«دیگری» در سینمای نئورئالیستی ایران (مورد مطالعه: تخته‌سیاه و باد ما را خواهد برد)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی

چکیده

تصویر غالب از کُردها در سینمای دهه­های شصت و هفتاد ایران بر محور تقابلی دوتایی ساخت یافته است که یک سوی آن مردمی ساده­دل، سنتی، روستانشین و غریب­نواز و سوی دیگر آن افرادی خشونت­طلب، فریب­خورده و شرور است. این تصویر که بالاخص در سینمای دفاع مقدس و برخی سریال­ها و فیلم­های تلویزیونی ارایه می­شد خود حاصل تنش­ها و تقابل­هایی بود که اوایل انقلاب و نیز همزمان با جنگ هشت سالۀ ایران و عراق به­طور عینی در مناطق مرزی وجود داشت. با پایان جنگ و شروع دوران سازندگی و گسترش ارتباطات در میان ایرانیان، این ایماژ از کُردها به­تدریج دگرگون شد و تصویر آن­ها در متون ادبی و هنری تقریباً شکل دیگری یافت. از این­جا بود که برخی نویسندگان و هنرمندان بر آن شدند تا تصویری واقع­گرایانه­تر از این «دیگری» ارایه دهند، یعنی به محل زندگی آن­ها بروند و دوربین به­دست بگیرند و از هر آن­چه واقعاً اتفاق می­افتد تصویر بردارند. دو فیلم تخته­سیاه (سمیرا مخملباف) و باد ما را خواهد برد (عباس کیارستمی) بر اساس همین منطق ساخته شدند (با این تفاوت که موضوع اثر دوم، دست­کم به­طور آشکار، به­هیچ­وجه کُردبودن و قومیت و دیگری نیست و فقط از طریق خوانشی سمپتوماتیک می­توان چنین چیزی را از لابه­لای تناقضات آن آشکار ساخت). این دو اثر که در پایان دهۀ هفتاد ساخته شده­اند ازجمله نخستین آثاری­اند که کوشیده­اند از آن تصویر غالب فاصله بگیرند. این جستار کوشیده است از طریق «خوانش سمپتوماتیک» این دو فیلم به این پرسش پاسخ دهد که آثار کُردها را چگونه بازنمایی می­کنند؟ از چه کلیشه­ها و ایماژهایی استفاده می­کنند؟ و آیا اساساً بازنمایی واقع­گرایانۀ «دیگری» ممکن است؟ تحلیل سمپتوماتیک نشان می­دهد که تصویر کُردها در این دو اثر محصول کاربست همان کلیشه­ها و ایماژهایی­ است که در عالَم واقع دربارۀ کُردها وجود دارد و مبنای تعامل فرهنگ مسلط با آن­ها و نیز مبنای بسیاری از سیاستگذاری­ها در ارتباط با آن­ها است. در این تصویر، کُردبودن واجد این­همانی تام با «طبیعت بکر»، «سنن قدیمی»، «سادگی» و «مقاومت در برابر تغییر» است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

“Other” in Neorealist Cinema of Iran

نویسندگان [English]

  • jamal mohammadi 1
  • jahangir mahmodi 2
1 university of Kordestan
2 university of kordestan
چکیده [English]

The representation of Kurds in post-revolutionary Iranian cinema is based on a binary opposition according to which they are either a traditional, hospitable and simple-hearted people or some aggressive, deceived and restive one. This picture which has been showed especially in a genre named Defamogadas and some other films and serials was itself basically the result of tensions occurred during the early years of revolution and Iraq war. After the war this image of the Kurds changed gradually. Some writers and artists tended to represent a more realistic image of this ethnic group. Takhtesyah and Bad Ma ra Khahad Bord are the products of this period. These two films were produced at the end of eightieth and tried to show a very different picture of the Kurds. This article attempts to interpret this image using postcolonial theoretical concepts and symptomatic reading in methodology. The findings show that the image of the Kurds in these two films is made through using old and common perceptions of them in Iranian oral culture. According to this perception, the Kurds are identifies with images like pure nature, old lifestyle, simple-mindedness and resistant to progress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation
  • The other
  • symptomatic reading
  • postcolonial studies
  • Image

مراجع

  • آلتوسر، لویی (1387)، ایدئولوژی و سازوبرگ­های ایدئولوژیک دولت، ترجمۀ روزبه صدرآرا، تهران: نشر چشمه.
  • آندرو، دادلی، (1389)، تئوری­های اساسی فیلم، ترجمۀ مسعود مدنی،تهران : رهروان پویش.
  • اباذری، یوسف و کریمی، جلیل (1385) «آیا شرق‌شناسی را پایانی هست؟»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 6.
  • استم، رابرت (1393)، مقدمه‌ای بر نظریه فیلم، گروه مترجمان، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
  • استوری، جان (1386)، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه­پسند، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: انتشارات آگه.
  • اسلامی، مجید،(1384)، مفاهیم نقد فیلم، تهران : نشر نی.
  • بازن، آندر، (1392)، سینما چیست؟، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: انتشارات هرمس.
  • چندلر، دانیل (1393)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
  • سعید، ادوراد (1390) شرق‌شناسی،ترجمه لطفعلی خنجی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  • شاه­میری، آزاده (1398)،  نظریهونقدپسااستعماری، تهران: نشر علم.
  • صوفی، محمدرشید (1390) «تحلیل نشانه‌شناختی بازنمایی هویت کردی در سینمای بعد از انقلاب»، پایان­نامه کارشناسی ارشد گروه ارتباطات، دانشگاه تهران.
  • طالبی، ابوتراب و ناظری، مریم (1390) «بازنمایی دیگری فرودست در رمان‌های دوره پهلوی اول»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 55، ش 55، صص 131-169.
  • فانون، فرانتس(1353)، پوستسیاه،صورتک‌هایسفید، ترجمه محمد امین کاردان، تهران: انتشارات خوارزمی. 
  • فیسک، جان (1381) «فرهنگ و ایدئولوژی»، ترجمة مژگان برومند، ارغنون، ش 20، صص 117-126.
  • فیلیپس، ویلیام، (1389)، مبانی سینما، ترجمۀ رحیم قاسمیان، تهران: نشر ساقی.
  • کومولی، ژان و ناربونی، ژان (1390)، سینما، ایدئولوژی، نقد، در دیالکتیک نقد، مسعود فراستی، تهران: نشر ساقی.
  • گاندی، لیلا (1391)، پسااستعمارگرایی، ترجمۀ مریم عالم­زاده و همایون سلطانی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی.
  • مرادی، علیرضا و همکاران (1391)، »سینما و تفاوت: بررسی نشانه‌شناختی فیلم عروس آتش»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره اول، ش 4، صص 131-153.
  • مورتون، استفان (1392)، گایاتری چاکراورتی اسپیواک، ترجمۀ نجمه قابلی، تهران: نشر بیدگل.
  • مهدی­زاده، سید محمد (1387)، رسانه‌ها و بازنمایی، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها.
  • میلنر، آندرو و براویت، جف (1392)، درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، ترجمه جمال محمدی، تهران: نشر ققنوس.
  • نیکولز، بیل (1386)، ساختگرایی، نشانه­شناسی و سینما، ترجمۀ علاء­الدین طباطبایی، تهران: نشر هرمس.
  • هال، استوارت (1391)، معنا،فرهنگوزندگیاجتماعی، ترجمة احمد گل­محمدی، تهران: نشر نی.  
  • هیوارد، سوزان (1393)، مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی، ترجمه فتاح محمدی، زنجان: نشر هزاره سوم.
  • یانگ، رابرت (1390)، اسطوره سفید: غرب و نوشتن تاریخ، ترجمه جلیل کریمی و کمال خالق­پناه، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • یانگ، رابرت (1391)، درآمدی اجمالی بر پسااستعمارگری، ترجمه فاطمه مدرسی و فرح قادری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • Althusser, L. (1971) “Ideology and Ideological State Apparatus”, In Lenin and Philosophy and Other Essays, London: New Left Books.
    • Ashcraft, B. (2000) the key concept: postcolonial studies, London: Routledge.
    • Ashcroft, B. & & Ahluwalia, P. (2008) Edward Said, London: Routledge.
    •  Hall, S (2003) Representation, London: Sage Publication.
    • Huddart, D. (2006) Homi K. Bhabha, London: Routledge.
    • Laughey, D. (2007) Key Themes in Media Theory, Open University Press.
    • Mcherey, P. (1978) A Theory of Literary Production, London: Routledge.
    • Morley, D (1994) Television, Audiences and Cultural Studies, London: Routledge.
    • Pearson, R. & Simpson, P. (2001) Critical Dictionary of film and Television Theory, London: Routledge.
    • Rushton & Bettinson (2010) what is Film Theory? Open University Press.
    • Rojek, C. (2003) Stuart Hall, London, Polity Press.
    • Young, R. (2005) “Colonial Desire: Hybridity” in Theory Culture and Race, London: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار