بررسی استراتژی‌های مبارزه و مقاومت فرهنگی گروه‌های اجتماعی فرودست در برابر سیاست‌های فرهنگی اقتدارگرایانه حکومت پهلوی: با تأکید بر مفهوم هراس اخلاقی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ادوار پهلوی اول و دوم (1304-1357) مصادف با تشکل تاریخی اولین دولت‌های مدرن در ایران است که به‌صورت گسترده در حوزه‌های فرهنگی گوناگون از طریق اتخاذ سیاست‌های فرهنگی دخالت کرده‌اند. این سیاست‌ها در جهت فرایند ملت‌سازی بر ایدئولوژی‌های متعددی تنیده و در این راستا تعادل تاریخی ساخت فرهنگی در ایران را بر هم زده‌اند. موضوع محوری مقاله حاضر، تبیین چرایی شکست سیاست‌های فرهنگی دولت پهلوی و برآمدن گفتمان تازه‌ای از فرهنگ ایرانی توسط گروه‌های اجتماعی غیر مسلط در آن دوران است که درنهایت به پیروزی انقلاب 1357 انجامید. برای بررسی موضوع و سنجش این سیاست‌ها چارچوب مفهومی متشکل از آراء جان بری درباره «جوامع چند فرهنگی» و آراء بن-یهودا و گود درباره «هراس اخلاقی» برساخته شده و یافته‌های پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی اسناد و تحلیل تاریخی به دست آمده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان داد که دولت پهلوی به‌عنوان گروه مسلط، ایدئولوژی مدرن-ناسیونالیست باستانی را در راستای ادغام سایر گروه‌های فرهنگی عرضه کرده و در کنار آن از انواع استراتژی‌های جداسازی و محرومیت جهت یکسان‌سازی فرهنگ ایرانی بهره برده‌اند. در مقابل فرهنگ‌های غیرمسلط راه‌های گوناگونی ازجمله پذیرش ادغام، مقابله خشونت‌آمیز، انزوا، ایجاد هراس اخلاقی و احیاء عناصر فرهنگی خود را برگزیده و درنهایت به رهبری نخبگان فکری، هنری و مذهبی، با یکدیگر متحد شده و از طریق احیاء فرهنگ بومی و ایجاد «غرب هراسی» و «حکومت هراسی» فرهنگ مسلط را به حاشیه رانده و جای آن را گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Cultural Resistance Strategies of Subordinate Social Groups Against Pahlavi Government’s Authoritarian Cultural Policies: With Emphasis To The Concept Of Moral Panic

نویسندگان [English]

  • armin hamedinejad 1
  • niloofar masjedizade 2
1 University of alame
2 university of alameh
چکیده [English]

The Pahlavi government as the first modern state of Iran, used cultural policies to meddle in the culture life. Using a set of ideologies to form a new notion of Iranian nation, these policies disordered the historical cultural balance in Iran. The main issue of this paper is to explain the failure of Pahlavi government's cultural policies which gave rise to a new revolutionary cultural discourse by the non-dominant social groups and finally led to the 1979 revolution. 
The conceptual framework designed to evaluate these policies consists of John Berry's 'multi-cultural societies' theory and the idea of 'moral panic' in Ben-Yehuda and good's work. The qualitative content analysis and historical research showed that the dominant group tried to merge all cultural diversities into one cultural ideology. Although non-dominant groups have accepted this unification from time to time, they mostly rejected it by using the strategy of making moral panic, artistic and speculative resistance or by choosing the marginalization and isolation. In the end some of the non-dominant groups gathered to marginalize the dominant culture and take its place by creating ‘west panic’ and ‘government panic’ and the revival of native culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical sociology
  • cultural policy of Pahlavi government
  • cultural strategies
  • cultural resistance
  • Moral Panic
-       آبراهامیان، یرواند. (1389). تاریخ ایران مدرن. ترجمة ابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
-       آل احمد، جلال. (1341). غرب‌زدگی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
-       ابطحی، مصطفی و فرزانه دشتی. (1389) «شبه نوسازی در عصر پهلوی اول». مجله راهبرد. شماره 21.
-       جشن هنر شیراز به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، زمستان 1381
-       اکبری، محمدعلی. (1391) «پروژة ملت‌سازی عصر پهلوی اول در متون آموزشی تاریخ». تاریخ ایران. شماره 5/70- تابستان و پاییز
-       الگار، حامد. (1387) «نیروهای مذهبی در ایران سدة بیستم.» تاریخ ایران دورة پهلوی. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: نشر جامی.
-       چلکوفسکی، پتر. (1388) «تفریحات عمومی، رسانه‌ها و تغییرات اجتماعی در ایران قرن بیستم». تاریخ ایران دورة پهلوی. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: نشر جامی
-       حدیدی، مختار. (1377)«پهلوی دوم و نمونه اندیشه‌های باستانگرایانه (نگاهی به اسناد محرمانه جشن‌های شاهنشاهی)». مجله تاریخ معاصر ایران. شماره 5
-       دانشور، سیمین. (1380). سووشون. تهران: شرکت انتشارات خوارزمی.
-       دوورژه، موریس. (1362). روش‌های علوم اجتماعی. ترجمة خسرو اسدی. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
-       رشیدی مطلق، احمد. (1356). «ایران و استعمار سرخ و سیاه» روزنامه اطلاعات. 17 دی 1356.
-       زرین‌کوب، عبدالحسین. (1390). روزگاران. تهران: نشر سخن.
-       ستاری، جلال. (1385) در بی‌دولتی فرهنگ. تهران: نشر مرکز.
-       شهابی، هوشنگ (1387). «جامعه و دولت در عصر رضاشاه». تجدد آمرانه. ویراستة تورج اتابکی. ترجمة مهدی حقیقت‌خواه. تهران: انتشارات ققنوس
-       فاضلی، نعمت‌الله و مرتضی قلیج. (1392) نگرشی نو به سیاست فرهنگی. تهران: انتشارات تیسا.
-       فردید، احمد. (بی تا). «غرب زدگی». مقالاتی از احمد فردید. نشر نامشخص.
-       کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1387). «جامعه و دولت در عصر رضاشاه». تجدد آمرانه. ویراستة تورج اتابکی. ترجمة مهدی حقیقت‌خواه. تهران: انتشارات ققنوس
-       محمود، احمد. (1357). همسایه‌ها. تهران: نشر امیرکبیر.
-       میر سپاسی، علی. (1389). تأملی در مدرنیته ایرانی. ترجمة جلال توکلیان. تهران: طرح نو.
-       میر عابدینی، حسن. (1387). صدسال داستان‌نویسی ایران (جلد اول). تهران: نشر چشمه.
-       نبوی، نگین. (1387). روشنفکران و دولت در ایران. ترجمة حسن فشارکی. تهران: نشر شیرازه.
-       واعظ، نفیسه (1388)«اهداف و روند سیاست فرهنگی دولت پهلوی اول برای ایلات و عشایر» فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال نوزدهم، دورة جدید شماره یک، بهار 1388
-       Berry, John. (2011). ‘’integration and multiculturalism: ways towards social solidarity’’. Peer reviewed online journal: Papers on social representations. Volume 20
-       Lyons, Peter and Howard J Doueck. (2010). The dissertation from begining to end. New York: Oxford publications
-       Ben-Yehuda & Erich Goode. (2009) moral panic: the social construction of deviance. Wiley Blackwell publications.