اخلاق علم در فضای آموزش علوم اجتماعی ایران

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی

2 عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

اخلاق در آموزش به‌مثابه بخشی از اخلاق حرفه‌ای آکادمیک، مجموعه‌ای از قواعد و ضوابط ایجابی و سلبی حرفه‌ای مورد توافق اجتماع علمی است که کنش‌گران حوزه‌ی آموزش را ملزم به رعایت اخلاق و پرهیز از بی‌اخلاقی در فرآیند آموزش علم می‌نماید. اعضای هیات علمی، دانشجویان و مدیران سه دسته از کنش‌گران اصلی در فضای آموزش هستند که متناسب با نقش و انتظارات نقش خود ملزم به رعایت اخلاق حرفه‌ای و حفظ شرافت دانشگاهی هستند. نظر به مساله‌مندی رعایت اخلاق علم در فضای آموزش دانشگاهی پرسش از «گونه‌های عدم تبعیت از هنجارهای مرتبط با نقش کارگزاران اصلی (اساتید، دانشجویان و مدیران) فضای آموزش علوم اجتماعی در ایران» موضوع این پژوهش است. این پژوهش با کاربرد تکنیک تحلیل محتوای کیفی و استفاده از مصاحبه‌ی‌ نیمه‌ساخت‌مند و مراجعه به تجربیات دانشجویان دکتری رشته‌های علوم اجتماعی دانشگاه‌های علامه طباطبایی، تهران، شهید بهشتی، الزهرا و تربیت مدرس قصد دارد تا گونه‌های هنجارشکنی اخلاق علم در فضای آموزش علوم اجتماعی ایران را با توجه به موقعیت و نقش هر یک از کنش‌گران اصلی این رشته شناسایی نماید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد دامنه‌ی عدم تبعیت از هنجارهای اخلاق علم در آموزش علوم اجتماعی گسترده‌ است و نه‌فقط صرفا به کنش‌گران رشته‌ی علمی (اساتید، دانشجویان و مدیران) برحسب میزان و نوع هنجارشکنی علمی محدود نمی‌شود بلکه متاثر از ساختار آموزش در سطوح دانشگاه، دانشکده و گروه آموزشی شامل قواعد، قوانین و رویه‌های سازمان آموزش است. انتظار می‌رود اتخاذ یک رویکرد تلفیقی در شناسایی گونه‌های عدم تبعیت از هنجارهای اخلاق علم در دو سطح کنش‌گر و ساختار و پرهیز از یک‌سونگری در بررسی این موضوع بتواند درک روشن‌بینانه‌تری از وضعیت اخلاق علم در ساختار آموزش عالی ایران ارائه نماید. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Scientific Ethics in the Educational Space of Social Science in Iran

نویسندگان [English]

  • masoumeh Qarakhani 1
  • seyed Ayatollah Mirzaei 2
چکیده [English]

Ethics in education, as a part of professional academic ethics, consist of a set of professional affirmative and negative rules and regulations agreed upon by the scientific community. Accordingly, the actors in the field of education are required to comply with ethical rules and avoid unethical practices in the processes of science education. Faculty members, students and managers are the main groups of actors in the educational space who, proportional to their roles and the expectations of them, have to abide by professional ethics and academic ethical codes. Since complying with scientific ethics in the space of academic education has been challenging, the present research deals with the types of nonconformity to the norms relevant to the roles of the major actors (professors, students and managers) in the space of social science education in Iran. Using a qualitative content analysis technique, the authors conducted a  semi-structured interview to gather information about the experiences of PhD students of social sciences at the University of Allameh Tabataba'i University, Tehran University, Shahid Beheshti University, Alzahra University and Tarbiat Modares University. The authors aim to identify different types of violation of professional ethical norms in the space of social science education in Iran, considering the status and role of the main actors in this field. The results show that the norms of scientific ethics in social science education are extensively violated. This violation include all important actors, namely professors, students and managers. It is also, affected by the structure of education at university, faculty and department levels, including rules, regulations and the procedures of the educational organization. It seems that adopting a mutual approach to identifying the types of nonconformity to scientific ethics at two levels of actor and structure and avoiding one-sidedness in examining this issue will result in an enlightened understanding of the state of scientific ethics in the structure of higher education in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific ethics
  • educational ethics
  • normative space
  • space of social science education

مراجع

  1. آراسته، حمیدرضا؛ عبدالرحیم نوه‌ابراهیم و علیرضا مطلبی‌فرد. 1389 – 1388. بررسی وضعیت اخلاق آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. فصل‌نامه‌ی علمی – پژوهشی راهبرد فرهنگ،  سال دوم، شماره‌ی 8، زمستان، سال سوم شماره‌ی 9، بهار، صص 202 – 219. 
  2. پیران، پرویز.  1389. فسیل‌های کاخ دانش:دلایل مردود شدن من در دبستان جامعه‌شناسی.  ماه‌نامه‌ی علوم انسانی مهرنامه. سال اول. شماره‌ی سوم. خرداد.
  3. دورکیم، امیل. 1381.  درباره‌ی تفسیم کار اجتماعی. ترجمه‌ی باقر پرهام. تهران: مرکز.
  4. ذاکرصالحی، غلامرضا. 1389. تقلب علمی، جنبه‌های اجتماعی و حقوقی. تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  5. گید، ام. ال. 1376. هیات‌های امنا. در گزیده‌ی مقالات دایره‌المعارف آموزش عالی. ترجمه‌ی عبدالحسین نفیسی. موسسه‌ی پژوهش و برنامه‌یزی آموزش عالی. جلد اول، صص 696 – 714.
  6. لوپز، خوزه و جان اسکات. 1385. ساخت اجتماعی. ترجمه‌ی حسین قاضیان. تهران: نشرنی.

عسگری، حمیدرضا. 1390. از مقالات ISI تا میدان انقلاب.روزنامه‌ی آفرینش یا -روزنامه سراسری صبح ایران، تاریخ دست‌رسی در  18 اسفندماه 1390

http://www.afarinesh-daily.com/afarinesh/News.aspx?NID=97431

  1. عزتی، میترا. 1391. بررسی عوامل موثر بر عمل‌کرد آموزشی گروه‌های آموزشی دانشگاهی: مطالعه‌ی کیفی. فصل‌نامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره‌ی 65، صص 45 – 23.
  2. عزیزی، نعمت‌الله. 1389 – 1388. اخلاق حرفه‌ای در آموزش عالی: تاملی بر راه‌بردهای بهبود استانداردهای اخلاقی در آموزش‌های دانشگاهی. فصل‌نامه‌ی راه‌برد فرهنگ. سال دوم. شماره‌ی 8. زمستان. سال سوم شماره‌ی 9. بهار. صص 173 – 201.
  3. فراستخواه، مقصود. 1385. اخلاق علمی رمز ارتقای آموزش عالی: جایگاه و سازوکارهای اخلاقیات حرفه‌ای علمی در تضمین کیفیت آموزی عالی ایران. فصل‌نامه‌ی اخلاق در علوم و فناوری. شماره‌ی 1. زمستان. صص13 – 27.

10. فرهود، داریوش. 1387. بلندپروازی، علم‌بازی، مدرک‌سازی (واژگان پلجریسم). فصل‌نامه‌ی اخلاق در علم و فناوری. سال سوم. شماره‌ی 3 و 4. صص 1-5.

11. فلیک، اووه. 1387. درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه‌ی هادی جلیلی. تهران:نشرنی.

12. قانعی‌راد، سید محمدامین. 1385. نقش تعاملات دانشجویان و اساتید در تکوین سرمایه‌ی اجتماعی دانشگاهی. مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران. دوره‌ی هفتم. شماره‌ی 1. بهار. صص 3 – 29.

13. قانعی‌راد، محمدامین و حسین ابراهیم‌آبادی. 1389. تاثیر ساختار اجتماعی آموزش بر عمل‌کرد دانشجویان. فصل‌نامه‌ی انجمن آموزش عالی  ایران. سال دوم. شماره‌ی 4.

14. محسنی، منوچهر. 1378. نگاهی به شکل‌گیری و توسعه‌ی علوم اجتماعی در ایران. در وضعیت تحقیقات فرهنگی اجتماعی در ایران. تهران: نشر رسانش.

15. محقق داماد، سیدمصطفی؛ عبدالعزیز ساشادینا و محمود عباسی. 1389. درآمدی بر اخلاق زیستی. تهران: موسسه‌ی فرهنگی حقوقی سینا. انتشارات حقوقی، چاپ دوم.

16. مرجایی، سیدهادی. 1391. بررسی وضعیت اخلاق علم در دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران. موسسه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.

17. نورشاهی، نسرین. 1389. بررسی ابعاد و عوامل موثر بر کیفیت زندگی کاری اعضای هیات علمی دانشگاه‌های وابستهبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. موسسه‌ی تحقیقات و برنامه‌ریزی آموزش عالی.

18. وبر، ماکس. 1376. دانشمند و سیاست‌مدار. ترجمه‌ی احمد نقیب‌زاده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

  1. Auster, C.J. 2002. Code of Ethics of the Education Profession. National Education Association Retrieved from <www.nea.org/aboutnea/code.html>, 2013/10/4
  2. Barden, L. M; P. A. Frase & J. Kovac. 1997. Teaching Scientific Ethics: A Case Study Approach. The American Biology Teacher. vol 50. no.1. January, pp.12 – 14.
  3. Barnes. B. J. and J. Randall. 2012. Doctoral Students Satisfaction: An Examination of Disciplinary, Enrolment and Institutional Differences. Research Higher Education. 53. pp.47 – 75.
  4. Bruhn, J. G. 2008. Value Dissonance and Ethics Failure in Academia: A Causal Connection? J Acad Ethics, 6.pp.17- 32.
  5. Dresscher. E. 2007. Professional Ethics in Teaching and Professional Teachers Organizations:  An Inquiry into the background of Education International’s Declaration on Professional Ethics

Retrieved from http://old.ei-ie.org/ethics/file/(2007), 2/10/2013.

  1. Brent, E. & C. Atkisson. 2011. Accounting for Cheating: An Evolving Theory and Emergent Themes. Research Higher Education. Vol.52, pp. 640 – 658. 
  2. Gallant, T. & P. Drinan. 2006. Organization Theory and Student Cheating: Explanation, Responses, and Strategies. The Journal of Higher Education. Vol.77, No, 5.
  3. Resnik, D. 2008. Philosophical Foundations of Scientific Ethics, Retrieved from http://people.emich.edu/jthomsen/Ethics/proceedings/Resnik1.pdf , 24/3/2014.
  4. Schulte, L.E. 2001 – 2002. Graduate Education Faculty and Student Perceptions of the Ethical Climate and its Importance in the Retention of Students. College student Retention. Vol. 3 (2), pp. 119 – 136.

10. International Association of Universities. 2010. Value – Based Education and University Ethical Leadership.   Retrieved from http://policies.uws. edu.au/ dowonload. Php2.id =637 24/5/2013

11. The Bucharest Declaration on Ethical values and Principles of Higher Education in Europe Region. 2004. International Conference on Ethical and Moral Dimensions for Higher Education and Science in Europe, September Bucharest, Romania. 

مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 21، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1393
صفحه 89-119

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار