گفت وگوی علمی به مثابه اجتماع علمی (مطالعه گفت وگوی علمی در بین کنشگران علوم اجتماعی)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی،گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی

2 دانشجوی دکتری جامعه ‌شناسی فرهنگی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران

3 استاد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jsr.2024.346523.1784

چکیده

گفت‌وگوی علمی میان کنش‌گران، نقش مهمی در شکل‌گیری و پویایی اجتماعات علمی دارد، و اساسا گفت‌وگوی دانشمندان
می‌تواند روش ایجاد هر نوع تغییری در نظریه های علمی محسوب شود و پویایی علمی در جریان گفت‌وگوها به ظهور می-رسد. با توجه به اهمیت گفت‌وگوی علمی، پرسش پژوهش حاضر این است که چه علل و زمینه‌هایی در فضای گفت‌وگوی علمی مؤثر هستند؟ روش پژوهش مورد استفاده، نظریه‌ی زمینه‌ای بوده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های کیفی نیمه-ساخت‌یافته عمیق با 24 نفر از اساتید، دانشجویان دکتری و پژوهش‌گران رشته‌ی علوم اجتماعی از میان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه‌های استان تهران جمع‌آوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان داده است که "تجربه‌ی جمعی"، "قصدمندی" و ویژگی‌های "شخصیتی" از عوامل علَی در ایجاد فضای گفت‌وگوی علمی هستند. در کنار این عوامل، شرایط و زمینه‌های دیگری نظیر "موقعیت مکانی" و "استمرار زمانی" نیز از زمینه‌های بسیار مهم در فضای گفت‌وگوی علمی محسوب می‌شوند. در ایجاد فضای گفت‌وگوی علمی،
"نظام دیوانسالار حاکم بر دانشگاه و فضاهای علمی" و "احساس شورو‌شعف" به نوعی در کنش افراد و ایجاد فضای گفت‌وگو به عنوان شرایط مداخله‌گر تاثیرگذار بوده‌اند. یافته‌ها هم‌چنین نشان داده است که مشارکت کنندگان برای بقای فضای گفت-وگوی علمی و حفظ مناسک گفت‌و‌گویی، استراتژی "سازندگی" را در پیش می‌گیرند و به تعیین "قواعد رفتاری "، قواعد گفت‌وگویی"، قواعد نقد" و "هم‌تکاپویی" دست می‌زنند. در نهایت، پیامد حضور مداوم افراد در فضای گفت‌وگوی علمی، سبب "تغییر و دگرگونی" و "گسترش افق فکری جدید"، "کسب مهارت ارتباطی" و "کتابت " خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

scientific dialogue as a scientific community (Study of Scientific dialogue among social science activists)

نویسندگان [English]

  • Nader Razeghi 1
  • Zahra khasto 2
  • Taghi azadatmaki 3
1 Associate Professor of Sociology, Faculty of Humanities & Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
2 Ph.D. student in cultural sociology, Department of Social Sciences, University of Mazandaran
3 Professor of Sociology, Department of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Considering the importance of scientific dialogue, the question of this research is what causes and contexts are effective in the scientific dialogue Space? The research method used in this research was grounded theory. The data was collected through in-depth semi-structured qualitative interviews with 24 professors, doctoral students and researchers in the field of social sciences from among the faculties of social sciences of universities in Tehran province. The findings of the study have shown that “collective experience”, “intentionality” and “personality” characteristics are causal factors in creating an atmosphere of scientific dialogue. In addition to these causes, other conditions and fields such as “location” and “time continuity” are considered very important fields in the scientific dialogue space.In creating the scientific dialogue space, the “bureaucratic system ruling the university and scientific space” and the “feeling of enthusiasm” have somehow influenced people's actions and creating the scientific convers dialogue ation space as intervening conditions.The study has also shown that the participants adopt the “constructive” strategy in order to survive the scientific dialogue space and maintain dialogue rituals and determine “behavioral rules”, “dialogue rules”, and “criticism rules” and “collaboration” are used.Finally, the result of the continuous presence of people in the scientific dialogue space will lead to "change and transformation" and "expansion of new intellectual horizons", "acquisition of communication skills" and "literacy".

کلیدواژه‌ها [English]

  • "dialogue space"
  • " scientific dialogue"
  • "dialogue rituals"
  • "grounded theory"
  • "scientific community"
 استراوس، انسلم و جولیت کوربین (1392). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ­ زمینه‌ای. ترجمۀ ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
 امیدی، مهدی و قاراخانی، معصومه (1399). نظام ارتباطی و هنجاری اجتماع علمی در علوم انسانی ایران. فصلنامۀ جامعه­پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال یازدهم. شمارۀ دوم، ص 1تا 29.
 آقایی، عاطفه (1393). فرهنگ نقد و گفت­وگوی صاحب­نظران علوم انسانی ایران در مطبوعات (تحلیل گفت­وگو­ها و نقدهای منتشره در نشریات تخصصی علوم انسانی از سال 1386 تا 1391). استاد راهنما: علی انتظاری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
 باقری حیدری، فاطمه (1393). عوامل موثر بر تعاملات و ارتباطات دانشجویان با استادان مطالعۀ موردی دانشگاه­های (آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی). مجلۀ جامعه­شناسی ایران. دورۀ پانزدهم، شمارۀ 4، زمستان 1393.ص 153تا171.
 بوهم، دیوید (1381). دربارۀ دیالوگ. (لی نیکول، جمع­آوری و تدوین. محمد­علی حسین­نژاد، مترجم). تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
 پوپر، کارل (1384). اسطورۀ چارچوب (دردفاع از علم و عقلانیت). (علی پایا، مترجم). تهران: طرح نو.
 توسلی، غلام­عباس و ریاضی، نهال (1391). علم و توسعۀ علم: بررسی میزان پذیرفته شدن ارزش­های علم از سوی عاملان توسعۀ علمی (مطالعۀ موردی: دانشجویان علامه طباطبائی). مجلۀ جامعه­شناسی توسعۀ اجتماعی ایران. سال پنجم. شمارۀ اول. ص 23تا 48.
 جلیلی، مهناز؛ زاهدی، محمدجواد؛ ارشاد، فرهنگ و ربیعی، علی (1395). تحلیل جامعه­شناختی رابطه بین اجتماع علمی و سرمایۀ علمی (مطالعۀ اجتماع علمی رشته جامعه­شناسی). مجلۀ جامعه­شناسی ایران، دورۀ هفدهم، شمارۀ3. ص 26تا 48.
 خانیکی، هادی (1392). در جهان گفت­وگو: بررسی تحولات گفتمانی در پایان قرن بیستم. تهران: هرمس.
 دلانتی، جرارد (1384). علم اجتماعی فراسوی تعبیرگرایی و واقع­گرایی. (محمدعزیز بختیاری، مترجم). تهران: دانش و اندیشۀ معاصر.
 رفیع­پور، فرامرز (1381). موانع رشد علمی ایران و راه­حل­های آن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
 شریف­زاده، رحمان (1397). مذاکره با اشیا: برونو لاتور و نظریۀ کنش‌گر ـ شبکه. تهران: نشر نی.
 طاهری­کیا، حامد (1400). زیست فرهنگی استادان دانشگاه به مثابه زیست از دست رفته. فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. دورۀ 17. شمارۀ 63. ص 129 تا 151.
 عباس­پور، عباس؛ مجتبی­زاده، محمد؛ ملکی، حسن و فراست­خواه، مقصود (1395).  نظریه­پردازی راجع به الگوی مطلوب اعتبارسنجی نظام آموزش عالی ایران به شیوۀ نظریۀ زمینه­ای. فصلنامۀ پژوهش­های رهبری و مدیریت آموزشی. سال سوم، شمارۀ 9. ص 83تا 125.
 عبداللهی، محمد (1375). جامعه­­شناسی در ایران: نگاهی به گذشته، حال و آینده. مجلۀ رهیافت. شمارۀ 13، تهران: شورای پژوهش­های علمی کشور". ص 81 تا 87.
 عسکری، مریم (1394). شناسایی عوامل مؤثر بر دانش­آفرینی اعضای هیأت علمی در نظام آموزش عالی. استاد راهنما: فریبا عدلی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی. دانشگاه الزهرا، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی.
 علی­کوچک، یونس (1390). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان فعالیت علمی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری (مطالعۀ موردی دانشگاه مازندران). استاد راهنما: نادر رازقی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد جامعه­شناسی. دانشگاه مازندران، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی.
 فراست­خواه، مقصود (1396). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر «نظریۀ برپایه»(گرانددتئوری، GTM). تهران: نشر آگاه. چاپ چهارم.
 قراخانی، معصومه و میرزایی، سیدآیت­الله (1395). عوامل موثر بر ناراستی­های دانشگاهی در فضای آموزش علوم اجتماعی (مطالعه­ موردی دانشگاه­های دولتی تهران). فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ نهم، شمارۀ 2. ص 29 تا 48.
 قاضی طباطبائی، محمود و ودادهیر، ابوعلی (1386). جامعه­شناسی علم فناوری: تأملی بر تحولات اخیر جامعه­شناسی علم. نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 31، پاییز 1386.ص 125تا 142.
 قانعی­راد، محمدامین (1397). پیدایش روشنفکر گفت­وگویی در ایران؟ (مطالعه­ای تاریخی از روشنفکران سکوت تا روشنفکران ارتباطی). تهران: آگاه.
قانعی­راد، محمدامین (1385الف). تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی (بررسی موردی رشتۀ علوم اجتماعی). تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
قانعی­راد، محمدامین (1385ب). وضعیت اجتماع علمی در رشتۀ علوم اجتماعی. نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ پیاپی27.ص 27 تا56. 
قانعی­راد، محمدامین (1383). گفت­وگوهای پیش الگویی در جامعه‌شناسی ایران. مجلۀ جامعه­شناسی ایران. دورۀ5، شمارۀ 1. ص 5 تا 39.
 قانعی­راد، محمدامین و خسروخاور، فرهاد (1390الف). جامعه­شناسی کنش‌گران علمی در ایران. تهران: علم.
 قانعی­راد، محمدامین و خسروخاور، فرهاد (1390ب). ذهنیت­های پژوهشگران برجسته علوم پایه درباره اجتماع علمی در ایران. نشریۀ آموزش عالی ایران، دورۀ سوم، شمارۀ چهارم (پیاپی12).ص 7 تا 34.
 قانعی­راد، محمدامین؛ ملکی، امیر و محمدی، زهرا (1392). مطالعۀ دگرگونی فرهنگی در سه نسل دانشگاهی (مطالعۀ موردی: اساتید علوم اجتماعی دانشگاه­های تهران). مجلۀ جامعه­شناسی ایران، دورۀ چهاردهم، شمارۀ یک، بهار 1393. ص30تا 64.
 کوهن، تامس (1394). ساختار انقلاب­های علمی. (سعید زیباکلام، مترجم). تهران: سمت.
 هایزنبرگ، ورنز (1387). جزء و کل. (حسین معصومی همدانی، مترجم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 ماهر، زهرا (1389). بررسی عوامل جامعه­شناختی موثر بر تولیدات علمی در اجتماعات علمی (مطالعۀ موردی دانشگاه اصفهان). استاد راهنما: علی ربانی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد جامعه­شناسی. دانشگاه اصفهان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی.
 مک­کارتی، ای.دی. (1388). معرفت به مثابه فرهنگ: جامعه­شناسی معرفت جدید. (خالق­پناه، کمال؛ شالچی، وحید؛ نبوی، سیدحسن و آروین، بهاره (زیر نظر دکتر محمد توکل)، گروه مترجم). تهران: پژوهشکدۀ مطالعات  فرهنگی و اجتماعی.
مولکی، مایکل (1384). علم و جامعه‌شناسی معرفت. (حسین کچوییان، مترجم). تهران: نشر نی.
 
Arnann, Klaus and Karin Knorr-Cetina (1989). Thinking through talk: an ethnographic study of a molecular biology laboratory. Knowledge and Society 8 (1989), pp. 3-26.
Brown, N. J., Furtak, E. M., Timms, M., Nagashima, S. O., & Wilson, M. (2010). The evidence-based reasoning framework: Assessing scientific reasoning. Educational Assessment, 15(3–4), 23–141.
Collins, R (2000). The sociology of philosophies, the Belknap Press of Harvard University Press.
Davies, S., McCallie, E., Simonsson, E., Lehr, J.L., & Duensing, S. (2009). Discussing dialogue: perspectives on the value of science dialogue events that do not inform policy. Public Understanding of Science, 18, 338-353.
Dascal, Marcelo (1998). The Study of Controversies and the Theory and History of Science. Science in Context / Volume 11 / Issue 02 / June 1998, pp 147 - 154
Duschl, R. A., & Osborne, J. (2002). Supporting and promoting argumentation discourse in science education.Studies in Science Education, 38(1), 39–72.
Derntl, Ml. Klamma, R (2012). Development Patterns of Scientific Communities in Technology Enhanced Learning.Journal of Educational Technology & Society.  Vol. 15, No. 3, Learning and Knowledge Analytics (July 2012), pp. 323-335.
Fuller, Steve. Collier, James (2004). Philosophy, rhetoric, and the end of knowledge: A new beginning for science and technology studies: second edition. Mahwah. New Jersey.
Latour, Bruno and SteveWoolgar (1986). Laboratory life (The construction of scientific Facts. Published by Princeton University Press, 41 William Street, Princeton, New Jersey 08540. In the United Kingdom: Princeton University Press, Chichester, West Sussex
Lotfalian, M (2009). The Iranian Scientific Community and Its Diaspora after the Islamic Revolution”. Anthropological Quarterly. Vol. 82, No. 1 (winter, 2009), pp. 229-250.
Lynch, M (1985). Art and artifact in laboratory science: study of shopwork and shoptalk in a research laboratory. London, Routledge and kegan Paul.
Maton, Karl. Hood, Susan and Suellen Shay (2016). Knowledge-building (Educational studies in Legitimation Code Theory).Routlege. 711 Third Avenue, New York, NY 10017.
Morin, David (2018). To debate or not debate? Examining the effects of scientists engaging in debates addressing contentious issues. Journal of Science Communication 17(04)(2018)A02
Science in Dialogue) Towards a European Model for Responsible Research and Innovation (Odense, Denmark 23-25 April 2012. CONFERENCE REPORT.
Governor, Donna. Lompardi and Catie Duffield (2021). Negotiations in scientific argumentation: An interpersonal analysis. U.S.National Association for Research in Science Teaching.
Isaacs, W (1999) Dialogue and the Art of Thinking Together. New York: Currency Doubleday.
Johnwatts, Ch (2009). An Agent-Based Model of Energy in Social Networks, Master’s thesis, The University of Warwick, Warwick Business School.
Ryan, J (2004). An examination of the role of scientist’s motivations and the influence of the organisational environment on scientific research effectiveness. Doctoral thesis. Dublin City University. DCU Business School.
Secord, Tames A (2007). How Scientific Conversation Became Shop Talk.  Transactions of the Royal Historical Society, Sixth Series, Vol. 17 (2007), pp. 129-156Published by: Cambridge University Press on behalf of the Royal Historical SocietyStable URL: http://www.jstor.org/stable/25593874.