد مردمشناسی
10.22059/jsr.2014.56304
یکی از ویژگیهای اجتنابناپذیر زندگی امروزی آپارتماننشینی است. از همین رو طراحی مناسب مسکن با هدف ارتقای سطح سلامت اجتماعی ساکنین امری مهم به نظر میرسد. سلامت اجتماعی بهمثابه یکی از مولفههای مبتنی بر شبکهسازی اجتماعی نقش مهمی در تقویت تعامل اجتماعی دارد. اگرچه سلامت اجتماعی مفهومی بهظاهر پزشکی تلقی میشود، اما در این تحقیق تلاش شده است تا مولفههای اجتماعی-فرهنگی آن از خلال تطبیق با الگوهای معماری نشان داده شود. سوال اصلی در این پژوهش این است که سهم طراحی معماری جدید در شکلگیری سلامت اجتماعی ساکنین به چه میزان است؟ در این پژوهش از نظریه لی در حوزه طراحی معماری و سلامت اجتماعی استفاده شده است. یافتههای حاصل از 25 مصاحبه نیمهساختاریافته با ساکنین محله چهارصددستگاه که براساس روش تحلیل محتوای کیفی بازخوانی شده است، نشانگر آن است که ساکنین با ایجاد خردهفضاهایی اجتماعی در ساختمان که تعاملات بین همسایگی را افزایش دهد موافق هستند.
سلامت اجتماعی,معماری امروزی,آپارتماننشینی
https://jsr.ut.ac.ir/article_56304.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56304_cb78053e103b947a92e70cb023470cc4.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
نشانهشناسی گفتمانی یک «جدایی»
43
72
FA
سیدعلی اصغر
سلطانی
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
aasultani@yahoo.com
10.22059/jsr.2014.56305
اگرچه تلاشهای زیادی برای بررسی فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساختهی اصغر فرهادی صورت گرفته است، اما هنوز جنبههای زیادی از آن کشفنشده مانده است. درحقیقت مسئلهی این مقاله آن است که نظامهای گفتمانی مختلف بازنماییشده در فیلم کداماند و چه نسبتی با گفتمانهای حاکم بر ایران دههی هشتاد دارند. دغدغهی دیگر این مقاله ارائهی روشی مناسب برای تحلیل فیلم است. ازاینرو، بهکمک نظریهی گفتمان لاکلائو و موف و طراحی یک روش سه مرحلهای، تلاش شد الگوی مناسبی برای تحلیل فیلم ارائه شود. با کمک این روش، مشخص شد که چهار خردهگفتمان فرهنگ اسلامی، ایرانی، غربی و حکومتی در فیلم حضور دارند، ولی دو گفتمان بنیادینی که جامعهی ایران را دوپاره کردهاند، گفتمانهای سنت و مدرنیته هستند. بههمینسبب، بسیاری از تضادهایی که در فیلمهای ایرانی مشاهده میشود، حاصل تقابل میان این دو گفتمان است.
اصغر فرهادی,جدایی نادر از سیمین,نظریهی گفتمان,لاکلائو و موف,نشانهشناسی گفتمانی
https://jsr.ut.ac.ir/article_56305.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56305_9d069aaf7b32d8ad972170186f44fd05.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
فراتر از رویکردهای متعارف: قتل بهمثابه کنش متقابل
73
96
FA
سهیلا
صادقی فسایی
دانشیار گروه جامعهشناسی دانشگاه تهران
s_sadeghi@yahoo.com
10.22059/jsr.2014.56306
در عمدهی مطالعاتی که در حوزهی قتل انجام شده، سعی بر آن است تا تفاوت در نرخ قتل در مناطق مختلف توضیح داده شود. اما این مطالعات و نظریههای حاصل از آنها علیرغم ارزشمند بودن قادر به پاسخگویی به این سوالات نیستند که چه کسی، چه کسی را میکشد؟ یا در کجا و چه وقت و به چه دلیلی قتلی رخ میدهد؟ برخلاف روشهای رایج که بیشتر به توصیف و تفسیر جنبههایی از قتل میپردازد، تحقیق حاضر با تکیه بر روش کیفی و انجام 14 مصاحبهی عمیق با 12 مرد و دو زن که مرتکب قتل عمد شدهاند، بهدنبال فهم جامع مجرمین است. ازاینرو درک شخصی مجرمان و معنابخشی به زندگی روزمرهی آنها و شناسایی انگیزههای آنها از اهداف عمدهی این تحقیق است.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که عمدهی قتلها ناشی از تضاد میان افراد در شرایط مختلف است. پذیرش قتل بهعنوان روشی برای حل تعارضات و تنازعات میان اشخاص باتوجه به متغیرهایی چون طبقه، جنسیت و سن متفاوت است. بیشتر جرایم قتل دربرگیرندهی دو ویژگی اصلی است: اولا خشونت راهی پذیرفتهشده است و دوم، حوادث معمولا در زمان و مکان خاص ترتیب داده نشده است. بهعبارت دیگر حادثه توسعه مییابد؛ نه اینکه ازقبل ترتیب داده شده باشد. معمولا خشونت بهوسیلهی شخصیتی تنازعی و دعوایی، شدت میگیرد و در آن قربانی و مجرم هر دو سعی میکنند وجههی خود را بهقیمت نابودی طرف مقابل حفظ کنند. رابطهی بین قربانی و مجرم و شباهت ویژگیهای آنها ما را به این فرض میراند که خشونتهای مرگبار بیشتر در روابط قرینهای پدیدار میشوند، نه در روابطی که مبنی بر سلسلهمراتباند.
قتل,کنش متقابل,فریفتگی جرم,روابط قرینهای,روش کیفی
https://jsr.ut.ac.ir/article_56306.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56306_667b02765de775cf965bafb5abd9f709.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
تأملی در نظریه ی ریزشی - چرخشی ابن خلدون از منظر مدرنیته ی سیاسی
97
126
FA
یارمحمد
قاسمی
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه ایلام
ym_ghasemi2004@yahoo.com
قاسم
اویسی فردویی
دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی دانشگاه تهران
: mohamagh@yahoo.com
10.22059/jsr.2014.56307
مقالهی حاضر تلاش میکند به تحلیل نظری این مسئله بپردازد که آیا نظریهی چرخشی-ریزشی ابنخلدون در باب دولت ازمنظر مدرنیتهی سیاسی، توان تبیین مکانیسم و دینامیسم دولت را دارد؟ برای پاسخ به این سئوال، ابتدا برمبنای پارهای از رهیافتهای نظری موجود در زمینهی مدرنیتهی سیاسی، خواص و کارکردها و مفاهیم موجود در گفتمان سیاسی مدرن، معرفی شده و سپس این بررسی با آرای ابنخلدون و گفتمان سیاسی او به مواجهه نهاده شده است. نگارنده برمبنای این تحلیل نظری نشان داده است که از آنجایی که آرای ابنخلدون بهعنوان یک نظام حقیقت، برساختهی شرایط و اقتضائات جامعهی زمان خود است و در چهارچوب اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خاصی پرورش یافته است، بهلحاظ نظری عموما و از جنبههای معرفتشناسی و انسانشناسی خصوصا، کفایت و توانایی لازم را برای تبیین تحولات و دگردیسی دولت مدرن ندارد و بنابراین تلاش پارهای از جریانهای فکری و بعضا ایدئولوژیک جهت تسری و تعمیم آرای او به دولت مدرن امروزین، جز اتلاف و هدر دادن وقت و توان برنامههای تحقیقاتی در باب مدرنیته و جامعهی جدید نخواهد بود.
مدرنیته,دستگاه نظری,نظریهی چرخشی-ریزشی,عصبیت معرفتشناسی,انسانشناسی,دولت- ملت
https://jsr.ut.ac.ir/article_56307.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56307_3dbc549a7006f48381196c3fa5bc8e22.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
بررسی کنش انتقامجویانه در مقام واکنش رادیکال به جهان جدید در فیلمهای مابعد قیصر (نمونه موردی:رضاموتوری، گوزنها، کندو)
127
158
FA
یوسفعلی
اباذری
دانشیار گروه جامعهشناسی دانشگاه تهران
yabazari@social.ut.ac.ir
علی
پاپلی یزدی
دکترای جامعهشناسی
10.22059/jsr.2014.56308
با اکران فیلم قیصر در سال 1348 فیلمهای جاهلی وارد فاز انتقامجویانه شدند. این انتقامجویی در فیلمهایی که امتداد تیپ قیصر را به نمایش گذاشتند، به انحای مختلف طرح شد. در این مقاله با بررسی فیلمهای رضاموتوری، گوزنها و کندو، چگونگی کنش انتقامجویانهی مابعد قیصری را بررسی کردهایم. رویکرد این مقاله در بررسی این فیلمها خوانش جامعهشناختی درون-متنی است؛ خوانشی که لات را در نسبت با جهان اجتماعی ممکنکنندهی او در داخل خودِ فیلم مورد بررسی قرار داده است. برای تحلیل فیلمها وضعیتی را در روایت فرض گرفتهایم که از آن تحت عنوان «وضعیت تعادلی» نام بردهایم: وضعیتی که عدم تعادل آن، شکلگیری روایت را امکانپذیر میکند. برمبنای فرض گرفتن این وضعیت سعی کردهایم به این دو سوال محوری پاسخ دهیم: لات اگر در چه وضعیتی میبود کنش انتقامجویانه صورت نمیگرفت؟ و حال که از آن وضعیت خارج شده است، به چه شکل در مقابل وضعیت جدید واکنش نشان میدهد؟ بررسی ما نشان میدهد که در فیلمهای مذکور با فرایندی روبهروییم که همزمان هم معرف رادیکال شدن لات و هم ناخودآگاه شدن او است. این دو وجه درنهایت منتج به ضدیت تام با کل مظاهر جهان مدرن میشود. این ضدیت تام از طریق اتفاقی جزئی بالفعل میشود. فیلمها از طریق تحلیل محتوای کیفی مقولهبندی شدهاند؛ اما این مقولهها در قالب جداول ارائه نگشتهاند، بلکه از طریق به هم پیوستن آنها، متنهای تحلیلی ساخته شده است. علت این مسئله توضیح فرآیند رادیکالشونده است. این فرآیند در قالب یک متن و نه جداول جداگانه میتواند نمود یابد.
گماینشافت,گزلشافت,محله,لات انتقامجو,لات ناخودآگاه,بیگانگی,زندگی عملی,به خود آمدن,وضعیت تعادلی
https://jsr.ut.ac.ir/article_56308.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56308_3d081a570088cef42de111c84b78a7f9.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
دینداری جوانان، ایدهآلها و واقعیتها بررسی محدودیتهای گفتمانهای دینی در تحلیل دینداری جوانان (شهر تهران)
159
188
FA
مریم
عالم زاده
دکتری جامعهشناسی دانشگاه شیکاگو
ثمینا
رستگاری
دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه علوم تحقیقات دانشگاه آزاد
samina. rastegary@gmail.com
10.22059/jsr.2014.56309
این پژوهش تلاشی است برای بهدست دادن توصیفی نظاممند از وضعیت کنونی دینداری جوانان در شهر تهران. توصیف وضعیت کنونی برمبنای فراتحلیل نتایج 15 تحقیق متأخر دربارهی ابعاد مختلف دینداری جوانان تنظیم شده است؛ بدینترتیب که نتایج کمّی بهدست آمده از ترکیب این 15 تحقیق، با تکیه بر مفاهیم و گزارههایی که از نظریات مطرح در مطالعات فرهنگی استخراج شدهاند، بازخوانی شده و از نو سازماندهی گردیدهاند. با اتخاذ این منظر (مطالعات فرهنگی)، ابعاد جدیدی از رفتارها و ذهنیات دینی جوانان آشکار شده که تاکنون از نگاه رویکردهای کلاسیک جامعهشناختی و نیز رویکردهای دینی مغفول ماندهاند؛ ابعادی چون شخصیشدن قرائت از دین، تمایل به قرائت سهلگیرانه، معناسازی خودمحورانه برای پدیدههای دینی، لذتجویی و تنوعطلبی در قالب دین و ....
دینداری جوانان,مطالعات فرهنگی,متنـخوانشـمعنا,گفتمان روشنفکری دینی,الگوی ایدهآل دینداری
https://jsr.ut.ac.ir/article_56309.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56309_d9d0e11ac5b91c49c249bd8c2f97a887.pdf
دانشگاه تهران
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
1010-2809
2717-3291
21
2
2014
11
22
سیاستگذاری هویتی در آموزش رسمی دورهی پهلوی دوم
189
217
FA
ملیحه
شیانی
دانشیار گروه برنامهریزی اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
mshiani@ut.ac.ir
علی
کاظمی زرومی
کارشناس ارشد برنامهریزی رفاه اجتماعی دانشگاه تهران
10.22059/jsr.2014.56311
نهاد آموزشی بهعنوان سازوکاری محتوایی و صوری برای بازتولید ارزشهای هر جامعه شناخته میشود و هویت بهعنوان اولین پیشداشتههای هر شخص از جمله مهمترین آنها بوده است. کتابهای درسی مهمترین بخش رسانهی محتوایی یک نهاد آموزشی به حساب میآید و هدف از نگارش این مقاله آشکارسازی سیاستگذاری هویتی در متون درسی دورهی پهلوی دوم است. مطالعه بنا بر اقتضای موضوع با روش کیفی و تکنیک تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. شش کتاب با استفاده از نمونهگیری هدفمند انتخاب و برای تحلیل آنها از میان روشهای تحلیل محتوای کیفی بهصورت تلفیقی دو روش تحلیل محتوای عرفی و جهتدار به کار گرفته شده است. تحلیل محتوای کتابهای علوم اجتماعی دورهی پهلوی با توجه به ابعاد هویت اجتماعی (هویت ملی، هویت مدرن-غربی، هویت دینی- مذهبی و هویت قومی- محلی) نشان میدهد که در این دوره به هویت مدرن- غربی نسبت به دیگر هویتها توجه بیشتری شده است. هویت ملی نیز با توجه به مفاهیم ملت، میهن و باستانگرایی مورد توجه بوده و از دو هویت دیگر نیز بحثی به میان نیامده است؛ هرچند هویت مذهبی اغلب در خدمت دیگر هویتها و مخصوصاً هویت مدرن- غربی قرار داشته و در این جهت به کار گرفته شده است.
هویت اجتماعی,آموزش,دورهی پهلوی,هویت مدرن- غربی,هویت ملی
https://jsr.ut.ac.ir/article_56311.html
https://jsr.ut.ac.ir/article_56311_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf