قالب های معرفتی اعتیاد و ابژه سازی معتاد در ایران پس از انقلاب 1357

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استاد حق التدریس

2 عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

3 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

چکیده

هدف از این مطالعه واکاوی گفتمان­های مسلط اعتیاد در دهه های پس از انقلاب 1357 است. این تحقیق درصدد است تا از طریق شناخت «حقیقت» اعتیاد در هر یک از این گفتمان­ها، به شناختی از مسئله اعتیاد دست یابد. به عبارتی درصدد یافتن مکانیزم­های قدرتی است که در هر یک از گفتارهای مسلط اعتیاد به واقعیت آن شکل داده و با الگوسازی در نهادهای جامعه­پذیری موجبات تداوم و توسعه آن را فراهم آورده­اند. نوعی روندپژوهی اعتیاد که در راستای پیشگیری و امنیت اجتماعی راهگشاست.دوره تاریخی مورد بررسی چند دهه اخیر پس از انقلاب اسلامی است. این پژوهش با روش تحلیل گفتمان با تکنیک اسناد و مدارک انجام شده و جهت تکمیل داده­ها از مطالعه میدانی با تکنیک مصاحبه های عمیق بهره گرفته  است. الگوی بررسی تاریخی پژوهش حاضر، کتاب «نظم گفتار»  فوکو بوده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد که در این بازه زمانی چهار قالب معرفتی قابل طرح است. گفتار انقلابی (1358-1364) که در آن رویکردی استعماری و مبتنی بر توطئه نسبت به اعتیاد وجود دارد. مرجع استناد آن، انقلاب اسلامی است. گفتار اجتماعی (1364-1374) که در آن اعتیاد به مثابه فقدان دانش و ایمان است. مرجع استنادآن، نقد بر رویکردهای مبارزاتی و گفتارهای حقوقی دوره قبلی از طریق گفتارهای فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی است. گفتار اقتصادی (1374-1381) که در آن گفتارهای حقوقی در همدستی با گفتارهای فرهنگی- اجتماعی زمینه ورود بخش خصوصی و بیمارانگاری معتاد را فراهم  می­آورند. گفتار بازار (1381- 1394) که در آن اعتیاد به مثابه بیماری و بازار مطرح است، خصوصی­سازی در عرصه اعتیاد توسعه می­یابد و  پزشکی آزاد در امر درمان شکل می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Epistemic Formats of Addiction and the Objectizing the Addicts after the Islamic Revolution in Iran 1357

نویسندگان [English]

  • mahnaz alizadeh 1
  • farah torkaman 2
  • Abdolhossein Kalantari 3
1 university
2 university
3 .
چکیده [English]

This study aims at looking deeply at the power mechanisms that have formed the realities in the cotrolled discourses of the addicts and patterning in the institutes of the socialization has caused its continuations and the developments. In the other words, the justification of addiction as a social harm through the cognition of its truth is a kind of processing of addiction which comes up and is in the line with social and security preventions. The historical period under research has been the few last decades of time after the Islamic Revolution of Iran. This research is based on the historical documents under the discours analysis method and in the form of a fieldwork.The pattern for this historical research has been "the Order of discours" by Foucault (Michelle).
 The findings of the study indicate that in this very period of time four epistemic formats can be propounded.The revolutionary discours (1358-1364) in which there is a colonial approach in it and is based on conspiracy toward addiction. Its reference is the Islamic Revolution of Iran. Social discours (1364-1374) in which addiction is like lack of knowledge and faith. The reference to which it refers is the critics on the combating approaches in which the legal discourses of the previous period through cultural, social and psychological discourses. Economic discours (1374-1381) in which the legal speeches hand in hand with cultural - social discourses set the ground for private sector and considering the addict as a patient .Market discours (1381-1394) in which the addiction is taken as a disease and as a market .Privatization in the field of addiction expands and free medicine in the treatments forms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • power
  • epistemic format
  • discours
  • the truth of addiction

مراجع

- آرنت، هانا. (1394). توتالیتاریسم ( محسن ثلاثی، مترجم). تهران: نشر ثالث.
- آگامبن، جورجو. (1390). وسایل بی هدف( امید مهرگان و صالح نجفی، مترجم). تهران: نشر چشمه.
  - اسمارت، بری. (1385). میشل فوکو ( چاووشیان و جوافشانی، مترجم). تهران: نشر کتاب آمه.
- اسعدی، سید حسین. (1376). دو مشکل جوانی، فزونی جمعیت و مواد مخدر. تهران: نشر سپهر.
- بر، ویوین. (1394). برساخت گرایی اجتماعی (اشکان صالحی، مترجم). تهران: نشر نی.
 - بدریان، فخرالدین. (1388). مجموعه کامل قوانین و مقررات مواد مخدر مشتمل بر قوانین قبل و بعد از انقلاب. تهران: نشر دانشور.
- جزایری، مجتبی. مهریار، امیرهوشنگ. (1386). اعتیاد: پیشگیری و درمان. تهران: نشر پیکان.
- دریفوس، هیوبرت. رابینو، پل. (1379). میشل فوکو فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک (حسین بشیریه، مترجم). تهران: نشر غزال.
- رحمدل، منصور. (1379). «حقوق کیفری مواد مخدر»، مجموعه همایش های بین المللی علمی- کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر، جلد چهارم، قوه قضاییه.
- فیلیپس، لوئیز. یورگنسن، ماریان. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (هادی جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی.
- فوکو، میشل. (1390). گفتمان و حقیقت (علی فردوسی، مترجم). تهران: نشر دیبایه.
- فوکو، میشل. (1390).  باید از جامعه دفاع کرد ( رضا نجف زاده، مترجم). تهران: نشر رخ­داد نو.
- فوکو، میشل. (1389). تولد زیست سیاست ( رضا نجف زاده، مترجم). تهران: نشر نی.
-  فوکو، میشل. (1378). تولد زندان ( نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، مترجم). تهران: نشر نی.
-  فوکو، میشل. (1384). پیدایش کلینیک ( یحیی امامی، مترجم). تهران: نشر نقش و نگار.
-  فوکو، میشل. (1383). اراده به دانستن ( نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، مترجم). تهران: نشر نی.
-  فوکو، میشل. (1377). تاریخ جنون ( فاطمه ولیانی، مترجم). تهران: نشر هرمس.
- فوکو، میشل. (1378). نظم گفتار ( باقر پرهام، مترجم).  تهران: نشر آگه.
- فوکو، میشل. (1395). خاستگاه هرمنوتیک خود ( نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، مترجم). تهران: نشر نی.
- فربد، محمدصادق. (1376). «بازنگری در شیوه بازپروری معتادان مرکز قرچک ورامین (شخصیت، اعتیاد، بازپروری)»، سازمان بهزیستی استان تهران.
- مدنی قهفرخی، سعید. (1390). اعتیاد در ایران. تهران: نشر ثالث.
- انجمن معتادان گمنام. «جزوه اطلاعات عمومی»، 1379.
- باری، مجتبی. (1381). «سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران راجع به مواد مخدر»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق جزایی و جرم شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، تهران.
- برجعلی، احمد. (1389). «اثربخشی روان درمانی مثبت در ارتقای تاب آوری افراد وابسته به مواد»، پایان نامه درجه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی.
- جاهد، کریم. (1376).  «سیاست جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با مواد مخدر». پایان نامه کارشناسی روابط سیاسی، گروه علوم و روابط سیاسی.
- حکمت، آزاده. (1379). «بررسی میزان اطلاع رسانی روزنامه های کثیرالانتشار در زمینه اعتیاد مواد مخدر طی سال 1378»، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
- دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری، کتاب سال ستاد مبارزه با مواد مخدر سالهای94-1385.
-  روزنامه ها از سال 1358-1380.
- ساجدی، شهریار. (1390).  «بررسی عوامل اجتماعی تغییر الگوی مصرف مواد مخدر در میان جوانان شهر تهران در سال 1390» پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جامعه شناسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
- سازمان بهزیستی کشور. (1368). بررسی اعتیاد و بازپروری معتادان، دفتر آموزش و پژوهش، تهران.
-  سازمان بهزیستی کشور. (1372).  «برنامه پنج ساله دوم 73-77، سازمان بهزیستی»، معاونت طرح و برنامه.
-  سازمان بهزیستی کشور. (1378).  «برنامه درمان معتادان»، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
- سازمان بهزیستی کشور. (1379). «برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد»، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
- سازمان بهزیستی کشور. (1380). «اهم اقدامات سازمان بهزیستی در زمینه پیشگیری و درمان اعتیاد در سال 2001»، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
- سازمان بهزیستی کشور. (1381). «برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد»، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
- ستاد مبارزه با مواد مخدر. (1378). «گزارش عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر»، ستاد مبارزه با مواد مخدر.
- ستاد مبارزه با مواد مخدر. (1382). «شبکه سازمان های غیردولتی پیشگیری از مواد اعتیادآور در ایران، مجموعه سازمان های غیردولتی ( در زمینه کاهش تقاضای مواد مخدر)»، دفتر سازمان های غیردولتی.
- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. (1383).  «لایحه برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی».
- علی زاده، مهناز. (1396). « برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهه های پس از انقلاب اسلامی ایران»، پایان نامه دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- موسسه عالی پژوهشی در برنامه ریزی و توسعه. (1376). « طرح پژوهشی تهیه برنامه ملی مبارزه با مواد مخدر»، گزارش شماره 7.
- مهریار، امیرهوشنگ.  (1377). «پیش نویس برنامه ملی مبارزه با تولید قاچاق و مصرف مواد مخدر در جمهوری اسلامی ایران»، گزارش 11، موسسه عالی پژوهش عالی پژوهش در برنامه ریزی و توسعه.
- محمدی، سعید. (1382). پرتوی از افق اندیشه امام، پژوهشکده ملی مطالعات مواد مخدر در ایران، تهران.
 
- Ferentzy, Peter)2002( Foucault and Addiction, Telos: Critical Theory of the                                             Contemporary2002. Motivation and Will in Philosophy of Action.
- Pereir, Margaret(2013) Governing drug use among young people: Crime, harm and contemporarydrug use practices .School of Justice, Faculty of Law Queensland University of Technology.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 26، شماره 1
مربوط به بهار و تابستان 1398
شهریور 1398
صفحه 335-366

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار