بازگشت طردشدگان ظهور سکونت‏گاه‏های غیررسمی در کرمانشاه

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد جامعه‏ شناسی

3 کارشناس ارشد جامعه‏ شناسی توسعه دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله تلاش می‌کند فرآیند ظهور سکونت‌گاه‌های غیررسمی را در کرمانشاه مطالعه کند. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آرای میشل دُوسِرتو است. وی نقش کنش‌های روزمره را در ساخت شهرها برجسته می‌سازد و معتقد است افراد عادی خلاق و معناساز هستند. آ‌ن‌ها مکان‌های شهری را به فضاهای زیسته تبدیل می‌کنند. داده‌ها از طریق تکنیک‌های بررسی اسناد، مشاهده و مصاحبه گردآوری شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که «برنامه‌ی اصلاحات ارضی» سبب شد روستاییانِ دشت‌های اطراف کرمانشاه به این شهر مهاجرت کنند و سالانه به‌طور متوسط (از 1345 تا 1355) ده‌هزار نفر به جمعیت آن بیفزایند؛ درحالی‌ که شهر به‌لحاظ اقتصادی ظرفیت پذیرش مهاجرین یادشده را نداشت. هم‌چنین فقر، بی‌سوادی و عدم تخصص مهاجرین جذب آن‌ها را غیرممکن ساخت. برنامه‌ریزی شهری نیز از طریق «طرح جامع» استراتژی‌هایی نظیر متراژ بالای مسکن را برای طرد آن‌ها در پیش گرفت. مطرودین که چاره­ای نداشتند «راه دیگر»ی را در پیش گرفتند و برای بقا مبارزه کردند. آن‌ها تاکتیک‌های مختلفی نظیر تصرف عدوانیِ زمین­های بایر و موات در نقاط پرت و دورافتاده، تصرف خزنده، باز تقسیم زمین، انشعاب‌های غیر قانونی آب و برق را در پیش گرفتند تا بتوانند به‌شیوه‌ای غیر رسمی ماوایی برای خود دست‌وپا کنند. نتیجه‌ی این تلاش‌های بی‌امان در کرمانشاه شکل‌گیری چهار سکونت‌گاه غیررسمی جعفرآباد، شاطرآباد، دولت‌آباد و کولی‌آباد بود. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Returning the excluded people The emergence of informal settlements in Kermanshah

نویسندگان [English]

  • siyavash gholipour 1
  • ali kazemi 2
  • mostafa rezaee 3
چکیده [English]

This article seeks to study the processes of informal settlement emergence in Kermanshah. The theoretical framework of article is based on De Certeau s ideas. He emphasis on everyday action in constructing the urban spaces. He believes each individual is creative and meaning maker. The needed data were gathered through interview, observation and analysis of document. Findings reveal that rural migration from countryside to Kermanshah has happened on the force of 'land reform agrarian revolution". It added 10 thousand people an average annually. The city economically could not absorb all of them. Their state of being poor, illiterate and unskilled incompetency caused them not to be absorbed into the society. Urban planning excluded the emigrants by means of 'Master Plan' practically some strategies such as high meters land. The excluded people who did not have any other choice, had decided to pursue 'other path' and struggling to survival. They have applied several tactics such as forcible possession unutilized lands in outlying regions, re divided land and informal branching of water and power to provide home informally. The outcome of this effortful attempt was the emergence of informal settlements such as Jafar-abad, Shater-abad, Dolat-abad and Koli-abad in Krmanshah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategy
  • tactic
  • Migration
  • exclusion
  • forcible possession

مراجع

  1. احسن و نیرومند. 1352. حاشیه‌نشینان کرمانشاه و همدان. موسسه‌ی مطالعات اجتماعی. دانشکده‌ی علوم اجتماعی: دانشگاه تهران.

    2. ازکیا، مصطفی. 1370. مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی روستایی. تهران: اطلاعات.

    3. اطهاری، کمال و همکاران. 1374. حاشیه‌نشینی در ایران: علل و راه‌حل‌ها، گزارش مرحله‌ی چهارم «برنامه­ریزی توسعه‌ی کالبدی. مسکن و اسکان غیر رسمی». بخش اول و دوم. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

    4. اطهاری، کمال و همکاران. 1374. حاشیه‌نشینی در ایران: علل و راه‌حل‌ها، گزارش مرحله‌ی پنجم «به‌رسمیت شناختن کم‌درآمدها» ، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

    5. اعتماد، گیتی. 1377. «مهاجرت در ایران در دهه‌های اخیر» در شهرنشینی در ایران. تهران: آگاه.

    6. ایراندوست، کیومرث. 1389. سکونت‌گاه‌های غیررسمی و اسطوره‌ی حاشیه‌نشینی. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

    7. بیات، آصف. 1377. سیاست‌های خیابانی: جنبش تهی‌دستان در ایران. ترجمه‌ی سید اسدالله نبوی. تهران: شیرازه.

    8. تانکیس، فرن.  1388. فضا، شهر و نظریه‌ی اجتماعی: مناسبات اجتماعی و شکل‌های شهری. ترجمه‌ی حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    9. جلیلی، حبیب‌الله. 1354. بررسی عوامل موثر بر جرم در استان کرمانشاهان. پایان‌نامه‌ی دکتری. دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی. دانشگاه تهران.

      10. حبیبی، محسن. 1387. از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    11. دوسرتو، میشل. 1382. «قدم زدن در شهر». ترجمه‌ی شهریار وقفی‌پور. در مطالعات فرهنگی به‌ویراستاری سایمون دورینگ. تهران: انتشارات تلخون.

    12. دِسُوتُو، ارناندو. 1389. راه دیگر. ترجمه‌ی جعفر خیرخواهان. تهران: نی.

    13. سازمان برنامه و بودجه. 1347. گزارش عملکرد برنامه عمرانی چهارم.

     14. شولتز، کریستیان. 1381. مفهوم سکونت: به‌سوی معماری تمثیلی. ترجمه‌ی محمود امیر یاز احمدی. تهران: آگه.

    15. عالی‌پور، امین. 1386. عوامل موثر بر پراکندگی سکونت‌گاه‌های غیررسمی کرمانشاه. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشکده‌ی هنرهای زیبا: دانشگاه تهران.

    16. کاظمی زنگنه، عبدالمجید. 1355. علل مهاجرت روستاییان بخش هرسین به کرمانشاه. پایان‌نامه‌ی کارشناسی. دانشکده‌ی علوم اجتماعی: دانشگاه تهران.

    17. کشاورز، اردشیر. 1382. کرمانشاهِ ما به دورنمای قدیم. کرمانشاه: طاقبستان.

    18. لوکوربوزیه. 1390. «نقد شهرهای معاصر» در شهرسازی: واقعیات یا تخیلات. به‌ویراستاری فرانسوا شوای. تهران: دانشگاه تهران.

    19. مشاور تدبیر شهر. 1382. گزارش امکان سنجی طرح توانمند سازی اسکان غیر رسمی کرمانشاه. وزارت مسکن و شهرسازی.

    20. مشاور مرجان. 1352. طرح جامع شهر کرمانشاه. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

         21. مشهدیزاده، ناصر. 1373. تحلیلی از وضعیت برنامه­ریزی در ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت.

    22. نیازی، کیوان. 1387. توانمندسازی سکونت گاه غیررسمی جعفرآباد. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران. دانشکده هنرهای زیبا.

       23. هایدگر، مارتین. 1377. «بنا کردن، سکونت کردن، فکر کردن». ترجمه شاپور اعتماد. در فلسفه تکنولوژی.  تهران: مرکز. 

    24. مارشال، کاترین – راسمن، کرچمن.1381. روش‌های تحقیق کیفی. ترجمه علی پارسائیان. سید محمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

    25. مک لارن، اندرو. 1390. ایجاد فضای شهری: ساخت و ساز املاک و برنامه­ریزی شهری. ترجمه گیتی اعتماد و دیگران. تهران: جامعه مهندسان مشاور ایران.

     

    1. Lefebvre, H .1991. The Production of Space. Oxford: Blackwell.

    2. De Certeau, M. 1984. The Practice of Everyday Life. Berkeley, CA: University of California Press.

    1. Madanipoor, A. 1996.  Social Exclusion and Space, in LeGate, R and F. Stout(eds) The City Reader. London: Routledge.

    4. Percy-Smith, J. 2000. PolicyResponse to Social Exclusion: Toward Inclusion? Buckingham: Open University Press.

    5. Shields, R. 1997. Spatial Stress and Resistance: Social Meaning of Spatialisation in Benko, G. and U. Strothmayer. (eds.) Space and Social Theory. Oxford: Blackwell.

مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1393
صفحه 63-87

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار