نقد درونماندگار صورتبندی امر بومی و امر جهانی در آثار روشنفکران پس از انقلاب

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

دکترای جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jsr.2025.356118.1920

چکیده

هدف این پژوهش بررسی و نقد صورتبندی میان امر بومی و امر جهانی در آثار روشنفکران پس از انقلاب است. مسئله ی بومی-جهانی یکی از کلیدی ترین مسائل فکری و سیاسی در ایران بعد از مشروطه تاکنون بوده است و می توان آن را به مثابه مرکز ثقل اندیشه ی سیاسی و اجتماعی در ایران در نظر‌گرفت. اما این صورتبندی صرفاً بعدی معرفت شناختی ندارد بلکه حامل تناقضات سیاسی و اجتماعی است. این صورتبندی انواع و تطوری دارد که در اینجا به آن خواهم پرداخت. برای نقد این صورتنبدی‌ها از شیوه‌ی نقد درونماندگار بهره گرفته ام که همزمان روش و نظریه‌ی این پژوهش است. برای این منظور به معرفی مختصر نظریه‌های هگل، مارکس و آدورنو پرداخته ام. نقد درونماندگار توضیح می‌دهد که چگونه یک تفکر، علی رغم داشتن اهداف قابل اعتنا و نیک، به ضد خود بدل می‌شود. در اینجا به نقد و بررسی آثار عبدالکریم سروش و جواد طباطبایی پرداخته ام.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

immanent critique of the Articulation of the local and the Universal In the works of intellectuals after the revolution

نویسنده [English]

  • Abolfazl Hajizadeh
Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this research is to examine and criticize the articulation between the local and the global in the works of post-revolutionary intellectuals. The local-universal issue has been one of the most important intellectual and political issues in Iran after the constitution until now and it can be considered as the focal core of political and social thought in Iran. But these articulations do not only have an epistemological dimension, but also carry political and social contradictions. These articulations have different types and evolution that I will discuss here. To criticize these articulations, I have used the method of immanent critique, which is simultaneously the method and theory of this research. For this purpose, I have briefly introduced the theories of Hegel, Marx, and Adorno. immanent critique explains how a thought turns into its opposite, despite having appreciable and good intentions and goals. Here I have reviewed the works of Abdul Karim Soroush and Javad Tabatabai.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Society
  • thought
  • the local
  • the universal
  • intellectuals
  • immanent critique

مراجع

آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس (1387) «دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی»، ترجمه­ی مراد فرهادپور و امیدمهرگان، چاپ سوم، تهران: گام نو.
آدورنو، تئودور(1400)  «مقدمه­ای بر جامعه­شناسی »، ترجمه­ی سایرا رفیعی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
راچ، لئو (1399) «هگل، روح،وسیاست» در «عصر ایدئالیسم آلمانی»، ترجمه­ی سید مسعود حسینی، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت.
سروش، عبدالکریم. (1392)  «بسط تجربه­ی نبوی»، چاپ ششم، تهران: موسسه­ی فرهنگی صراط.
سروش، عبدالکریم (1374) «قبض­ و بسط تئوریک شریعت: نظریه­ی تکامل معرفت دینی»، چاپ چهارم، تهران: موسسه­ی فرهنگی صراط.
طباطبایی، جواد (1386)  «تأملی درباره­ی ایران: دیباچه­ای بر نظریه­ی انحطاط ایران»، جلد نخست، چاپ هفتم، تهران: نشرنگاه معاصر.
طباطبایی، جواد (1385)  «تأملی درباره­ی ایران: مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی»، جلد دوم، بخش اول، چاپ اول، تبریز: انتشارات ستوده.
طباطبایی، جواد (1386) «تأملی درباره­ی ایران: نظریه­ی حکومت قانون در ایران»، جلد دوم، بخش دوم، چاپ اول، تبریز: انتشارات ستوده.
طباطبایی، جواد (1388) «درآمدی بر تاریخ ‌‌اندیشه­ی سیاسی در ایران، چاپ دهم، تهران: انتشارات کویر.
طباطبایی، جواد (1396) «زوال ‌‌اندیشه­ی سیاسی در ایران:گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران»، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات کویر.
مارکس، کارل (1398) «درباره­ی مسئله­ی یهود و گامی در نقد فلسفه­ی ­حق هگل: مقدمه»، ترجمه­ی مرتضی محیط، ویراستاران: محسن حکیمی، حسن مرتضوی، چاپ دوم، تهران: نشر اختران.
مارکس، کارل (1382)  «دستنوشته‌های اقتصادی و فلسفی 1844»، ترجمه­ی حسن مرتضوی، چاپ سوم، تهران: نشر آگه.
هگل، گئورگ ویلهلم فردریش(1399) «پدیدارشناسی روح»، ترجمه­ی سید مسعود حسینی و محمد مهدی اردبیلی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
هگل، گئورگ ویلهلم فردریش(1392) «دانش­نامه­ی علوم فلسفی؛ پاره­ی نخست: منطق»، ترجمه­ی حسن مرتضوی، چاپ سوم، تهران: نشر لاهیتا.
Adorno, Theodore and Horkheimer, Max (2008) "Dialectic of Enlightenment: Philosophical Fragments", translated by Murad Farhadpour and Omid Mehrgan, third edition, Tehran: Gam-e- No Publishing. (In Persian).
Adorno, Theodore (2021) "An Introduction to Sociology", translated by Sayra Rafiei, first edition, Tehran: Research Institute of Culture, Art and Communication. (In Persian).
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (2013) "Encyclopedia of Philosophical Sciences; The first part: Logic", translated by Hassan Mortazavi, third edition, Tehran: Lahita Publishing. (In Persian).
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (2020) "Phenomenology of Spirit", translated by Seyyed Masoud Hosseini and Mohammad Mahdi Ardabili, first edition, Tehran: Nei Publishing. (In Persian).
Jaeggi, Rahel. “Critique of forms of life” (2018), translated by Ciaran Cronin, Massachusetts London, The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge.
Marx, Karl (2020) "On the Jewish Question and Towards a Critique of Hegel's Philosophy of Right: Introduction", translated by Morteza Mohit, editors: Mohsen Hakimi, Hassan Mortazavi, second edition, Tehran: Akhtaran Publishing. (In Persian).
Marx, Karl (2003) "Economic and Philosophical Manuscripts of 1844", translated by Hasan Mortazavi, third edition, Tehran: Agah Publishing. (In Persian).
Rach, Leo (2020) "Hegel, Spirit, Politics" in "The Age of German Idealism", translated by Seyyed Masoud Hosseini, second edition, Tehran: Hekmat Publications. (In Persian).
Procyshyn, Alexei. “The Conditions of Immanent Critique” (2019), Critical Horizons,
URL:https://doi.org/10.1080/14409917.2019.1616485.
Soroush, Abdul Karim. (2013) "Expansion of Prophetic Experience", 6th edition, Tehran: Sarat Cultural Institute. (In Persian).
Soroush, Abdul Karim (1995) "Theoretic contraction and Expansion of Sharia: The Theory of Evolution of Religious Knowledge", 4th edition, Tehran: Sarat Cultural Institute. (In Persian).
Stahl, Titus. “What is Immanent Critique?” (2013), SSRN Working Papers, URL:http://ssrn.com/abstract=2357957, doi: 10.2139/ssrn.2357957.
Tabatabaei, Javad (2007) "A Reflection on Iran: An Introduction to the Theory of Iran's Decline", Volume One, 7th Edition, Tehrann: Negah-e- Moaser Press. (In Persian).
Tabatbai, Javad (2006) "A Reflection on Iran: The Tabriz School and the Basics of Modernism", Volume II, Part I, First Edition, Tabriz: Sotoudeh Publications. (In Persian).
Tabatabai, Javad (2007) "A Reflection on Iran: The Theory of the Government of Law in Iran", Volume II, Part II, First Edition, Tabriz: Sotoudeh Publications. (In Persian).
Tabatabai, Javad (2008) "An introduction to the history of political thought in Iran", 10th edition, Tehran: Kavir Publications. (In Persian).
Tabatabai, Javad (2017) "The Decline of Political Thought in Iran: Speech on the Theoretical Foundations of Iran's Decline", 11th Edition, Tehran: Kavir Publications. (In Persian).
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 32، شماره 1
تیر 1404
صفحه 59-82

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار