قدرت سازمانی کارگران ایرانی در سال‌های پس از انقلاب

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

تشکل‌زدایی از نیروهای کار را می‌توان یکی از ویژگی‌های مشترک و اصلی نظام‌های اقتصادی جهان در چند دهۀ اخیر به‌حساب آورد؛ این مسئله باعث تحولات بسیار شدیدی در قدرت سازمانی و تشکیلاتی کارگران شده است و طبیعتاً سامان اقتصادی و رفاهی جوامع را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در این مقاله با استفاده از روش اسنادی، مسئلۀ قدرت سازمانی کارگران ایرانی در مقطع پس از انقلاب، در سه قلمرو تولید، مبادله و سیاست، موردبررسی قرار گرفته است و نتایج به‌دست‌آمده، نشان از آن دارد که تشکل‌های موجود در سطح کارگاهی (قلمرو تولید) شدیداً وابسته به دولت و کارفرمایان هستند و شرایط عضویت و حق انتخاب شدن در آنها آزادانه نیست؛ ساختار تشکل‌های استانی و سراسریِ کارگران (قلمرو مبادله) نیز تفاوت معناداری با تشکل‌های کارگاهی ندارد؛ وضعیت احزاب کارگری (قلمرو سیاست) هم با توجه به این‌که عملاً غیر از یک حزب شبه‌دولتی و غیردموکراتیک، هیچ حزب کارگری دیگری در ایران پس از انقلاب فعالیت نداشته است، از وضعیت تشکل‌های کارگری بهتر نیست. غیر از این موارد، در بررسی‌های آماری مشخص شد که گسترۀ پوششی تشکل‌های یادشده، در میان کارگاه‌ها و جمعیت کارگران کشور بسیار کوچک است و این تشکل‌ها را نمی‌توان سازمان‌دهندۀ قدرت طبقاتی کارگران ایرانی به‌حساب آورد. نهایتاً می‌توان مدعی شد که ضعف مداوم قدرت سازمانی کارگران ایرانی در سال‌های پس از انقلاب، با روند تشکل‌زدایی از نیروهای کار در سطح جهانی مطابقت تاریخی دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Iranian Post-Revolutionary Working-class Associational Power

نویسندگان [English]

  • yosef Abazari 1
  • Alireza Kheyrolahi 2
1 University of Tehran
2 Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Union decline is one of the common characteristics of the world economies in the recent decades. This causes dramatic changes in the global working-class associational power. In this article, by using a documentary method, Iranian post-revolutionary working-class associational power has been studied in three spheres (production, exchange and politics). The results show that in the sphere of production, Iranian contemporary working-class is organized into three depended and limited works council forms including Islamic Works Council, Syndicates (Anjoman Senfi) and workers representatives. In the sphere of exchange they have been organized in the same trade unions (in regional and national levels) as those that have originated from the works council in the sphere of production. Furthermore, the results show that in the sphere of politics there was only one ideological and undemocratic labor party (Khaneh Karegar) which has permission to work after the revolution (1979). On the other hand, after Islamic revolution trade union density (membership) rate has been dramatically low. Finally, we can argue that the constant weakness of the working-class associational power has compatibility with the global union decline in neoliberal order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian trade unions
  • working-class associational power
  • labor parties
  • Neoliberalism
  • Unions decline
  • Khaneh Karegar

مراجع

-         اسمیت، آدام (1357). ثروت ملل، ترجمه: سیروس ابراهیم‌زاده، تهران: انتشارات پیام.
-         اشرف، احمد؛ علی (1386). طبقات اجتماعی دولت و انقلاب در ایران، مترجم: سهیلا ترابی فارسانی تهران انتشارات نیلوفر.
-         آبراهامیان، یرواند (1390). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، قوت‌ها و ضعف‌های جنبش کارگری در ایران در سال‌های 1941-53 / 1320-31؛ مترجم: سهیلا ترابی فارسانی، انتشارات شیرازه، چاپ دوم.
-         برانت، ویلی؛ پالمه، اولاف؛ کرایسکی، برونو (1364). پیوند با آزادی، مترجم: عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی، تهران، نشر نوری.
-         بشیریه، حسین (1376). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم؛ اندیشه‌های مارکسیستی، تهران: نشر نی.
-         پایگاه اطلاع‌رسانی حزب اسلامی کار (1395). لینک‌های «دربارۀ حزب»، «دربارۀ دبیرکل» و «مرام‌نامه» و «اساس‌نامه»، تاریخ بازیابی: 17/11/1395 (http://hezbeslamikar.com/).
-         پایگاه خبری روزنامۀ قانون (1390). تشکلی با سه عضو شورای مرکزی؛ روایت محجوب از ۲۲ سال دبیرکلی در خانه کارگر، کد خبر: ندارد، شماره روزنامه و صفحه ندارد، تاریخ انتشار: 29/05/1390.
-         پولانی، کارل (1391). دگرگونی بزرگ؛ خاستگاه‌های سیاسی و اقتصادی روزگار ما، مترجم: محمد مالجو، تهران: انتشارات پردیس دانش.
-         عراقی، عزت‌الله (1393). حقوق کار (جلد دوم)، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.
-         فلیک، اووه (1392). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-         کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران (1390). گزارش نمایندگان اعزامی به یک‌صدمین اجلاسیۀ کنفرانس بین‌المللی کار ژنو، خرداد 1390
-         لنین، ولادیمیر (بی‌تا). مجموعه آثار و مقالات، مترجم: محمد پورهرمزان.
-         مارکس، کارل؛ انگلس، فردریش (1393). اتحادیه‌های کارگری، مقدمه و ویرایش: کنت لپیدس، ترجمۀ محسن حکیمی، تهران: نشر مرکز.
-         مجلس خبرگان (1358). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ تصویب در مجلس خبرگان: 24/08/1358، تاریخ همه‌پرسی 11/09/1358.
-         مجلس شورای اسلامی (1363). قانون تشکیل شوراهای اسلامی کار، شمارۀ پرونده 789/2، مورخِ 30/10/1363.
-         مجلس شورای ملی (1328). قانون اجازۀ اجرای گزارش کمیسیون پیشه و هنر و بازرگانی مربوط به کارگران و کارفرمایان (قانون کار)، مورخِ 17/03/1328، شمارۀ گزارش کمیسیون: 4.1 (تاریخ تصویب گزارش در کمیسیون 11/12/1327).
-         مجلس شورای ملی (1337). قانون کار، شماره پرونده 402/35، مورخِ 26/12/1337.
-         مجمع تشخیص مصلحت نظام (1369). قانون کار جمهوری اسلامی ایران، شمارۀ 267/8840/ق، مورخِ 29/08/1369.
-         مرکز آمار ایران (1381). چکیدۀ سرشماری عمومی کارگاهی، تهران: انتشارت مرکز آمار ایران.
-         مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1394). ویژه‌نامۀ روز کارگر سال 1394.
-         مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1394). آمارنامۀ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سال 1393.
-         معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1381). مجموعۀ بازرسی‌های به‌عمل‌آمده از نحوۀ عملکرد ادارات کل اجرایی استان‌ها در رابطه با تشکل‌های کارگری و کارفرمایی در سال 1380، نشریۀ شمارۀ 6، به نقل از محمد مالجو، بن‌بست تشکل‌یابی کارگران، وب‌سایتِ نقد اقتصاد سیاسی تاریخ انتشار 1391.
-         وب‌سایت رسمی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی (1390). آئین‌نامه چگونگی تشکیل مجامع نمایندگان کارگران ابلاغ شد، تاریخ انتشار: 16/01/1390.
-         وب‌سایت رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1387). عضو هیئت‌رئیسۀ کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور: تشکل واقعی کارگران از سراسر کشور در دولت نهم تشکیل شد، کد خبر: ندارد، مورخ 29/03/1387
-         وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1387). آئین‌نامۀ چگونگی انتخاب، عملکرد و حدود وظایف و اختیارات نمایندگان کارگران در کارگاه‌ها، مورخِ 13/03/1387
-         وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (1392). آئین‌نامۀ چگونگی انتخاب، عملکرد و حدود وظایف و اختیارات نمایندگان کارگران در کارگاه‌ها، مورخِ 09/05/1392.
-         هیئت‌وزیران (1380). آیین‌نامه چگونگی تشکیل، حدود وظایف، اختیارات و چگونگی عملکرد انجمن‌های اسلامی کارگری، به شمارۀ 6950 ت 21865 هـ، مورخِ 05/02/1380.
-         هیئت‌وزیران (1325). قانون کار (لایحۀ برگشتی از مجلس)، مورخ 28/02/1325.
-         هیئت‌وزیران (1364). آئین‌نامۀ اجرایی قانون تشکیل شوراهای اسلامی کار، به شماره 30450، مورخ 17/07/1364.
-         هیئت‌وزیران (1364). آئین‌نامۀ انتخابات قانون شوراهای اسلامی کار، به شمارۀ 32626، مورخ 30/04/1364.
-         هیئت‌وزیران (1371). آیین‌نامۀ چگونگی تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و چگونگی عملکرد انجمن‌های صنفی و کانون‌های مربوط موضوع ماده (131) قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به شمارۀ 52251 ت 513 ه، مورخ: 6/10/1371.
-         هیئت‌وزیران (1372). آیین‌نامه نحوه تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و عملکرد کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان و کانون عالی هماهنگی شوراهای اسلامی کار سراسر کشور، به شمارۀ 6511 ت 130 ه، مورخ 30/03/1372.
-         هیئت‌وزیران (1384). آیین‌نامۀ چگونگی تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و نحوۀ عملکرد انجمن‌های صنفی و کانون‌های مربوط، به شماره 176477/ت 37292 ک، مورخ 08/08/1389.
-         Bradley P. D. (1959). ‘The Public Stake in Union Power’, University of Virginia Press.
-         Breman, J. and van der Linden, M. (2014) ‘Informalizing the Economy: The Return of the Social Question at a Global Level’ Development and Change, Volume 45, Issue 5, pages 920–940.
-         Chamberlain, E. H. (1958). ‘The Economic Analysis of Labor Power’, Washington DC:  American Enterprise Association.
-         Fletcher, R. A. (1983). ‘Cobden as Educator: The Free-Trade Internationalism of Eduard Bernstein, 1899–1914’. American Historical Review, Vol. 88 (3): pp. 561–578.
-         Gramsci, A. (1971), ‘Selections from The Prison Notebooks of Antonio Gramsci’, Edited and translated by Quintin Hoare and Geoffrey Nowell Smith, New York: International Publishers.
-         Harvey, D. (2005) ‘A Brief History of Neoliberalism’, Oxford: Oxford University Press.
-         Hayek, F. A. (1960). ‘The Constitution of Liberty’, Chicago, University of Chicago Press.
-         Hutt, W. H (1973). ‘The Strike-Threat System’, New York:  Arlington House.
-         ILO (1948). Freedom of Association and Protection of the Right to Organise Convention (No. 87).
-         ILO (1949). Right to Organise and Collective Bargaining Convention (No. 98).
-         ILOStat (2016). Dataset: Industrial Relation, Indicator: Trade Union Density, Retrieved at 26/05/2016.
-         Jaumotte, F. and Buitron, C. O. (2015). ‘Power from the People’, Finance and Development, March 2015, pp. 29-31.
-         Jonna, R. J and Foster, J. B. (2016). ‘Marx’s Theory of Working-Class Precariousness – And Its Relevance Today’, Monthly Review, Vol. 67, pp. 21-45.
-         Keynes, J. M (1964). ‘The General Theory of Employment, Interest and Money’, New York: HBJ Publisher.
-         Luxemburg, R. (1925). “The Mass Strike, the Political Party and the Trade Unions in brief”, Marxist Educational Society of Detroit.
-         McCord Wright, D. (ed) (1951). ‘The Impact of the Union’, New York: Harcourt Brace.
-         Mill, J. S. (1998). ‘John Stuart Mill’s Social and Political Thought: Critical Assessments’, Edited and eith a new introduction by G.W. Smith, London, Routledge.
-         OECD.Stat (2016). Dataset: Labour, Trade Union, Indicator: Trade Union Density, Retrieved at 26/05/2016.
-         Petro, S. (1957). ‘The Labor Policy of a Free Society’, New York: John Wiley & Sons Inc.
-         Scott, J. (1990). ‘A Matter of Record-documentary Sources in Social Research’, Cambridge: Polity.
-         Steele, D. R. (1999). From Marx to Mises: Post Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court.
-         Steiner, Y. (2009). The Neo-Liberals Confront the Trade Unions, in Mirowski, P. and Plehwe, D. (eds), ‘The Road From Mont Pelerin: The Making of the Neo-Liberal Thought Collective’, Cambridge, pp. 181-203.
-         The World Economic Forum (2016). Reports Home, Competitiveness Rankings, Global Competitiveness Index (GCI), Retrieved From: (http://reports.weforum.org/global-competitiveness-report-2015-2016/competitiveness-rankings/), 26/05/2016.
Wright, E. O. (2000). ‘Working-Class Power, Capitalist-Class Interests, and Class Compromise’, American Journal of Sociology, 105 (4), January, 957-1002

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار