تبیین محیط‌زیست‌گرایی و مدل تعدیلی نظریه ارزش‌های فرامادی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه مازندران

2 دانشیار جامعه‌شناسی محیط‌زیست، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران

چکیده

تخریب محیط‌زیست به عنوان مسأله‌ای جهانی عمدتاً ناشی از رفتارهای جامعه انسانی است. نابودی فزاینده منابع طبیعی که از مهم‌ترین چالش‌های محیط‌زیستی ایران می‌باشد بر این واقعیت صحه می‌گذارد که زمینه‌های اجتماعی، بستر لازم برای رفتارهای محیط‌زیستی را می‌گستراند. از دیدگاه جامعه‌شناسی محیط‌زیست، عوامل متعددی بر شکل‌گیری رفتارهای محیط‌زیستی تأثیر دارد. به نظر اینگلهارت، توسعه اقتصادی-اجتماعی، امنیت سازنده، تجهیز شناختی، تنزل مطلوبیت اقتصادی، مسائل عینی–ارزش‌های ذهنی و عوامل ساختی–نهادی به عنوان نیروهای مولد تغییر رفتاری هستند. توسعه اجتماعی به عنوان بنیادی‌ترین عامل تحول، مجموعه‌ای از شرایط علّی لازم برای داشتن دغدغه محیط‌زیستی را فراهم می‌کند. هدف مقاله حاضر، ارائه یک مدل تعدیل یافته از نظریه ارزش‌های فرامادی اینگلهارت در مورد پیش شرط‌های لازم برای محیط‌زیست‌گرایی است. براساس این نظریه، کارایی ساختارهای اجتماعی جامعه در ابعاد مختلف، گستراننده بسترهای لازم برای رفتارهای محیط‌زیستی است و برهم کنش میان مجموعه‌ای از عوامل، فرصت‌ها و محدودیت‌هایی را برای رفتارهای محیط‌زیستی فراهم می‌آورد. توسعه اقتصادی به تنهایی به اتخاذ ارزش‌های فرامادی منتهی نمی‌شود، بلکه زنجیره‌ای از روابط علّی، خیزش این ارزش‌ها را تسهیل می‌کند. هر چند امنیت اقتصادی یکی از عوامل مهمِ تعیین‌کنندۀ فرامادی‌گرایی است، ولی سایر عوامل غیر اقتصادی نیز به تثبیت فرامادی‌گرایی کمک شایانی می‌کند. بدیهی است که فقدان این مؤلفه‌ها به عنوان عوامل مفقوده رفتارهای پایدار محیط‌زیستی شناخته می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of Environmentalism and Modified Model of Post-Metamaterial Values theory

نویسندگان [English]

  • Sona Habibi 1
  • Sadegh Salehi 2
2 Department of Social Sciences, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Mazandaran,Iran
چکیده [English]

The destruction of the environment as a global issue is mainly due to the behavior of human society. The increasing destruction of natural resources, which is one of the most important challenges in Iran's environmental environment, confirms the fact that social contexts provide the necessary basis for environmental behavior. From the perspective of environmental sociology, several factors influence the formation of environmental behaviors. According to Inglehart, socioeconomic development, Formative Security, Cognitive Mobilization, diminishing economic utility, objective problems- subjective values and structural-institutional factors are the forces that produce behavioral change. Social development, as the most fundamental factor in shift, provides a set of causal conditions necessary for environmental concern. The aim of this paper is to provide a modified model of Inglehart's theory of Post-metamaterial values regarding the prerequisites for environmentalism. According to this theory, the efficiency of the social structures of society in different dimensions expands the necessary bases for environmental behaviors. And the interaction between a set of factors provides opportunities and limitations for environmental behaviors. Economic development alone does not lead to Post-metamaterial values, Rather, a chain of causal relationships facilitates the rise of these values. Although economic security is one of the important determinants of Post-metamaterialism, other non-economic factors also contribute to the establishment of Post-metamaterialism. Obviously, the lack of these components is known as a missing factor in sustainable environmental behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Destruction
  • Environmental Behaviors
  • Post-metamaterial Values
  • Prerequisites for Post-metamaterial Values
  • Socio-Economic Development

مراجع

-        آروین، آلن (1393)، جامعه‌شناسی و محیط‌زیست، ترجمه صادق صالحی، بابلسر، دانشگاه مازندران.
-        ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1397)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
-        بابا اوغلی، محمود (1392)، بررسی اجمالی بحران محیط‌زیست در ایران، مجله اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، 72-59.
-        باقری، دانیال؛ محسنی، رضاعلی؛ مهدوی، سید محمد صادق (1397). تحلیل تأثیر عوامل اجتماعی بر رفتارهای حامی محیط‌زیست (نمونه مورد مطالعه: شهروندان شهر گرگان)، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، دوره هفتم، شماره 3، 169-143.
-        اینگلهارت، رونالد (1381)، فرهنگ و دموکراسی، ترجمه سید علی مرتضویان، ارغنون، شماره 20، 116-93.
-        اینگلهارت، رونالد؛ ولزل، کریستین (1394)، نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران: انتشارات کویر.
-        اینگلهارت، رونالد (1395)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: انتشارات کویر، چاپ سوم.
-        اینگلهارت، رونالد؛ نوریس، پیپا (1395)، جهانی‌شدن و تنوع فرهنگی، ترجمۀ عبدالله فاضلی و ساجده علامه، تهران: انتشارات کویر، چاپ اول.
-        حمایت‌خواه جهرمی، مجتبی؛ ارشاد، فرهنگ؛ دانش، پروانه و مهدی قربانی (1396)، واکاوی رفتارهای زیست‌محیطی، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره 11، شماره 3، 66-31.
-        حیدری‌ساربان، وکیل (1398)، مطالعه و تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر در بهبود رفتارهای معطوف به حفظ محیط‌زیست مناطق روستایی، مطالعۀ موردی: شهرستان اردبیل، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، سال سی ام، شماره دوم، 64-47.
-        ساتن، فیلیپ (1392)، درآمدی بر جامعه‌شناسی محیط‌زیست، ترجمه صادق صالحی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
-        صالحی، صادق؛ امامقلی، لقمان (1391)، مطالعه تجربی رابطه آگاهی و رفتارهای محیط‌زیستی، دو فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه خوارزمی، سال سوم، شماره 1، 147-121.
-        صالحی، صادق؛ پازوکی‌نژاد، زهرا (1397)، جامعه و انرژی، بابلسر: دانشگاه مازندران، چاپ اول.
-        صالحی، صادق؛ امامقلی، لقمان؛ محمدی، جمال (1397)، تحلیل اجتماعی عدم موفقیت در مردمی کردن مسأله محیط‌زیست در ایران، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 25، شماره 1، 162-139.
-        صفا، لیلا؛ محمدیان ویدا (1399)، عوامل تعیین‌کننده رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست در مناطق روستایی شهرستان تبریز، فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، سال هشتم، شماره سوم، 97-116.
-        صفائی‌پور، مسعود؛ مودت، الیاس (1392)، ارزیابی استان‌های ایران با تأکید بر شاخص‌های اجتماعی-اقتصادی و شاخص ترکیبی توسعه انسانی، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، دوره 1، شماره 3، 27-11.
-        ظهیری نیا، مصطفی (1394)، جهت‌گیری ارزشی و ارتباط آن با شاخص‌های توسعه انسانی در شهر بندرعباس، فصلنامه توسعه اجتماعی، سال دهم، شماره 2، 78-55.
-        عباس‌زاده، محمد؛ علوی، لیلا؛ بنی‌فاطمه، حسین؛ علیزاده اقدم، محمدباقر (1395). مدل‌یابی ساختاری تأثیر تجربۀ زیست‌محیطی و نگرش زیست‌محیطی بر رفتار زیست‌محیطی، مجلة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 13، شماره 1، 196-171.
-        فاضلی، محمد؛ فتاحی، سجاد؛ زنجان رفیعی، سیده نسترن (1392)، توسعه اجتماعی، شاخص‌ها و جایگاه ایران در جهان، مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، دوره دوم، شماره 1، 182-159.
-        قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1397)، اصل 50. تهیه و تنظیم محمد فتحی، کاظم کوهی اصفهانی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
-        گریفین، کیت؛ مک‌کینلی، تری (1377)، توسعه انسانی دیدگاه و راهبرد، ترجمه غلامرضا خواجه‌پور، تهران: نشر وداد، چاپ اول.
-        گیدنز، آنتونی (1393)، جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاووشیان، تهران: نشر نی، چاپ نهم.
-        محرم‌نژاد؛ ناصر؛ تهرانی، مهنا (1389)، مروری بر نظریه‌های اجتماعی و مدیریت محیط‌زیست، انسان و محیط‌زیست، دوره 8، شماره 1، 11-3.
-        ملکی، امیر؛ عبداللهی، عظیمه‌السادات (1392)، تبیین جامعه شناختی محیط گرایی ایرانیان در دو سطح خرد و کلان، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 2، شماره 2، 177-202.
-         Brechin, R.; Kempton, W. (2003), Global Environmentalism: A Challenge to the Postmaterialism Thesis?, The Wadsworth Sociology Reader Series, ENVIRONMENT, ENERGY, AND SOCIETY: EXEMPLARY WORKS, Craig R. Humphrey, Tammy L. Lewis, Frederick H. Buttel, Wadsworth Publishing: 326-329.
-         Carrus, G.; Bonaiuto; M.; Bonnes, M. (2005), Environmental Concern, Regional Identity and Support for Protected Areas in Italy. Environment and Behavior. 37(2): 237-257.
-         Carter, N. (2007), The Politics of the Environment. Cambridge: Cambridge University Press. 2nd ed.
-         Chung, Ed; McLarney, C. (1999), Post-materialism's "silent revolution" in consumer research: still silent after all these years. Proceedings of the 29th Atlantic Schools of Business Conference, Halifax, Nova Scotia, 1-12.
-         Dunlap, R.; G Gallup; A. Gallup (1993), Health of the Planet: Results of a 1992 International Environmental Opinion Survey of Citizens in 24 Nations. George H. Gallup International Institute, Princeton, NJ.
-         Dunlap, R.; Marshall, B. (2007), Environmental Sociology. In book: 21st century Sociology: A reference handbook. Editors: Clifton D. Bryant & Dennis L. Peck, Publisher: Sage Publications, 2: 329-340.
-         Franzen, A.; R. Meyer (2010), Environmental Attitudes in Cross-National Perspective: A Multilevel Analysis of the ISSP 1993 and 2000, European Sociological Review, 26(2): 219–234.
-         Gross, M.; Heinrichs, H. (2010), Environmental Sociology: European Perspectives and Interdisciplinary Challenges, Springer Netherlands.
-         Hirst, S. (2014), Environmentalism has failed Or has it?. Suzuki Elders: 1-4. https://www.suzukielders.org / 2020,6,15
-         Inglehart, R. (1990), Culture shift in advanced industrial society, Princeton University Press.
-         Inglehart, R. (1977), The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles Among Western Publics, Princeton University Press.
-         Inglehart R.; Abramson, P. (1994), Economic Security and Value Change. The American Political Science Review, 88(2): 336-354.
-         Inglehart, R.; Basanez, M.; Diez-Medrano, J.; Halman, L.; Luijkx, R. (2004), Human Beliefs and Values, A cross-cultural sourcebook based on the 1999-2002 values surveys, Buenos Aires, Argentina: Siglo Veintiuno Editores.
-         Kment, P.; Kocmánková, L. (2012), Rural and environmental concern – focus on the Czech Republic. Agric. Econ. – Czech, 58(4): 191–199.
-         Maslow, A. (1970), Motivation and personality. 2nd ed. New York: Harper & Row. Price, Marie. 1994. Ecopolitics and Environmental Nongovernmental Organizations in Latin America. Geographical Review 84(1): 42-58.
-         Mayerfeld Bell, M.; Ashwood, L. (2016), An Invitation to Environmental Sociology, the United of America, SAGE Publications, Fifth Edition.
-         Moran, E. (2010), Environmental social science: Human-environment interactions and sustainability. Hoboken, NJ: John Wiley and Sons.
-         Pampel, C. (2014), The Varied Influence of SES on Environmental Concern, Published in final edited form as: Soc Sci Q, 95(1): 57–75.
-         Rasool, F. (2013), The Environmental Behavior Research in Pakistan: Why it is Needed? And What Questions it Should Address? Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(6): 285-293.
-         Sasko, D. (2014), Can Affluence Explain Public Attitudes Towards Climate Change Mitigation Policies? A Multilevel Analysis with Data from 27 EU Countries. Center for Global Politics, CGP Working Paper Series 02/2014, Editor: Kristina Klinkforth, Publisher: Klaus Segbers, 2-16.
-         Shahid, N. (2015), Pro-Environmental Behaviour and Implementation of Environmental Interventions in Pakistan. Master thesis, Supervisor: Prof. Christian A. Klöckner, NTNU Norwegian University of Science and Technology, Faculty of Social Sciences and Technology Management, Department of Psychology.
-         Oskamp, S. (2000), Psychological contributions to achieving an ecologicaly sustainable future for humanity. Journal of Social Issues, 56(3): 373-390.
-         Winter, D.; Koger, S. (2004), The Psychology of environmental problems(2nd ed.). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
-         Yale University (2018-2020), Iran- Environmental Performance Index. https://epi.yale.edu.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 27، شماره 2
(مربوط به پاییز و زمستان 1399)
اسفند 1399
صفحه 225-253

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار