دین‌داری جوانان، ایده‌آل‌ها و واقعیت‌ها بررسی محدودیت‌های گفتمان‌های دینی در تحلیل دین‌داری جوانان (شهر تهران)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه شیکاگو

2 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری عمومی دانشگاه علوم تحقیقات دانشگاه آزاد

چکیده

این پژوهش تلاشی است برای به‌دست دادن توصیفی نظام‌مند از وضعیت کنونی دین‌داری جوانان در شهر تهران. توصیف وضعیت کنونی برمبنای فراتحلیل نتایج 15 تحقیق متأخر درباره‌ی ابعاد مختلف دین‌داری جوانان تنظیم شده است؛ بدین‌ترتیب که نتایج کمّی به‌دست آمده از ترکیب این 15 تحقیق، با تکیه بر مفاهیم و گزاره‌هایی که از نظریات مطرح در مطالعات ‌فرهنگی استخراج‌ شده‌اند، بازخوانی شده و از نو سازماندهی گردیده‌اند. با اتخاذ این منظر (مطالعات فرهنگی)، ابعاد جدیدی از رفتارها و ذهنیات دینی جوانان آشکار شده که تاکنون از نگاه رویکردهای کلاسیک جامعه‌شناختی و نیز رویکردهای دینی مغفول مانده‌اند؛ ابعادی چون شخصی‌شدن قرائت از دین، تمایل به قرائت سهل‌گیرانه، معناسازی خودمحورانه برای پدیده‌های دینی، لذت‌جویی و تنوع‌طلبی در قالب دین و ....

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Youth Religiosity, Ideals and Facts A Study of the Limits of religious Discourses in the Analysis of Youth Religiosity

نویسندگان [English]

  • maryam Alemzadeh 1
  • Samina Rastegari 2
1
2
چکیده [English]

This study is an attempt to present a systematic description of the current state of youth religiosity in Tehran. The description is based on the meta-analysis of 15 recent studies of various aspects of youth religiosity. The quantitative results obtained from these 15 studies have been interpreted and reorganized based on concepts and propositions derived from theories of cultural studies. By adopting this perspective, i.e. that of cultural studies, a new dimension of religious behavior and mindset of young people is revealed; one that has been neglected by classical sociological and also theological approaches. This dimension includes personalized interpretations of religion, tendency to permissive interpretations, attributing self-centered meanings to religious phenomena, and seeking pleasure and change in religious routines, among others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Youth religiosity
  • cultural studies
  • Text-interpration-meaning
  • Religious Intellectual discourse
  • Ideal type of religiosity

مراجع

  • استوری، جان. 1386 مطالعات فرهنگی، درباره‌ی فرهنگ عامه. ترجمه‌ی حسین پاینده، تهران: آگه.
  • برگر، پیتر. 1384. برخلاف جریان، نقد نظریه‌ی سکولارشدن. ترجمه‌ی سیدحسن سراج‌زاده. در چالش‌های دین و مدرنیته، مباحثی‌ جامعه‌شناختی در دین و سکولارشدن. ترجمه و تالیف سیدحسین سراج‌زاده. تهران: طرح نو.
  • برگر، پیتر؛ بریجیت برگر؛ هانسفرید کلنر. 1381. ذهن بی‌خانمان، نوسازی و آگاهی. ترجمه‌ی محمد ساوجی. تهران: نی.
  • بنت، اندی. 1386.  فرهنگ و زندگی روزمره. ترجمه‌ی لیلا جوافشانی و حسن چاووشیان. تهران: اختران.
  • ذکایی، محمدسعید. 1386. جامعه‌شناسی جوانان ایران. تهران: آگه.
  • ·       رجب‌زاده، احمد. 1379. دانشگاه، دین و سیاست، سنجش گرایش‌های فکری و فرهنگی دانشجویان. تهران: موسسه‌ی برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  • ·       سازمان ملی جوانان. 1380. بررسی میزان شرکت جوانان در مراسم عزاداری ماه محرم. تهران: سازمان ملی جوانان.
  • ·       ..............................  1381. وضعیت و نگرش و مسائل جوانان 14 تا 29 ساله‌ی استان تهران. تهران: سازمان ملی جوانان. 
  • ·       ............................... 1383. نظرسنجی از جوانان 15 تا 29 ساله‌ی کشور در مورد میزان استفاده و رضایت از برنامه‌های صدا و سیما. تهران: سازمان ملی جوانان. 
  • ............................... 1384 الف. پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان ایران در سال 1383. تهران: سازمان ملی جوانان. 
  • ............................... 1384 ب. بررسی تغییرات فرهنگی‌ارزشی و آسیب‌شناختی کشور طی سال‌های اخیر. تهران: سازمان ملی جوانان.
  • ·       ........................... 1384ج. جوانان و ماهواره. تهران: سازمان ملی جوانان. 
  • ·       سراج‌زاده، سیدحسین. 1378. نگرش‌ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی و دلالت‌های آن برای نظریه‌ی سکولارشدن. نمایه‌ی پژوهش، شماره‌ی 7و8.
  • سروش، عبدالکریم. 1371. رازدانی و روشنفکری و دین‌داری. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ..............................  1375. فربه‌تر از ایدئولوژی. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ............................... 1377 الف. دین اقلّی و دین اکثری. ماهنامه‌ی کیان. شماره‌ی 41. صص 9-2.
  • ............................... 1377 ب. صراط‌های مستقیم. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ..............................  1378. بسط تجربه‌ی نبوی. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ............................... 1382. قبض و بسط تئوریک شریعت، نظریه‌ی تکامل معرفت دینی. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ............................... 1384 الف. اخلاق خدایان. تهران: موسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ............................... 1384ب. آئین شهریاری و دین‌داری. تهران: موسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ............................... 1385 الف. انتظارات ما از دین. در آئین در آئینه، مروری بر آرای دین‌شناسانه‌ی عبدالکریم سروش. گردآوری سروش دباغ.تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • .............................. 1385 ب. زبان دین. در آئین در آئینه، مروری بر آرای دین‌شناسانه‌ی عبدالکریم سروش. گردآوری سروش دباغ.تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
  • ·       شورای عالی جوانان. 1373.  اقامه‌ی نماز در بین جوانان و نوجوانان شهر تهران. تهران: شورای عالی جوانان.
  • ·       طالبان، محمدرضا. 1377. سنجش دین‌داری و گرایش جوانان دانش آموز نسبت به نماز. تهران: اداره‌ی آموزش و پرورش منطقه‌ی 5.
  • ·       ............................. 1380. دین‌داری و بزهکاری در میان جوانان دانش‌آموز. تهران: موسسه‌ی پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  • ·       غیاثوند، احمد. 1379. تحلیل جامعه‌شناختی وضعیت دین‌داری جوانان با رویکرد بی‌شکلی دین‌ورزی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. استاد راهنما: تقی آزاد ارمکی. دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
  • فراستخواه، مقصود. 1386. آینده‌ی روشنفکری دینی در ایران. مقاله‌ی ارائه شده در همایش آینده‌پژوهی و ایران 1400. مؤسسه‌ی تحقیقات و توسعه‌ی علوم انسانی و دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
  • ............................. 1387. بررسی ذهنیت دینی جوانان طبقه‌ی متوسط جدید در تهران، مطالعه‌ی موردی مراسم عزاداری دهه‌ی محرم. تهران: مؤسسه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  • فیاض، ابراهیم و جبار رحمانی. 1385. مناسک عزاداری و گفتمان کربلا در دین‌ورزی اقشار فرودست شهری. فصل‌نامه‌ی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال دوم. شماره‌ی 6: 79-57.
  • فیسک، جان. 1380. فرهنگ تلویزیون. ترجمه‌ی مژگان برومند. فصل‌نامه‌ی ارغنون. شماره‌ی 19. صص 143-125.
  • گیویان، عبدالله. 1385. آیین، آیینی‌سازی و فرهنگ عامه‌پسند دینی: تأملی در برخی بازنمایی‌های بصری دینی و شیوه‌های جدید مداحی. فصل‌نامه‌ی انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال دوم. شماره‌ی 5. 211-179.
  • ·       محسنی، منوچهر. 1379. بررسی آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای فرهنگی در تهران. تهران: زهد.
  • محمدی‌اردهالی، فائزه. 1382. شناخت انواع دین‌داری جوانان و عوامل مؤثر بر آن. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. استاد راهنما: دکتر امیر نیک‌پی. دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبایی.
  • ·       مرجایی، سید هادی. 1380. بررسی اعتقادات دینی و جهت‌گیری سکولاریستی و بنیادگرایی در بین جوانان دانشگاهی. نامه‌ی پژوهش 20 و 21: 73-22.
  • ·       میرسندسی. 1383. مطالعه‌ی میزان و انواع دین‌داری دانشجویان. رساله‌ی دکتری جامعه‌شناسی. استاد راهنما: دکتر علی‌محمد حاضری. دانشگاه تربیت مدرس تهران.
  • میلنر، آندرو و جف براویت. 1385. درآمدی بر نظریه‌ی فرهنگی معاصر. ترجمه‌ی جمال محمدی. تهران: ققنوس.
  • ·       وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 1381 الف. ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، یافته‌های پیمایش در تهران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی.
  • ·       وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 1381 ب. رفتارهای فرهنگی ایرانیان، یافته‌های طرح پژوهشی فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی در تهران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌های ملی.
  • ون‌دایک، تئون ای. 1382. مطالعاتی در تحلیل گفتمان. گروه مترجمان. مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  • هال، استوارت. 1382. رمزگذاری و رمزگشایی. مطالعات فرهنگی، مجموعه‌ی مقالات. ویراسته‌ی سایمون دیورینگ. ترجمه‌ی نیما ملک‌محمدی و شهریار وقفی‌پور. تهران: تلخون.
    • Bauerschmidt, F. C. 2000. Michel de Certeau (1925-1986): Introduction. in Graham Ward (ed.) The Postmodern God, a Theological Reader . Oxford: Blackwell.
    • Bauman, Z. 1999. Postmodern Religion? In Paul Heelas (ed.) Religion, Modernity and Postmodernity. Oxford: Blackwell.
    • De Certeau, M. 1984. The Practice of Everyday Life. translated by Steven Rendall, Berkeley: University of California Press.
    • Davie, G. 1998. Luckmann, Thomas. In William H. Swatos, Jr. (ed.) Encyclopedia of Religion and Society; Altamira Press; (available at http://www.hartfordinstitute. org/ ency).
    • Davie, G. 1999. Religion and Modernity: The Work of Danièle Hervieu-Léger. In Flanagan, Kieran and Peter C. Jupp (eds.); Postmodernity, Sociology and Religion; London: Macmillan.
    • Featherstone, M. 1991. Consumer Culture and Postmodernism. London: Sage.
    • Morse, J. M. & L. Richards. 2002. Read Me First: A Users Guide to Qualitative Methods.Thousand Oaks. California: Sage.
    • Singleton, Jr., A. Royce & B. C. Straits. 2005. Approaches to Social Research. 4th Edition. New York, Oxford: Oxford University Press.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 2
پاییز و زمستان
آذر 1393
صفحه 159-188

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار