سیطرۀ نظام بازار بر نظام آموزش عالی ایران

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی

2 جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه رازی

چکیده

در این مقاله فرآیند سیطرۀ بازار بر جامعه ایران از خلال آموزش عالی، به‌عنوان عالی‌ترین نهاد تربیت انسانی استراتژیست و اقتصادی که منطق بنیادی بیشتر کنش‌هایش منطق هزینه-فایده است، در دوران پساجنگ بررسی شده است. برای تحلیل این مسأله از ایده‌های پولانی دربارۀ بازار و همچنین بازنمایی‌های فضای لوفور در نظریۀ «تولید فضا» و مفهوم «انسان کارآفرین» بهره برده‌ شده است. در روش‌شناسی نیز از روش تاریخی پس‌روندی- پیش‌روندی استفاده شده و داده‌ها از بررسی اسناد به دست آمده است. نتایج این مطالعه تاریخی بیانگر واقعیت‌های زیر است: «توجیه علمی- اخلاقی» در برنامۀ درسی برای روند بازاری‌شدن، «رقابتی‌سازی»، «شرکتی‌کردن»، «تجاری‌سازی»، «پولی‌سازی»، «خصوصی‌سازی» و در نهایت تبدیل دانش به «کالا». در این فضا، شخصیتی با «امیال کارآفرینانه» پرورش یافته که نتیجۀ کنش‌های او ناممکن‌شدن امر اخلاقی جامعه‌محور، تشدید مدرک‌گرایی، نزدیک‌شدن دانشگاه به بازار و دانش به صنعت از یک‌سو و تبدیل آن به کالا و ابزاری‌شدن آن از سوی دیگر، ذیل اسطورۀ انسان کارآفرین است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Domination of Market on Higher Education in Iran

نویسندگان [English]

  • jalil karimi 1
  • omid mansouri 2
  • nadiye Rezaei 3
2 sociology, social sciences, Tehran university, Tehran, Iran
3 -
چکیده [English]

In this article, the process of domination of market system in society through Higher Education is invesgated. Higher Education has been considered as the main institution in training of strategist human that measurs most of his/ her actions based on cost- benefit. This article studies the issue since 1368 (1988) in Iranian Higher Education system. The study uses K. Polaney’s idea on market system as well Lefebvre’s theory on “representation of space” and the concept of “intreprenuership- man”. The methodology was dialectical- historical method of regressive- progressive. The technic for data gathering was “documentary review”. The main results of the study were: “scientific- moral justification” to marketing process in curriculum, “competitive”, participation”, “commercialization”, “monetarization”, “privatization” and at least, convert of knowledge as “good thing” to “commodity”. In this space, a kind of personality is trained that has interpreneureship desire. The result of actions of the personality makes the socially oriented ethic impossible, increase formal certificatism, makes closer university’s realm to industry. Eventually, these actions make knowledge instrumental due to “intrepreneureship myth”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comodification
  • Entrepreneur
  • Higher Education
  • Market systemRepresentation Spaces
-      آبراهامیان، یرواند (1394) تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
-      اباذری، یوسفعلی (1392) بنیادگرایی بازار؛ تاملی در مبانی فلسفی بازار آزاد، مجلۀ مهرنامه، شمارۀ 31، صص 160- 191.
-      اباذری، یوسفعلی و حمیدرضا پرنیان (1394) استقرار آموزشی مکتب نیاوران (تاریخچۀ ایجاد نهادهای دولتی آموزش مدیریت و اقتصاد بازار آزاد) مطالعات جامعه‌شناختی، دورۀ 22، شمارۀ 2، صص 151- 176.
-      احمدی آمویی، بهمن (1384) اقتصاد سیاسی در ایران (مجموعه مصاحبه)، تهران: گام نو.
-      اصغری، فیروزه (1396) درآمدی بر سیاست بین‌المللی‌سازی آموزش عالی در ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      بل، لس و دیگران (1396) آیندۀ آموزش عالی (خط مشی، آموزش و تجربۀ دانشجو)، ترجمۀ جلیل کریمی و پیمان کریمی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      بهداد، سهراب و فرهاد نعمانی (1387) طبقه و کار در ایران، ترجمه محمود متحد، تهران نشر آگه.
-      بهرام‌چوبین و دیگران (1395) ارزیابی و رتبه‌بندی معیارهای دانشگاه کارآفرین (مورد مطالعه دانشگاه‌های استان اصفهان)، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، دورۀ 9، شمارۀ 4، صص 691- 710.
-      پولانی، کارل (1391) دگرگونی بزرگ (خاستگاه‌های سیاسی و اقتصادی روزگار ما)، ترجمه محمد مالجو، تهران: نشر پردیس دانش.
-      چامسکی، نوام (1382) بهره‌کشی از مردم (نولیبرالیسم و نظم جهانی)، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر دیگر.
-      حسنی و دیگران (1395) رابطۀ رهبری تحول‌گرا و هویت سازمانی با کارآفرینی سازمانی (اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز)، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، دورۀ 9، شمارۀ 3، صص 433- 452.
-      حمیدیان، حبیب‌الله (1380) نقد ناتمام (مجموعه مصاحبه)، تهران: نشر فرنود.
-      رضایی، بیژن (1396) دانشگاه رازی (دانشگاه در بستر محلی-  مجموعه مقاله)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      سلیمانی و دیگران (1395) عوامل سوق‌دهنده و بازدارندة راه‌اندازی شرکت‌های مستقر در مرکز رشد
علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، دورۀ 9، شمارۀ 1، صص 79- 97.
-      سوئدبرگ، ریچارد و مارک گرانووتر (1395) جامعه‌شناسی اقتصادی (ساخت اجتماعی و کنش اجتماعی)، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: تیسا.
-      کریمی، جلیل (1393) «صنعت آموزش» (تحلیل انتقادی از آموزش و پرورش)، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 21، شمارۀ 1، صص 25-40.
-      کریمی، جلیل (1396) دانشگاه رازی (دانشگاه در بستر محلی- مجموعه مقاله)، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      کشاورزی، مرضیه (1393) بررسی قصد کارآفرینی دانشجویان پیام نور و سازه‌های اثرگذار بر آن، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، دورۀ 7، شمارۀ 3، صص 529- 548.
-      فریدمن میلتون و رز فریدمن (1387) آزادی و انتخاب، ترجمه حسین حکیم‌زاده جهرمی، تهران: نشر پارسی.
-      فلیک، اووه (1396) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-      فوکو، میشل (1391) تولد زیست سیاست، ترجمه رضا نجفزاده، تهران: نشر نی.
-      طالبی، کامبیز و محمدرضا زارع یکتا (1387) آموزش کارآفرینی دانشگاهی و نقش آن در ایجاد و توسعۀ شرکت‌های کوچک و متوسط (SEMs) دانش‌بنیان، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، سال اول، شمارۀ 1، 544- 577.
-      مارکس، کارل (1386) سرمایه (نقدی بر اقتصاد سیاسی، جلد یکم)، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: آگه.
-      مالجو، محمد (1394) کالایی شدن آموزش، در سایت اقتصاد سیاسی در دسترس است.
-      مومنی، فرشاد (1373) ایران در دوران تعدیل ساختاری، تهران: انتشارات نقش و نگار.
-      مومنی، مرجان (1394)، محاسبۀ اچ ایندکس توسط پایگاه‌های اسکوپوس، آی‌اس‌آی و گوگل اسکالر برای مقالات، در اینترنت دسترس‌پذیر است.
-      نجفی، کبری و دیگران (1386) تعیین ضریب تأثیر و ضریب آنی نشریات علمی- پژوهشی پزشکی فارسی در سال 1385، مجلۀ پژوهش در پزشکی (مجلۀ پژوهشی دانشکده پژوهشی)، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، دورۀ 31، شمارۀ 4، صص 333- 338.
-      نوروزی، توران و دیگران (1395) طراحی مدل تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی دانشگاهی، مجلۀ توسعۀ کارآفرینی، دورۀ 9، شمارۀ 3، صص 553- 572.
-      هانت، دایانا (1395) نظریه‌های اقتصادی توسعه (تحلیلی از پارادایم‌های رقیب)، ترجمۀ غلامرضا آزاد (ارمکی)، تهران: نشر نی.
-      هایک، فریدریش فون (1394 الف) قواعد و نظم (قانون، قانون‌گذاری و آزادی، جلد1)، ترجمه مهشید معیری و موسی غنی‌نژاد، تهران: دنیای اقتصاد.
-      هایک، فریدریش فون (1394ب) سراب عدالت (قانون، قانون‌گذاری و آزادی، جلد2)، ترجمه مهشید معیری و موسی غنی‌نژاد، تهران: دنیای اقتصاد.
-      هایک، فریدریش فون (1394ج) نظم سیاسی مردمان آزاد (قانون، قانون‌گذاری و آزادی، جلد3)، ترجمه مهشید معیری و موسی غنی‌نژاد، تهران: دنیای اقتصاد.
-      هورتا دسوتو، خسوس (1394)  اقتصاد مکتب اتریش، ترجمه محمود متوسلی و مهرزاد سعیدی‌کیا، تهران: نشرچشمه.
-      کتاب دولت (1384) به اهتمام دکتر حسین سلیمی، تهران: موسسه فرهنگی- مطبوعاتی ایران.
-      سند چشم‌انداز 20 سالۀ جمهوری اسلامی ایران در افق 1404: 1384.
-      سند چشم‌انداز دانشگاه تهران در افق 1404: خرداد ماه 1390.
-      سند جهت‌گیری‌های دانشگاه تهران در سند چشم‌انداز: خرداد ماه 1390.
-      شاخص علمی کشور، بین سال‌های 1392 تا 1395: ایسنا، 9 خرداد 1397.
-      مجموعه برنامه دوم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور(1373) در سایت سازمان برنامه و بودجه در دسترس است.
-      مجموعه برنامه سوم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1379)  معاونت پژوهش،
-      تدوین و تنقیح قوانین و مقررات.
-      مجموعه برنامه چهارم توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور (1383) در سایت سازمان برنامه و بودجه در دسترس است.
-      Alois Schumpeter, Joseph (2003) Entrepreneurship, style and vision, Edited and Translated by Jurgen Backhause, Newyork, Kluwer Academic publish.
-      Lefebvre, Henry (1991) The Production of Space, translated by Donald Nicholson Smith, Basil: Blackwell published.
-      Lefebvre, Henry (2000) Writings on cities, translated by Eleonore kofman and Elizabeth lebas, Massachusetts: Blackwell.
-      L. Geiger, Roger (2004) Knowledge and Money, California: Stanford University
-      Teixeira, Pedro and D. Dill, David (Eds) (2011) Public Vices, Private Virtues (Issues in Higher Education Vol 2), Publish by Sense Publishers.
-      سایت موسسۀ پژوهش برتر: https://isipaper.org/fa/post/az-kja-bfhmim-ik-mjlh-isi-hst8rI0