رویکرد نهادی و تحلیل سیاست‏های رفاهی در ایران معاصر

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه برنامه‌ریزی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناس ارشد برنامه‏ریزی و رفاه اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله با رویکرد نهادی، به بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی در ایران معاصر، یعنی از زمان برآمدن دولت ملی مدرن ایران در سال ۱۳۰۴ تا سال ۱۳۸۴ می‌پردازد. مقاله شامل سه بخش است. ابتدا مسئله و سؤالات تحقیق بیان و رویکردهای مطرح درباب مطالعۀ سیاست اجتماعی توضیح داده شده و سپس، توان تبیینی این رویکردها در مطالعۀ سیاست‌گذاری رفاهی و اجتماعی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. استدلال اصلی مقاله این است که رویکرد نهادی دولت‌محور و تحلیل مسیر وابسته، برای مطالعۀ سیاست اجتماعی ایران مناسب‌تر از دو رویکرد صنعتی‌شدن و نئومارکسیسم است و در پرتو این نگاه، سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی در ایران معاصر، با توجه به نقش دولت مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که برنامه و خدمات رفاهی مدرن در ایران، صورت متمرکز و از بالا به پایین داشته است. در مجموعۀ سیاست‌گذاری اجتماعی رفاهی، ساختار سیاسی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است و این ساختار، بی‌تأثیر بر ساختار اجتماعی و حتی نهادی کشور نبوده است. درنتیجه ازحیث رویکرد نهادی در چارچوب تحلیل مسیر وابسته، درقیاس‌با رویکردهای صنعتی‌شدن و نئومارکسیسم، برای تحلیل سیاست‌های رفاهی در ایران مناسب‌تر به‌نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Institutional approach and analysis of welfare policies in contemporary’s Iran

نویسندگان [English]

  • ghlamreza Ghafari 1
  • Khayam Azizimehr 2
1
2
چکیده [English]

The essay has inquired welfare policies and program in contemporary of Iran that is simultaneously with establish national state in 1935until 2005 through institutional approach. The essay encompasses three parts: at first, the problem and research questions stated and then approaches about social policy and capability explaining them. The central argument of this essay is that state-oriented institutional approach and analysis of dependent path is far better than approaches of industrialization and new Marxism. By paying attention to state-oriented institutional approach and analysis dependent path policies and welfares programs have been analyzed. Findings of the essay show that program and welfare services in Iran have been centralized and top –to -bottom. In formulating welfare social policing state or political structure has played the determining role. Because of its power, the political structure shaped institutional and social structure. As a result, in Iran welfare system is a governmental system that non-governmental parts have at least contribution and role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • analysis of dependent path
  • government
  • state-oriented institutional approach
  • welfare policies
  1. آبراهامیان، یرواند، ۱۳۸۹، تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
  2. آبراهامیان، یرواند، ۱۳۸۳، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
  3. ازغندی، سیدعلیرضا، ۱۳۸۶، تاریخ ‌تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (۱۳۲۰-۱۳۵۷)، تهران: سمت.
  4. بشیریه، حسین، ۱۳۸۰، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران؛ دورۀ جمهوری اسلامی، تهران: نگاه معاصر.
  5. پروین، منوچهر و مجید تقوی، ۱۳۸۵، زمین‌داری در ایران شاهنشاهی و جمهوری اسلامی، ویراستۀ هوشنگ امیراحمدی، ترجمۀ‌ علی‌ مرشدی‌زاد، تهران: مرکز بازشناسی اسلام ‌و ایران، انتشارات باز.
  6. پیترز، گای، ۱۳۸۶، نظریۀ نهادگرایی در علم سیاست، ترجمۀ فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهران: جهاد دانشگاهی.
  7. توفیق، فیروز، ۱۳۸۵، برنامه‌ریزی در ایران و چشم‌انداز آیندۀ آن، تهران: مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت برنامه‌ریزی.
  8. سازمان برنامه، ۱۳۴۰، مقدمۀ برنامۀ عمرانی سوم ایران، تهران: سازمان برنامه.
  9. سوداگر، محمدرضا، ۱۳۶۹، رشد روابط سرمایه‌داری در ایران؛ مرحلۀ گسترش، تهران: اندیشۀ ‌شعله.
  10. سیاوشی، سوسن، ۱۳۸۶، لیبرال ‌ناسیونالیسم در ایران، ترجمۀ علی‌محمد قدسی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
  11. غفاری، غلامرضا و رضا امیدی، ۱۳۸۸، کیفیت زندگی شاخص توسعۀ اجتماعی، تهران: شیرازه.
  12. فوران، جان، ۱۳۸۸، مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمۀ احمد تدین، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
  13. فوران، جان، ۱۳۸۲، نظریه‌پردازی انقلاب‌ها، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
  14. فیتز پتریک، تونی، ۱۳۸۱، نظریه‌های رفاه؛ سیاست اجتماعی چیست؟، ترجمۀ هرمز همایون‌پور، تهران: مؤسسۀ عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
  15. قانون نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، ۱۳۸۳، تهران: مؤسسۀ عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
  16. کاتوزیان، محمدعلی (همایون)، ۱۳۸۷، اقتصاد سیاسی ایران؛ استبداد و شبه‌مدرنیسم (۱۳۵۷-۱۳۰۴)، تهران: مرکز.
  17. کارشناس، مسعود، ۱۳۸۲، نفت، دولت و صنعتی‌شدن در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی و یوسف حاجی‌‌عبدالوهاب، تهران: گام نو.
  18. کدی، نیکی، ۱۳۸۳، نتایج انقلاب ایران، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
  19. کدی، نیکی، ۱۳۷۱، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان (۱۳۰۴-۱۱۷۵)، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
  20. کمالی، مسعود، ۱۳۸۱، جامعۀ مدنی، دولت و نوسازی در ایران، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
  21. گرامی، محمدعلی، بی‌تا، تاریخ اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی دوران رضاشاه، تهران.
  22. مصلی‌نژاد، غلامعباس، ۱۳۸۴، آسیب‌شناسی توسعۀ اقتصادی در ایران، تهران: قومس.
  23. موثقی، احمد، ۱۳۸۵، نوسازی و اصلاحات در ایران (از اندیشه تا عمل)، تهران: قومس.
  24. نونژاد، مسعود، ۱۳۸۱، «میزان موفقیت برنامه‌های عمرانی و نقش خدمات دولتی و خصوصی و سرمایه‌گذاری صنعتی ایران»، اطلاعات اقتصادی - سیاسی، ش۱۷۶-۱۷۵، فروردین و اردیبهشت۱۳۸۱.
  25. هالیدی، فرد، ۱۳۵۸، ایران؛ دیکتاتوری و توسعه، ترجمۀ علی طلوع و محسن یلفانی، تهران: علم.

کتابنامۀ لاتین

  1. Aidukaite, Jolanta, 2009, “Old welfare state theories and new welfare regimes in Eastern Europe; Challenges and implications”, in Communist and Post-Communist Studies 42, 23-39.
  2. Amenta, Edvin, Chris Bonastia and Neal Caren, 2001, “US Social Policy in Comparative and Historical Perspective; Concepts, Images, Arguments, and Research Strategies”, annual Review of Sociology, Vol. 27, pp. 213-234.
  3. Baldock, John, Nick Manning and Sarah Vickerstaff, 2007, Social policy, Oxford: Oxford University.
  4. Clark, John, 2004, Changing welfare changing states new direction in social policy, London: Sage.
  5. Hasenfeld, Yeheskel, Jane A. Rafferty, Mayer N. Zald, 1987, “The Welfare State, Citizenship, and Bureaucratic Encounters”, Annual Review of Sociology, Vol. 13, pp. 387-415.
  6. Karshenas, Massoud and Valentine M. Moghadam, 2006, “Social Policy in the Middle East; Introduction and Overview”, Iranian studies.
  7. Mahoney, James, 2001, “Path-Dependent Explanation of Regime Change; Central America in Comparative perspective”, Studies in Comparative International Development, spring 2001, 36, 1.
  8. Mahoney, James, 2006, “Analyzing Path Dependence: Lessons from the social sciences” in: Understanding change, Edited by Andreas, Wimmer and Reinhart, Kossler, Palgrave MacMillan, New York.
  9. Messkoub, Mahmood, 2006, “Social Policy in Iran in the Twentieth Century”, Iranian Studies, vol. 39, No. 2, p.p. 227-252.
  10. Myles, John and Jill Quadagno, 2002, “Political Theories of the Welfare State”, Social Service Review, University of Chicago.
  11. Quadagno, Jill, 1987, “Theories of the Welfare State”, Annual Review of Sociology, Vol. 13 (1987), pp. 109-128.
  12. O’Connor, Mary Katherine and F.Ellen, Netting, 2011, Analyzing Social Policy, John Wiley & sons, New Jersey.
  13. Saeidi, A. Ali, 2001, “Charismatic Political Authority and Populist Economics in Post- Revolutionary Iran”, Third World Quarterly, Vol. 22, No. 2, pp 219-136.
  14. Saeidi, A. Ali, 2004, “The Accountability of Para-governmental Organizations (bonyads): The Case of Iranian Foundations”, Iranian Studies, vol. 3.
  15. Skocpol, Theda and Edwin Amenta, 1986, “States and Social Policies”, Annual Review of Sociology, Vol. 12, pp. 131-157.
  16. Spicker, Paul, 2008, Social Policy, Themes and approaches, University of Bristol Press, Bristol.
  17. Wilensky, H., 1975, the Welfare State and Equality; Structural and Ideological Roots of Public Expenditures, University of California Press, Berkeley, CA.