مطالعۀ تحولاتِ نهادی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی

2 عضو هیئت علمی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

«بازار آزاد» غالباً با عنوان مکتبی اقتصادی و با اصطلاح «علمِ اقتصاد» شناخته می‌شود، اما حوزه نفوذ آن از مسائل اقتصادی فراتر می‌رود و مدلِ ساماندهی خود را به امور فرهنگی و اجتماعی نیز تسری می‌دهد. در سه دهه گذشته، به دنبال تسلط نگرش بازار آزادی بر برنامه‌های توسعه کشور، به مرور این منطق وارد حوزه‌های شهری و معماری نیز شده است. مجموعۀ این تغییر سیاست‌ها و نگرش‌ها سبب شد که فضاهای عمومی شهری و مکان‌هایی که با عنوان «میراث فرهنگی» شناخته می‌شدند، همچون حوزه‌های جدید بازاری تعریف شوند و در نتیجه منطقِ سرمایه‌گذاری و سودآوری اقتصادی، تبدیل به گفتمان مسلط برای مداخله، مدیریت و دگرگونی این حوزه‌ها شود. مقالۀ حاضر در پی آن است که تحولات گفتمانی عرصۀ میراث فرهنگی را که به ویژه در سه دهه گذشته، به دنبال تسلط این نگرش بر برنامه‌های تاثیرگذار توسعه و مدیریت اقتصاد کلان کشور رخ داد، از خلال تحولات نهادی دهه‌های اخیر در «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» پیگیری کند. نقطۀ عطف این تحولات در حوزه میراث فرهنگی، ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی در سال 1382 بود که تحولات بسیاری را در حوزه حفاظت از آثار فرهنگی و تاریخی در پی داشت. گسترش منطق گردشگری به حوزه میراث فرهنگی، ناگزیر تسلط منطقِ بازار صنعت گردشگری را بر مدیریت و ساماندهی آثار تاریخی و همچنین پهنه‌های قدیمی شهرها در پی داشت. بنابراین تلاش شده تا با نگاهی به تحولات نهادیِ این سازمان در سه دهه گذشته، شمایی کلی از وضعیت نهادهای مرتبط با امور میراث فرهنگی تحت لوای صنعت گردشگری ترسیم شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Institutional changes in Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran

نویسندگان [English]

  • mohammad Ahmadian Haravi 1
  • seyed Mohamad mahdi KHoei 2
1 .
2 university of alameh tabatabaei
چکیده [English]

Free Market is usually known as an economic school and “the science of economy”, but the extent of its influence exceeds the domain of economy and expands its organizing model to cultural and social areas. In the last three decades, this logic has gradually penetrated into the fields of city and architecture following the dominance of free market approach over Iran Development Plans. These changes in policy and attitudes have turned public urban spaces which have been known as cultural heritage to new fields of market. Thus, the logic of investment and profit making has become the dominant discourse in the field of urban management and intervention. This paper aims to track the discursive development of the field of cultural heritage through institutional changes of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran. These changes have taken place in the last three decades as a result of the dominance of free market approach over Development Plans and economic management. The turning point of these changes was the merger of two organizations of cultural heritage and tourism in 2003 which brought many changes in the field of conservation of cultural and historical remnants. The expansion of tourism logic to the field of cultural heritage inevitably has led to the dominance of the logic of tourism market over the management and organizing model of historical remnants and also old historical areas. At the end, this paper sought to provide an overall schema of the current situation of institutions relating to cultural heritage under the banner of tourist industry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural heritage
  • Tourism
  • Institutional changes
  • Free Market economy
-     اباذری، یوسفعلی و پرنیان، حمیدرضا. (1394). استقرار آموزشی مکتب نیاوران، تاریخچه ایجاد نهادهای دولتیِ آموزش مدیریت و اقتصاد بازار آزاد. نشریه مطالعات جامعه‌شناختی. دوره 22. شماره 2. پاییز و زمستان 1394.
-         برنامه پنج ساله چهارم توسعه. وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. http://rc.majlis.ir
-     پوینده، محمدرضا. (1395). واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی تسریع یافته است، مصاحبه با محمدرضا پوینده در وب‌سایت خبرگزاری صندوق احیا (صابتا). http://saabta.ir/DetailsNews.asp?idn=1849. 4 اسفند 1395.
-     پوینده، محمدرضا. (1395). سلیقه فرهنگی گردشگران، سرمایه گذاری در بناهای تاریخی را دارای توجیه اقتصادی بالا کرده است، وب‌سایت خبرگزاری صندوق احیا (صابتا). http://saabta.ir/DetailsNews.asp?idn=1875. 16 اسفند 1395.
-     پوینده، محمدرضا. (1395). واگذاری 5 بنای تاریخی به بخش خصوصی/ کسی به فکر کاربری فرهنگی نیست، وب‌سایت خبرگزاری صندوق احیا (صابتا). http://saabta.ir/DetailsNews.asp?idn=1617. 16 اسفند 1395.
-     پوینده، محمدرضا. (1395). احیای 1084 بنای تاریخی تا 1404، محمدرضا پوینده نقل شده در وب‌سایت خبرگزاری روزنامه دنیای اقتصاد. http://donya-e-eqtesad.com/news/1045223. 31 فروردین 1395.
-         صمدی، یونس. (1382). میراث فرهنگی در حقوق داخلی و بین‌المللی. انتشارات اداره کل آموزش انتشارات و تولیدات میراث فرهنگی کشور. بهار 1382.
-     صمدی، یونس. (1382). مجموعه قوانین، مقررات آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور. انتشارات اداره کل آموزش انتشارات و تولیدات میراث فرهنگی کشور. 1376.
-     طلوع آشتیانی، شاهین. (1382). پردیسان ایران، پیوند گذشته با امروز. نشریه هفت شهر، فصلنامه عمران و بهسازی شهری. سال چهارم. شماره 12 و 13. تابستان و پاییز 1382.
-         فلامکی، محمدمنصور. (1387). نظریه‌ای بر منشور مرمت شهری. انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. 1387
-     کتابچه معرفی ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری صنعت گردشگری ایران. قابل مشاهده در وب‌سایت سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. بخش انشارات مرکز. http://www.ichto.ir
-     مختاریان، حسین (1386). فرهنگی: با بررسی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه مورد تاکید قرار گرفت: ضرورت افزایش سرمایه‌گذاری در بخش فرهنگ. هفته‌نامه برنامه. شماره 231. 17 شهریور 1386.
-     مرادی، اصغر محمد. (1382). روند حفاظت در ایران از تأسیس اداره عتیقات تا قبل از انقلاب اسلامی. نشریه هفت شهر، فصلنامه عمران و بهسازی شهری. سال چهارم. شماره یازدهم. بهار 1382.
-         مریدی، محمدرضا. حاطمی کاهکش، منا. (1394). رونق‌بخشی اقتصادی بناهای تاریخی: مطالعه چغازنبیل. نشریه پژوهش هنر. شماره 9. بهار 1394.
-     مستوفی، نصرالله و آرامش، محمدجواد. (1381). بررسی ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی، گفت‌وگو با نصرالله مستوفی. هفته‌نامه برنامه. شماره 7. 2 آذر 1381.
-         نشریه اثر. (1359). سرمقاله: سیاست شهرسازی و موجودیت شهرهای ما. شماره 2 و 3 و 4. تابستان، پاییز و زمستان 1359.
-         نشریه اثر. (1359). سمینار باستان‌شناسی در راستای انقلاب. شماره 2 و 3 و 4. تابستان، پاییز و زمستان 1359.
-         نشریه اثر. (1383). سرمقاله: نگاهی به چند رویداد. شماره 36 و 37. تابستان 1383.
-         وب‌سایت بانک گردشگری. بخش معرفی بانک. http://www.tourismbank.ir/
-         وب‌سایت سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. بخش پیشینه سازمان. http://www.ichto.ir
-         وب‌سایت هتل‌یار. بخش قیمت هتل‌ها. http://www.hotelyar.com
-     هفته‌نامه برنامه. (1382). با ادغام دو سازمان (ایرانگردی و جهانگردی) و (میراث فرهنگی) سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل می‌شود. هفته‌نامه برنامه. شماره 37. 19 مهر 1382.
-         هفته‌نامه برنامه. (1382). قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی ابلاغ شد. هفته‌نامه برنامه. شماره 57. 9 اسفند 1382.
-         هفته‌نامه برنامه. (1384). اساسنامه صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی-فرهنگی تصویب شد. هفته‌نامه برنامه. شماره 146. 26 آذر 1384.