TY - JOUR ID - 56263 TI - نقد عقل فلسفی شیعی درنسبت با علوم اجتماعی : در میانه‌ی یقین فلسفی و تعطیل فقهی (مطالعه‌ی موردی آرای آیت‌الله جوادی آملی) JO - مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق) JA - JSR LA - fa SN - 1010-2809 AU - شریعتی مزینانی, سارا AU - ذاکری, آرمان AD - استادیار گروه جامعه ‏شناسی دانشگاه تهران AD - کارشناس ارشد جامعه‏شناسی دانشگاه تهران Y1 - 2013 PY - 2013 VL - 20 IS - 1 SP - 189 EP - 222 KW - نقد عقل KW - علوم اجتماعی KW - آیت‌الله جوادی آملی KW - فلسفه‌ی شیعی DO - 10.22059/jsr.2013.56263 N2 - اگر بپذیریم که علوم اجتماعی در ایران با موانع معرفتی متعددی روبه‌رو است که مانع از تثبیت و رشد آن می‌شود، پرداختن به ریشه‌های این موانع لاجرم یکی از ضرورت‌های جامعه‌شناسی در ایران خواهد بود. بخش مهمی از این موانع معرفتی به سنت‌های فکری‌ای باز می‌گردد که عمدتا در فرهنگ دینی رشد کرده و به‌عنوان جزئی از فرهنگ اسلامی شناخته می‌شوند. پرداختن به درک هر یک از این سنت‌های مختلف از «عقل» به‌عنوان ابزار اصلی شکل‌دهی به علوم اجتماعی، کمک خواهد کرد که با شکل‌گیری «نقد عقل» و معین شدن حدود عقل، «محدودیت‌ها و امکانات» عقل در فرهنگ اسلامی در مواجهه با علوم اجتماعی هویدا گردد. فلسفه‌ی شیعی یکی از مهم‌ترین سنت‌های فکری دینی در ایران است که از زمان صفویه تاکنون در قالب حکمت متعالیه‌ی صدرایی شکل غالب را در حوزه‌های علمیه داشته است. سنجش آرای آیت‌الله جوادی آملی در این حوزه علاوه بر شان فلسفی ایشان به‌عنوان شاگرد برجسته‌ی علامه طباطبایی، به‌دلیل طرح و پی‌گیری مداوم بحث «اسلامی‌سازی علوم» نیز ضرورت دارد. این مقاله مدعی است باور به دست‌یابی به «یقین» در فلسفه و اکتفای به نص و «تعطیل عقل» در فقه، باعث شده که «عقل» و توان‌مندی‌های آن در سنت‌های مختلف شیعی مورد «نقد» قرار نگیرد. ازاین‌رو «نقد عقل» در سنت فلسفی شیعی تاکنون به‌صورت جدی شکل نیافته و «حدود» آن مشخص نشده است. تنها در پاره‌ای مباحث حاشیه‌ای که عمدتا برگرفته از علم «اصول فقه» می‌باشند، در سایه‌ی باور به «ظنی» بودن عقل، سویه‌هایی از ظرفیت شکل‌گیری «نقد عقل» به‌چشم‌می‌خورد. تاریخی نبودن فلسفه‌ی شیعی و نپرداختن به سیر تاریخی تحولات عقل، یکی از دلایل اصلی شکل نگرفتن «نقد عقل» است. UR - https://jsr.ut.ac.ir/article_56263.html L1 - https://jsr.ut.ac.ir/article_56263_68f6081c9859173cda5a0ae4a3c1aabb.pdf ER -