کوچ‌رَوی در زاگرس میانی، در دورة قاجار

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

دانشیار جامعه‌شناسی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه رازی

چکیده

این مقاله به دنبال توصیف و تحلیل کوچ‌رَوی در زاگرس میانی است. روش پژوهش تاریخی و فن گردآوری داده‌ها اسنادی است. یافته‌ها نشان می‌دهند 1.کوچروان یک سوم جامعه ایران بودند و نادیده‌گرفتن آنها منجر به تحلیل‌های ناقصی از تاریخ ایران شده است؛ 2. «تیول» به‌عنوان یک نظام، در راستای تقویت حکومت مرکزی و استقرار نظم به طرزی متناقض‌نما عامل تمرکززدایی و از بین رفتن حاکمیت مطلق بود؛ 3. ایل‌ها به دلیل مالکیت عمومی مرتع، مالکیت خصوصی دام، همبستگی شدید و نیروی نظامی، همواره به‌عنوان نیروهای اجتماعی قدرتمندی در درون جامعه ایرانی نقش سیاسی پررنگی داشتند؛ 4. با اینکه واحد تولیدی خانوار بود، اما منزوی و پراکنده نبودند بلکه در درون اجتماعات بزرگ‌تری مانند هوز و طایفه روابط اجتماعی گسترده‌ای در مقیاس ایل داشتند، همچنین گاهی چند ایل با هم کنفدراسیون تشکیل می‌دادند و به نیروی مؤثری تبدیل می‌شدند؛ 5. حکومت مرکزی حاکمیت مطلق نداشت و در درون مجموعه گسترده‌ای از کانون‌های قدرت نظیر ایل‌های نیمه‌خودمختار قرار داشت؛ 6. کوچ‌رَوی در همزیستی ناپایدار با کشاورزی صورت‌بندی اقتصادی اجتماعی متفاوتی را به وجود آورد و این مهم نیازمند بازخوانی جدیدی برای فهم جامعۀ ایرانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nomadism in the Middle Zagros during the Qajar period

نویسنده [English]

  • siavash gholipoor
Associate Professor of Sociology, Faculty of Social Science, Razi University, Kermanshah, Iran,
چکیده [English]

This article seeks to describe and analyze the nomadic in Zagros at the 13th century. The method is historical research and the technique of data collection is documentary. The findings show: 1. The nomads were one-third of Iranian society, and ignoring them has led to incomplete analyzes of Iranian history.2. The "thiol" as a system, in order to strengthen the central government and establish order in a paradoxical way, was the cause of decentralization and the disappearance of absolute sovereignty. 3. Due to public Rangeland ownership, private livestock ownership, high solidarity and military force, the tribes have always played a significant political role as a powerful force within Iranian society. 4. Although the unit of production was the household, they were not isolated and scattered, but within large communities such as the Hoz and the clan had extensive tribal-scale social relations. Also, sometimes several tribes formed a confederation together and became an effective force. 5. The central government had no absolute sovereignty and was located within a vast set of centers of power such as the semi-autonomous tribes. 6. Nomadism in coexistence with agriculture created a different socio-economic formulation than historiography suggests and this requires a new rereading to understand Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tribe
  • Thiol
  • government
  • nomadism
  • ownership
-ابن بلخی (1385)، فارسنامه، ویراستاران رینولدآلن نیکلسون، گای لسنرینج، تهران: اساطیر.
-استارک، فریا (1364)، سفری به دیار الموت، لرستان و ایلام، ترجمۀ علی‌محمد ساکی، تهران: انتشارات علمی.
-اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه­داری در ایران: دورۀ قاجاریه، تهران: زمینه.
-افشار سیستانی، ایرج (1381)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن، تهران: نگارستان کتاب، ج 1و 2.
-افشار سیستانی، ایرج (1381)، مقدمه‌ای بر شناخت ایلا‌ت، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، تهران: هما.
-افشار نادری، نادر (1347)، «جمعیت و شناسنامه ایلات کهگیلویه»، گروه عشایری، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، گزارش شماره 8، تهران: دانشگاه تهران.
-اکبری، علی و میزبانی، مهدی (1383)، «درآمدی بر شناخت ویژگی‌های جمعیت و جوامع عشایری در ایران»، مطالعات ملی، سال پنجم، شماره اول، 43-9.
-امان‌الهی بهاروند، سکندر (1367)، کوچ‌نشینی در ایران: پژوهشی درباره عشایر و ایلات، تهران: آگاه.
-اندرسون، پری (1399)، گذار از عهد باستان به فئودالیسم، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: ثالث.
-اُوتر، ژان (1363)، سفرنامه اُوتر، ترجمه مرضیه علی اقبالی، تهران: جاویدان.
-اولیویه، جی (1371)، سفرنامه اولیویه: تاریخ اقتصادی اجتماعی ایران در دوران آغازین عصر قاجار، ترجمۀ محمدطاهر میرزا، تهران: انتشارات اطلاعات.
- ایزدپناه، حمید (1350)، آثار باستانی و تاریخی لرستان، ج1، تهران: انجمن آثار ملی.
-آبراهامیان، یرواند (1376)، «استبداد شرقی: بررسی ایران عصر قاجار»، در مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: شیرازه.
-پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ (1344)، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول (قرن‌های 13 و 14 میلادی)، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: دانشگاه تهران.
-پولاک، یاکوب (1361)، سفرنامۀ پولاک: ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
-پیگولوسیا، نینا و ویکتوروونا و همکاران (1349)، تاریخ ایران از دورۀ باستان تا پایان سدۀ هجدهم میلادی، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: دانشگاه تهران.
-تهمک، محمدرضا (1396)، «حاکمیت و تناسب قوا در ایران پیشادولت مدرن: مناطقی از ایالت فارس»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، سال 26، شمارۀ 78، 248-197.
-جمال‌زاده، محمدعلی (1399)، گنج شایگان، تهران: علم.
-دوبد، بارون (1371)، سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمۀ محمدحسین آریا، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-دیاکونوف، میخاییل میخائیلوویچ (1378)، تاریخ ایران باستان، ترجمۀ روحی ارباب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-رابینو، یاسنت (1343)، گزارشی از بازرگان و جامعۀ شهر و ایالت کرمانشاه، ترجمه فریبرز همزه‌ای، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
-سلطانی، محمد علی (1381)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان: ایلات و طوایف کرمانشاهان، تهران: سها.
-سنجابی، علی­اکبرخان (1380)، ایل سنجابی و مجاهدت­های ملی ایران، تحشیه دکتر کریم سنجابی، تهران: شیرازه.
-سیاح (1356)، خاطرات حاج سیاح، تهران: امیرکبیر.
-شوشتری، میر عبداللطیف (1363)، تحفه‌العالم و ذیل التحفه، تهران: طهوری.
-صفی‌نژاد، جواد (1347)، جمعیت و شناسنامۀ ایلات کهگیلویه و بویراحمد، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دانشگاه تهران.
-صفی‌نژاد، جواد (1381)، «شیوه‌های اخذ مالیات در مناطقی از عشایر لرنشین ایران»، نامۀ انسانشناسی، دوره 1، شمارۀ 1، صص 31-17.
-صفی‌نژاد، جواد (1383)، «ساختار اجتماعی ایلی»، فصلنامه مطالعات اقتصادی، سال 5، شماره 1، صص 84-43.
-طبیبی، حشمت‌اله (1371)، مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر، تهران: دانشگاه تهران.
-عبادالهی چنذانق، حمید (1389)، «اقتصاد سیاسی شهر در ایران پیشاسرمایه‌داری: مطالعه موردی عصر صفویه»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 11، شماره 1، 174-146.
 -عبادالهی، حمید (1385)، «ضرورت‌های ساختاری مدیریت سیاسی سرزمین و شکل‌بندی اجتماعی ایران عصر صفوی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 7، شمارۀ 3، 33-5.
-عضدالدوله، احمدمیرزا (1388)، تاریخ عضدی، به اهتمام کاظم عابدینی، قم: فراگرفت.
-قزوینی، یحیی‌بن‌عبداللطیف (1386)، لب‌التواریخ، ویراستار میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-کاتوزیان، محمدعلی (1366)، اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا سقوط رضاشاه، ترجمۀ محمدرضا نفیسی، تهران: پاپیروس، ج 1 و2.
-کاتوزیان، محمدعلی (1383 ب)، «جامعه کم‌آب وپراکنده: الگوی تحول دراز مدت اجتماعی-اقتصادی در ایران»، در جامعه‌شناسی تاریخی در ایران: نفت و توسعه، تهران: مرکز.
-کاشانی، محمدشریف (1362)، واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
-کرزن، جرج (1373)، ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی فرهنگی.
-کرمانشاهی، احمد (1369)، مرآت‌الاحوال، تهران: امیرکبیر.
-کشاورز، اردشیر (1382ب)، کرمانشاهِ ما به دورنمای قدیم، کرمانشاه: طاقبستان.
-کشاورز، اردشیر (1382ج)، زندگان عرصۀ عشق، مجموعه اسناد وقفی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاهان، کرمانشاه: طاق‌بستان. ج1 و2.
-کشاورز، اردشیر (1395)، ایلات و طوایف کرمانشاهان: ایل احمدوند، کرمانشاه: تاقبستان.
-کشاورز، اردشیر (1399)، تاریخ تحولات سیاسی کرمانشاهان: از مشروطیت تا جنگ جهانی اول، کرمانشاه: دیباچه.
-گلستانه، محمدامین (1356)، مجمل‌التواریخ، به کوشش مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-لمبتون، آن (1375)، ایران عصر قاجار، ترجمۀ سیمین فصیحی، تهران: جاودان خرد.
-لمبتون، آن (الف1362)، «تاریخ ایلات ایران»، ترجمۀ علی تبریزی، در ایلات و عشایر (مجموعه مقالات)، تهران: آگاه.
-لمبتون، آن (ب1362)، مالک و زارع، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: علمی فرهنگی.
-محمدی، امین (1397)، هرسین در سطور رنگ پریده، تهران: مورخان.
-مردوخ کردستانی، محمد (1380)، تاریخ مردوخ، تهران: کارنگ.
-منشی قمی، احمدبن (1395)، خلاصه التواریخ، تهران: دانشگاه تهران.
-مورتنسن، دمونت اینگه (1377)، کوچ‌نشینان لرستان، ترجمۀ محمدحسین آریا، تهران: پژوهنده.
-نعمانی، فرهاد (1358)، تکامل فئودالیسم در ایران، تهران: آگاه.
-ولی، عباس (1380)، ایران پیش از سرمایه‌داری، ترجمۀ حسن شمس‌آوری، تهران: مرکز.
-Floor, Willem (2018), Kermanshah: City and Province 1800-1945, Washington dc: Mage Publication.
-Jamalzadeh, M (1951), "An outline of the Social and Economic Structure of Iran”, International Labour Review, vol. LXIII, no, op. cit. pp 443-47.
-Sheil, L. M (1856), Glimpses of Life and Manners in Persia, London: John Murray.
-Vafadari, Kaveh (1979), ‘Some Idea on Unity of Town and Countryside’, Zaman, No 1.