فراتحلیل مشارکت سیاسی دانشجویان ایرانی: مطالعه اثربخشی عوامل تبیین‌کننده

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده

مشارکت سیاسی بخشی از رفتار اجتماعی محسوب می‌شود و یکی از ارکان و شاخص‌های عمده توسعه سیاسی به شمار می‌رود و رابطه تنگاتنگی با مقبولیت نظام‌های سیاسی دارد. مطالعه حاضر که به بررسی مشارکت سیاسی دانشجویان می‌پردازد، با روش فراتحلیل انجام گرفته است. همچنین نظریه‌های سلسله‌مراتب مشارکت سیاسی راش و میلبراث و نظریه‌های مشارکت سیاسی هانتینگتون و وربا مورد مداقه واقع شده است. یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که میزان مشارکت سیاسی دانشجویان نسبت به مشارکت سیاسی کل جامعه بیشتر است، بااین‌حال، بیشتر دانشجویان در سطوح پایین سلسله‌مراتب مشارکت سیاسی یعنی شرکت در انتخابات و پیگیری اخبار سیاسی فعال هستند و تنها درصد کمی از دانشجویان مشارکت سیاسی فعالانه دارند. مشارکت سیاسی دانشجویان تحت تأثیر عوامل تبیین‌کننده عینی، انگیزشی-ذهنی، فرهنگی-اجتماعی و همچنین عوامل نهادی است؛ به‌طوری‌که مردان بیش از زنان در سیاست مشارکت می‌کنند؛ پایگاه اجتماعی-اقتصادی خانواده و محل سکونت دانشجویان تأثیری بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان ندارد؛ کنشگرانی که به نهادهای سیاسی اعتماد دارند مشارکت سیاسی بیشتری دارند؛ افزایش بیگانگی سیاسی از میزان مشارکت سیاسی می‌کاهد؛ بااین‌حال آموزش سیاسی منجر به افزایش آگاهی و کنش سیاسی می‌شود؛ قومیت دانشجویان بر میزان مشارکت سیاسی آنها تأثیر می‌گذارد، همچنین دانشجویان با تعلقات دینی بالا، مشارکت و کنش سیاسی بیشتری دارند؛ خانواده، فضای آموزشی، عضویت در تشکل دانشجویی، و دانشگاه محل تحصیل نقش مهمی در جامعه‌پذیری سیاسی و مشارکت سیاسی دانشجویان دارد؛ تأثیر رسانه‌های جمعی (تلویزیون) بر مشارکت سیاسی خیلی ضعیف است؛ و استفاده علمی و خبری از رسانه‌های دیجیتال بر مشارکت سیاسی دانشجویان اثرگذار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • ahmad naderi
university of tehran
چکیده [English]

.

ـ آقابخشی، علی‌اکبر و افشاری‌راد، مینو (1389)، فرهنگ علوم سیاسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات چاپار.
ـ امام‌جمعه‌زاده، سید جواد و جوادی، زهرا (1391)، بررسی رابطه میان سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، دانش سیاسی و بین المللی ، شماره 1.
ـ اینگلهارت، رونالد (1382)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
ـ بشیریه، حسین (1392)، جامعه‌شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی.
ـ بوردیو، پیر (1390)، درباره تلویزیون و سلطه ژورنالیسم، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نشر جاوید.
ـ پاتنام، رابرت (1392)، دموکراسی و سنت‌های مدنی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: جامعه‌شناسی.
ـ پای، لوسین (1380)، بحران‌ها و توالی‌ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه‌سروی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ـ تیلور، نیکولاس و همکاران (1392)، ارزیابی اجتماعی: نظریه، فرایند و فنون، ترجمه خاکباز، تهران: نشر جامعه و فرهنگ.
ـ دال، رابرت (1374)، تجزیهوتحلیلجدیدسیاست، ترجمه حسن ظفریان، تهران: نشر مترجم.
ـ داورپناه، هرمز (1393)، متون علوم سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
ـ راش، مایکل (1391)، جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات سمت.
ـ روریش، ویلفرید (1391)، سیاست به مثابه علم، ترجمه ملک یحیی صلاحی، تهران: انتشارات سمت.
ـ سید امامی، کاووس (1386)، مشارکت سیاسی دانشجویان: ارزیابی برخی از پیش‌بینی کننده‌های مشارکت سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 2، شماره 6.
ـ کیویستو، پیتر (1394)، اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
ـ لیپست، سیمور و دوز، روبرت (1373)، جامعه‌شناسیسیاسی، ترجمه محمدحسین فرجاد، تهران: انتشارات توس.
ـ ملشویچ، سینیشا (1389)، جامعه‌شناسی قومیت، ترجمه پرویز دلیرپور، تهران: انتشارات آمه.
ـ منتل، شوارتسن (1378)، ساختارهای قدرت، ترجمه ناصر جمالزاده، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ـ میشلز، روبرت (1392)، جامعه‌شناسی احزاب، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: نشر قومس.
ـ میلبراث، لستر و گوئل، لیل (1387)، مشارکت سیاسی، ترجمه سید رحیم ابوالحسنی، تهران: میزان.
ـ نصراللهی، سیدنورالله (1392)، فراتحلیل: رویکردی به تلفیق و ارزشیابی پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی، فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، دوره 29، شماره 2.
ـ نویمان، فرانتس (1390)، آزادی و قدرت و قانون، ترجمه عزت‌الله فولادوند، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
ـ دوورژه، موریس (1357)، احزاب سیاسی، ترجمه رضا علومی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
ـ هانتینگتون، ساموئل (1392)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
ـ هیوود، اندرو (1388)، سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
 
- Almond, Gabriel & Sidney Verba (1989), Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations, Sage press.
ـ Bandura, Albert (1986), Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory, Englewood Cliffs, N. J: Prentice-Hall.
ـ Freedman, Amy(2002), Political Participation and Ethnic Minorities: Chinese Overseas in Malaysia, Indonesia, and the United States, London: Routledge.
ـ Gibson, R. K. Howard, P & Ward, S (2000), Social capital, Internet connectedness & political participation: A four-country study, Paper prepared for the 2000 International Political Science, Quebeke.
- Glaser, B, G. & Strauss, L. (1997), the Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, Chicago, Aldine Publishing Company.
- Hofmeister, Wilhelm & Grabow, Karsten (2011), Political Parties: Functions and Organisation in Democratic Societies, Singapore Press.
- Huntington, S. and Nelson, J. M. (1976), Political Participation in Developing Countries, Cambridge: Harvard University Press.
ـ Jemna, Vasile & Curelaru, Mihai (2009), Values and Students’ Political Participation, Journal for the Study of Religions and Ideologies, Vol 8.
ـ Kasse, M.ax, (1999), Interpersonal Trust, Political Trust and Non-institutionalized Political Participation in Western Europe, West European Politics, Vo 22.
ـ Kim, Hong; Choe, Sunki(1987), Urbanization and Changing Voting Patterns in SouthKorean, Parliamentary Election, Journal of Northeast Asian Studies, pp 31-32.
ـ Langton, k.p & D.karns (1969), The Relative influence of the Family, Peer Groupand School in the Development of Political Efficacy, western political Quarterly, vol 22, No 4.
ـ Layman, Geoffrey (1997), Religion and Political Behavior in the United State, Public Opinion Quarterly, Vol. 61.
ـ Lerner, Daniel (1956), The Passing of Traditional Society, New York: free press,.pp.43-75.
ـ McCluskey, Herbert (1968), Political Participation, in: David L Sills International Encyclopedia of Social Science, Vol. 12.
ـ Michelson, M.R (2000), Political Efficacy and Electoral Participation of Chicago Latinos, social Science Quarterly, No.1:131-150.
- Milbrath, Lester W. and Goel, M. Lal (1982), Political Participation: How and Why People Get Involved in Politics, Chicago: Rand McNally.
- Mills, C. Wright (2000), the Power Elite, Oxford University Press.
ـ Nie, N. (2001), Sociability, Interpersonal Relations, and the Internet: Reconciling Conflicting Findings, American Behavioral Scientist, 3:420-435.
ـ Nie, Norman & Verba, Sidney (1972), Participation in American: Equality and Political Democracy, New York: Harper and Row.
ـ Putnam, Robert (2000), Bowling Alone: the Collapse and Revival of AmericanCommunity, New York: Simon and Schuster.
ـ Rothstein, Bo (2001), Social Trust and Honesty in Government: A Causal Mechanisms Approach, Palgrave Macmillan.
ـ Seeman, Melvin (1986), on the Meaning of Alienation, American Sociological Association.
ـ Verba, Siddny & el (1993), Race, Ethnicity, and Political Sources: Participation in the United States, British Journal of Political Science, Vo 23, PP: 453-497.
ـ Wilkins, Gwinn (2000), the Role of Media in Public Disengagement from Political Life, Journal of Broadcasting and Electronic Media, 44 (4).
 
منابع مورد مطالعه برای فراتحلیل
ـ زمانی‌کلی، دانشور (1385)، بررسی مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه گیلان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم جامعه‌شناسی، دانشگاه گیلان، استاد راهنما: فاروق خارابی.
ـ جعفری، روح‌الله (1385)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه‌های تهران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، استاد راهنما: محمد رضا تاجیک.
 ـ کریمی بجدن، علیرضا (1387)، تأثیر فضای مجازی بر مشارکت سیاسی: مطالعه موردی و مقایسه‌ای دانشجویان دانشگاه پردیس مازندران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، استاد راهنما: علی کریمی.
ـ قزلسفلو، مهناز (1389)، بررسی تاثیر اینترنت بر میزان مشارکت سیاسی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، استاد راهنما: نادر رازقی.
ـ ربانی، محمد (1389)،بررسی میزان تاثیر هویت قومی بر مشارکت سیاسی مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه تهران، استاد راهنما: رحیم ابوالحسنی.
ـ دیانتی نیت، جواد (1382)،بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه تبریز، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز، استاد راهنما: حسین بنی‌فاطمه.
ـ طهماسبی نادری، فرهاد (1376)،توصیف و تبیین عوامل موثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، استاد راهنما: محمود غفوری.
ـ حمیدی زنگیر، عباس (1390)،بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی با میزان مشارکت انتخاباتی، مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه پیام نور گرمی، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز، استاد راهنما: حسین بنی‌فاطمه.
ـ بهمنی طراز، غدیر (1379)،بررسی عوامل موثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه‌های بوعلی سینا و علوم پزشکی همدان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: عماد افروغ.
ـ زارعی، غلام‌رضا (1389)،بررسی میزان مشارکت سیاسی دانشجویان وعوامل جامعه شناختی موثر بر آن در دانشگاه بیرجند، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور تهران، استاد راهنما: پروانه دانش.
ـ رحیمی رستم‌آبادی، ابوذر (1388)، بررسی رابطه هویت ملی با مشارکت سیاسی دانشجویان، مورد: دانشجویان دانشگاه قم، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، استاد راهنما: محمد حسین پناهی.
ـ مهرداد، جعفری (1376)، بررسی میزان مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه فردوسی و عوامل موثر بر آن، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، استاد راهنما: حیدری بیگوند.
ـ بستانی، حسن (1382)، بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی-اجتماعی دانشجویان بر میزان مشارکت سیاسی آنان و ارائه راهکارهای سیاست‌گذاری جهت تقویت این مشارکت، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه تهران، استاد راهنما: حمیدرضا ملک محمدی.
ـ احمدی، طاهره (1392)، بررسی عوامل اجتماعی موثر در میزان مشارکت سیاسی دانشجویان(بررسی موردی :دانشجویان دانشگاه صنعتی شاهرودپایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور استان تهران، استاد راهنما: احمد بخارایی.
ـ ابراهیمی، شهروز و همکاران (1392)، رابطه شبکه‌های اجتماعی و مشارکت سیاسی در میان دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصل‌نامه راهبرد، دوره 22، شماره 66.
ـ ابراهیمی، قربانعلی و همکاران (1390)، بررسی تأثیر اعتماد سیاسی بر مشارکت سیاسی: مطالعه دانشجویان عضو تشکل‌های انجمن اسلامی و بسیج دانشجویی، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، دانشگاه آزاد، سال دوم، شماره 4.
ـ ابرهیمی، علی (1392)، بررسی رابطه میان مشارکت سیاسی و رفاه اقتصادی دانشجویان, کارمندان و اساتید دانشگاه اصفهان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: سید امیرمسعود شهرام‌نیا.
ـ احمدزاده کرمانی، روح‌الله و همکاران (1392)، بررسیرابطهاستفادهازاخبارساعت21شبکهیکسیماومشارکتسیاسی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد تهران شرق، مطالعات رسانه‌ای، سال هشتم، شماره 20.
ـ امام‌جمعه‌زاده، سید جواد و جوادی، زهرا (1391)، بررسی رابطه میان سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی زنان در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، دانش سیاسی و بین المللی ، شماره 1.
ـ امام‌جمعه‌زاده، سید جواد و همکاران (1389)، بررسی رابطه میان دینداری و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 6، شماره 1.
ـ امینی، علی اکبر و خسروی، محمد علی(1389)، تأثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان، فصلنامه مطالعات سیاست، دانشگاه آزاد اسلامی، شماره 7.
ـ بهنوئی گدنه، عباس و رحمتی، مجید (1392)، بررسی نقش استفاده از رسانه‌های جمعی در میزان مشارکت سیاسی دانشجویان با تأکید بر انتخابات ریاست، فصلنامه مطالعات انتخابات، سال دوم، شماره 3.
ـ پالیزبان، محسن (1390)، بررسی میزان تمایل به مشارکت سیاسی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن، فصلنامه سیاست، دانشگاه تهران، دوره 41، شماره 2.
ـ تصمیم قطعی، اکرم (1388)، عوامل مؤثر بر مشارکت سیاسی دانشجویان علوم سیاسی و فنی دانشگاه، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد تهران، استاد راهنما دکتر غفاری هشتچین.
ـ چابکی، ام‌البنین (1382)، جنسیت و مشارکت سیاسی بررسی مقایسه‌ای مشارکت سیاسی دانشجویان دختر و پسران در تهران، فصلنامه علوم نسانی، دانشگاه الزهرا (س)، شماره 44، طرح پژوهشی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا (س)،
ـ حسین، مسعودنیا و همکاران (1391)، بررسی تأثیر عوامل انگیزشی بر مشارکت سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه بین‌المللی قزوین، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلامی، دانشگاه قزوین، دوره 2، شماره 2.
ـ حق‌گویی، احسن (1388)، تبیین رابطه کاربری اینترنت و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه تهران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، استاد راهنمای دکتر حمید عبداللهیان.
ـ رهبر قاضی، محمودرضا (1392)، بررسینقشابعادساختاریوارتباطیسرمایه اجتماعیدرتبیینمشارکتسیاسی، مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما سید جواد امام‌جمعه‌زاده.
ـ سروش، لیلا (1394)، تحلیل جامعه‌شناختیمشارکتسیاسی دانشجویان دانشگاه شیراز، کنفرانس توسعه پایدار در علوم تربیتی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
ـ سهیلی نجف‌آبادی، سهیل (1391)، تأثیرآموزشدرسقانوناساسیبرمشارکتسیاسیدانشجویاناستانهرمزگان، طرح پژوهشی: معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم.
ـ سوسن، باستانی و فاطمه، لولایی (1391)، کاربری رسانه‌ها و رفتار سیاسی دانشجویان دانشگاه تهران، با تأکید بر اینترنت، فصل‌نامه مطالعات توسعه فرهنگی و اجتماعی، دوره اول، شماره 3.
ـ سید امامی، کاووس (1386)، مشارکت سیاسی دانشجویان: ارزیابی برخی از پیش‌بینی کننده‌های مشارکت سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 2، شماره 6.
ـ شهریاری، حیدر (1393)، تحلیلتطبیقیگرایشسیاسیدانشجویانعلومانسانی؛ مطالعهموردی دانشجویاندانشگاهتهران، مجله دانش سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)، دوره 12، شماره 20، طرح پژوهشی سازمان ملی جوانان.
ـ صحرایی، علی‌رضا (1391)، شکاف نظری و رفتاری در فرهنگ سیاسی دانشجویان دانشگاه تهران و عوامل مؤثر بر آن، فصل‌نامه علوم‌اجتماعی، سال نهم، شماره دوم.
ـ علمی، محمود (1387)، جنسیت، آگاهی سیاسی ومشارکتسیاسی دانشجویان، مجله زن و مطالعات خانواده، سال اول، شماره 1.
ـ فیروزجائیان، اصغر و جهانگیر، جهانگیری (1387)، تحلیل جامعه شناختی مشارکت سیاسی دانشجویان: نمونه مورد مطالعه، دانشجویان دانشگاه تهران، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 1.
ـ قاسم، حسنی (1389)، بررسیرابطهبیگانگیسیاسیواجتماعیبامشارکتسیاسیو اجتماعیدانشجویاندانشگاه‌هایدولتیشهرتهران، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 50.
ـ گنجی، قربان‌علی و همکاران (1391)، بررسیرابطهمیاندینداریومشارکتسیاسی؛مطالعهموردیدانشجویان دانشگاهآزاداسلامیمشهد، مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 17.
ـ مرندی، زهره (1390)، بررسی رابطه میان احساس محرومیت نسبی و مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: سید جواد امام‌جمعه‌زاده.
ـ هرسیج، حسین و همکاران (1391)، بررسی رابطه مصرف رسانه‌ای با مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصل‌نامه پژوهش‌های ارتباطی، سال 19، شماره 2.
ـ هرسیج، حسین (1392)، بررسی رابطه فضای مجازی با مشارکت سیاسی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربری، دانشگاه اصفهان، سال بیست‌وچهارم، شماره 4.
ـ هومن، حیدرعلی و همکاران (1391)، ساختار انگیزه مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، گزارش پژوهش: معاونت پژوهشی واحد تهران مرکز.