نقش گردشگری عشایر بر ارتقای فرایندهای زیست‌پذیر و بهبود کیفیت زندگی در جوامع عشایری منطقه استان چهارمحال و بختیاری

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس

4 استادیار تربیت مدرس

10.22059/jsr.2024.369381.1924

چکیده

یکی از قلمروهایی که توان جذب سرمایه‏های داخلی و خارجی و به پیروی از آن، توسعه‏ی اقتصادی را در پی دارد، گردشگری عشایری است و از طرف دیگر عشایر تعدادی از جمعیت هستند که معمولا مغفول ماندند و کانون‏های اسکان آن‏ها از شرایط زیست مناسبی برخوردار نیستند در این زمینه زیست‏پذیری می‏تواند نقش موثری در بهبود اسکان عشایر در آن مناطق ایفا نماید. بر پایه وجود ارتباط دو طرفه زیست‏پذیری و گردشگری عشایری، برای آن که گردشگری بتواند به بهبود زیست‏پذیری عشایر کمک کند، باید نقش آن شناسایی شده و مورد توجه خاص قرار گرفته شود. توسعه گردشگری عشایری، امکان افزایش درآمد خانوارهای عشایری، اشتغال‏زایی و جلوگیری از مهاجرت‏های عشایری را در بستر بهبود کیفیت زندگی و توزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در مناطق عشایری، فراهم می‏کند. دیدگاه کلی حاکم بر این تحقیق حاضر با توجه به ماهیت و نوع پژوهش، دیدگاه کمی است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ میزان نظارت و درجه کنترل متغیرها از نوع تحقیقات میدانی و از لحاظ نحوه گردآوری داده‏ها و قابلیت تعمیم از نوع پژوهش‏های پیمایشی است. نتایج نشان داد که گردشگری عشایر در بهبود ابعاد اجتماعی- فرهنگی؛ کالبدی-فضایی و زیست محیطی زیست‌پذیری عشایر موثر بوده است ولی در ابعاد اقتصادی و آموزشی چندان موفق عمل نکرده و میبایست در اولویت سیاستگذاران و برنامه‌ریزان قرارگیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of nomadic tourism on the promotion of livability processes and the improved quality of life in nomadic societies in Chaharmahal and Bakhtiari province

نویسندگان [English]

  • Elham Akbari 1
  • Shahla shchoobchian 2
  • Roghieh ghiyaasi 3
  • Mohammad Shoakt 4
1 tarbiat modares university
2 Tarbiat modares university
3 Tarbiat Modares University
4 Tarbiat Modares University
چکیده [English]

One of the areas that can attract domestic and foreign capitals and consequently bring about economic development is nomadic tourism. However, nomads are a group of people who are usually neglected and their settlement centers are not in good living conditions. Livability can play an effective role in this regard by improving the nomads’ settlement conditions. Based on the mutual relationship between livability and nomadic tourism, in order for tourism to help improve the livability in nomads, its role should be identified and given special attention. The development of nomadic tourism can enhance the nomadic households’ incomes and job opportunities, and prevent nomadic migrations through improving the quality of life and balanced distribution of welfare services and facilities in nomadic areas. Given the nature and type of the present research, in general, a quantitative research method is used. As to the purpose, the current research is an applied study. In terms of the degree of monitoring and control of variables, it is a field research, and in terms of the method of data collection and generalizability, it is a survey research. The results showed that nomadic tourism was influential in the improvement of socio-cultural, physical-spatial and environmental dimensions in the livability of the nomads. However, it was not that successful in the economic and educational dimensions and should be prioritized by policy makers and planners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : socio-cultural
  • physical-spatial and environmental dimensions
  • education
  • nomadic
  • Bakhtiari province

مراجع

  1. تقی لو، علی اکبر، کیانی، مصطفی، و کهکی، فاطمه السادات. (1397). بررسی و تحلیل اثرات اقتصادی و زیست محیطی گردشگری در سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان سامان). برنامه ریزی منطقه ای، 8(31 )، 103-114.

 SID. https://sid.ir/paper/230590/fa

  1. توفیقیان اصل، سیدامیر، ریاحی، وحید، بخشنده نصرت، عباس، و جلالیان، حمید. (1401). سنجش سطوح زیست پذیری کانون های اسکان عشایری (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان بویراحمد). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 17(2 (پیاپی 59) )، 501-519. https://sid.ir/paper/1030681/fa
  2. حاجی علیزاده, جواد. (1402). بررسی اثرات اسکان بر معیشت پایدار عشایر در بخش مرکزی شهرستان داراب. مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان, 3(1), 81-94. doi: 10.22034/jsnap.2023.406734.1062
  3. خراسانی, & ‌محمدامین. (1392). ﺗﺎﻣﻠﯽ در ﻣﻔﻬﻮم زﯾﺴﺖﭘﺬﯾﺮی؛ ﺷﻨﺎﺧﺖ، ﺳﻨﺠﺶ و روﯾﮑﺮدها.پژوهش در هنر و علوم انسانی, 2(1)، 9-16.‎
  4. رکن الدین افتخاری عبدالرضا، پورطاهری مهدی، & آقامحمدی مهدی. (1398)، نقش مناطق نمونه گردشگری در توسعه مناطق عشایری (مطالعه موردی: منطقه نمونه گردشگری الوند شهرستان همدان).‎
  5. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، لطفی مهروئیه، حبیب، پورطاهری، مهدی، طالبی فرد، رضا (1389) «نقش مقاوم ساری مسکن روستایی در زیست‏‏‏پذیری روستاها (مورد مطالعاتی: دهستان مهروئیه)» مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی) سال سیزدهم؛ 344، 59.
  6. ریاحی، وحید، احمدی، راشد. عزمی، آئیژ، (1392). بررسی نقش طرح‌های اسکان در توسعه اقتصادی و اجتماعی عشایر، مطالعه موردی (کانون‌های اسکان استان کهگیلویه و بویراحمد)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ش 28 صص 112-95.
  7. رئیسی، ابوبکر، شیهکی تاش، مهیم& سالارزهی، حبیب‌الله. (1399). تحلیل راهبردی توسعه گردشگری روستایی در شهرستان سرباز. روستا و توسعه،23(3)، 153-186. doi: 10.30490/rvt.2020.283047.1049
  8. صفری علی اکبری، مسعود (1400). بررسی وضعیت و نقش جامعه عشایری در توسعه پایدار مرزهای کشور (مورد مطالعه عشایر غرب ایران)، فصلنامه برنامه‏ریزی منطقه‏ای، سال 11، شماره 41، مرودشت، صص 82 –
  9. علویزاده، سیدامیرمحمد، کیومرث، سمانه، ابراهیمی، الهام، و علیپور، مرضیه. (1398). تحلیل زیست پذیری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کاشمر). پژوهش و برنامه ریزی روستایی (JOURNAL OF RESEARCH AND RURAL PLANNING)، 8(2 (25 پیاپی) )، 97-114. https://sid.ir/paper/236464/fa
  10. قاسملو, حسن؛ حسین زاده و رومیانی، احمد. (1402). تحلیل اثرات توسعۀ گردشگری بر زیست‌پذیری مناطق روستایی (نمونۀ موردی: روستاهای گردشگری شهرستان طارم).جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای, 12(44), 81-116.‎
  11. محبی میمندی، مصیب. (1402). روندپژوهی مهاجرت داخلی در ایران طی سی سال اخیر (1395-1365)؛ (19003). ماهنامه گزارش های کارشناسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، (3)31، 1-41.
  12. محمدی، پژمان، زیاری، یوسفعلی، توکلان، علی (1399) «تحلیلی بر اثرگذاری ابعاد مدیریت شهری بر شاخص های زیست‏پذیری شهری(مطالعه‌ی موردی: شهر شهرکرد)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره ی 52، شماره ی 3، ص 1056.
  13. مرادی، مهوش، & اکبرپور، محمد. (1400). واکاوی زیست‌پذیری روستاهای پیراشهری (مورد مطالعه: دهستان درودفرامان، شهرستان کرمانشاه). پژوهشهای روستائی، 12(3)، 552-571. doi: 10.22059/jrur.2021.325227.1643
  14. منظم اسماعیل‏پور، علی، شاهوردی، حدیث، رومیانی، احمد، چهرازی، الیاس (1397) «اولویت‏بندی مناطق روستایی بر اساس شاخص‌های زیست‏پذیری روستایی (مطالعه مورد: بخش زاغه، شهرستان خرم‏آباد)»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات برنامه‏ریزی سکونتگاه‏های انسانی دوره 13، شماره 4 (پیاپی 45)، صص ،973،978972و979.
  15. میرواحدی، سیدسعید، و اسفندیاری بیات، الهام. (1395). بررسی پتانسیل کارآفرینی گردشگری فرهنگی در جامعة عشایر قشقایی ایران. گردشگری و توسعه، 5(3 (پیاپی 9) )، 62-78. https://sid.ir/paper/523549/fa
  16. نجفی پور، امیرعباس و بلاغی اینالو، صدیقه، (1398)، نقش گردشگری عشایری در توسعه صنعت گردشگری استان فارس (مطالعه موردی : شهرستان فیروزآباد)،چهارمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران،تبریز،https://civilica.com/doc/972238
  17. نوروزی، اصغر & محمودیان، فرزاد. (1394). بررسی تطبیقی شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی عشایر اسکان‌یافته و اسکان نیافته (مطالعه موردی: شهرستان کوهرنگ)، برنامه ریزی فضایی، (4)5، 17-38.
  18. یاری حصار، ارسطو، پریشان، حیدری ساربان، & وکیل. (1395). ارزیابی تأثیرات هدفمندسازی یارانه‌ها بر پایداری شاخص‌های اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: دهستان سردابه، شهرستان اردبیل).پژوهشهای روستائی، 8(3)، 536-553.‎
  19. ABOLADE, O., ADIGUN, F., OLUNIRAN, D., ADETUNJI, M., & IGE, J. (2019). Housing Informality of Fulani Nomads in Ogbomoso Region, Nigeria.
  20. Burton, M. (2014). Quality of place. In Encyclopedia of quality of life and Well-Being, research (pp. 5312–5314): Springer.
  21. Dehghani, A. (2008): Analysis of the Consequences of Globalization on the Living Dimensions of Settled Tribal Societies (Case Study: Tribal Settlement Centers of Fars Province), Journal of Regional Planning, 7(27), pp. 35-46.
  22. EIU (Economist Intelligence Unit). (2023). The Global Liveability Index, https://www.eiu.com/n/campaigns/global-liveability-index-202EI/
  23. George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
  24. Ghazali, S., Zibaei, M., & Keshavarz, M. (2022). The effectiveness of livelihood management strategies in mitigating drought impacts and improving livability of pastoralist households. International Journal of Disaster Risk Reduction, 77, 103063.
  25. Gieling, J., & Haartsen, T. (2017). Liveable villages: the relationship between volunteering and liveability in the perceptions of rural residents. Sociologia Ruralis, 57, 576-597.
  26. Lindawati, L., Damayanti, A., & Putri, D. H. (2021). The potential of community-based nomadic tourism development: insight from three case study in Yogyakarta. Jurnal Pemberdayaan Masyarakat: Media Pemikiran Dan Dakwah Pembangunan, 5(1), 135-162.
  27. Mastura, A., Norafida Ab, Gh., Abubakar, A. and Keumala, N., 2017. A Systematic Review on City Liveability Global Research in the Built Environment: Publication and Citation Matrix, Social Indicators Research, v. 53(2), p. 163-187.
  28. Namazi-Rad, M., F. Lamy, P. Perez et al. (2012) An heuristic analytical technique for location-based liveability measurement. Pp. 1–6 in Conference paper, proceedings of the fifth annual ASEARC conference - looking to the future - programme and proceedings, University of Wollongong .
  29. Roohipour, Z., Shobeiri, S. M., Larijani, M., & Mikaeili, A. (2019). Investigating the Effects of Establishing of Nature School on Urban Livability using Delphi method, Case Study: Pardisan Park, Tehran. Journal of Urban Ecology Researches, 10(19), 135-150.
  30. sadeghi, H., & saib, M. (2021). Ecological Analysis of Order and Security in Rural Tourism of Isfahan Province. The Journal of Geographical Research on Desert Areas, 9(2), 137-158.
  31. Shekari, F., Ziaee, M., Faghihi, A., & Jomehpour, M. (2022). Nomadic livelihood resilience through tourism. Annals of tourism research empirical insights, 3(1), 100034.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 32، شماره 1
تیر 1404
صفحه 219-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار