عینیت فاکت ارزش بار چگونه ممکن است؟طرح وبری از فاکت اجتماعی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشکدۀ مطالعات بنیادین علم و فناوری

چکیده

ماهیت فاکت در علوم اجتماعی و نسبت آن با ارزش­ها، یکی از مهمترین مناقشات کلاسیک و امروزین معرفت­شناسی و روش­شناسی علوم اجتماعی را تشکیل می­دهد. مقاله حاضر به این پرسش می­پردازد که «آیا فاکت اجتماعی ارزش­بار است؟ اگر آری، عینیت فاکت اجتماعی ارزش­بار چگونه ممکن است؟». در پاسخ به این مسئله، سه رهیافت­ اثباتی، ضداثباتی و پسااثباتی سه تز رقیب را مورد بحث و بررسی قرار داده­اند. پژوهش حاضر از طریق تحلیل محتوا آراء پسااثباتی ماکس وبر که بر معرفت­شناسی کانت و نئوکانتی­های مکتب بادن استوار است، استدلال می­کند که در علوم اجتماعی اولاً؛ مداخله ارزش­ها در گردآوری، ثبت و برساخت فاکت اجتماعی امری ممکن، مشروع و حتی ضروری است و از این‌رو، فاکت اجتماعی ارزش­بار است. ثانیاً؛ ارزش­باری فاکت اجتماعی نه­تنها مخلِّ عینیت نیست بلکه شرط سوبژکتیو عینیت است. در رهیافت وبری، ارزش­های کنشگران اجتماعی نقش «مقوم» و ارزش­های پژوهشگران اجتماعی نقش «تنظیم­کننده» در برساخت فاکت اجتماعی ایفا می­کنند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"How value-laden and objective social fact is possible and legitimate?"Weber's plan of social fact

نویسنده [English]

  • MohammadJavad Esmaeily
چکیده [English]

The nature of fact in the social sciences and their relation to values has been one of the most important classical and modern controversies of the methodology of the social sciences. The present article addresses the question, "Is social fact value-laden? "If so, how is the objectivity of a valuable social fact possible?". In response to this question, the three approaches of positivity, anti-positivity and post-positivity of three competing theses are discussed.The present study argues through the content analysis of Max Weber's post-positive views, which are based on Kant's epistemology and the neo-Kantian school of Baden, that in the social sciences, first; The intervention of values in the collection, recording and construction of social fact is possible, legitimate and even necessary, and therefore, social fact is value-laden.Secondly; The value of social fact is not only detrimental to objectivity but also to the subjective condition of objectivity. In Weber's approach, the values of social actors play a " constitutive " role and the values of social researchers play a "regulating" role in constructing social fact.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Value-laden Social Fact
  • Objectivity
  • Value Relevance
  • Value Judgment
  • Historical Interest
  • Primary and Secondary Historical fact

مراجع

آرون، ریمون (1386) م‍راح‍ل اس‍اس‍ی س‍ی‍ر ان‍دی‍ش‍ه در ج‍ام‍عه­ش‍ن‍اس‍ی، ت‍رج‍مۀ ب‍اق‍ر پ‍ره‍ام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آشتیانی، منوچهر (1383) ماکس وبر و جامعه­شناسی شناخت، تهران: نشر قطره.
برگر، پیتر (1396) دعوت به جامعه­شناسی، نگاهی انسان­گرایانه، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: نشر ثالث.
توفیق، ابراهیم (1396) دربارۀ نظام دانش، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی و اجتماعی.
جان، رابرت (1381) معرفت­شناسی علوم فرهنگی ماکس وبر: پیش­انگارۀ جامعه­شناسی تفسیری، ترجمۀ احمد تدین و شهین احمدی، ت‍ه‍ران: نشر هرمس.
دورکیم، امیل (1397) قواعد روش جامعه­شناسی، ترجمۀ علی‌محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صدری، احمد (1386) جامعه­شناسی روشنفکران ماکس وبر، ترجمۀ حسن آبنیکی، تهران: نشر کویر.
رووت، مایکل (1389) «ماکس وبر و روش­شناسی علوم اجتماعی» در: فلسفۀ علوم اجتماعی، ترجمۀ محمد شجاعیان، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
فروند، ژولین (1383) جامعه­شناسی ماکس وبر. ترجمۀ عبدالحسین نیک­گهر، تهران: توتیا.
--------- (1386) نظریه­های مربوط به علوم انسانی، ترجمۀ محمدعلی کاردان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی تهران
کانت، ایمانوئل (1362) سنجش خرد ناب، ترجمۀ میرشمس­الدین ادیب سلطانی، تهران: نشر امیرکبیر.
--------- (1387) سنجش خرد ناب، ترجمۀ میرشمس­الدین ادیب سلطانی، تهران: نشر امیرکبیر.
--------- (1395) نقد عقل عملی، ترجمۀ انشاء­الله رحمتی، نشر سوفیا.
کوزر، لوییس (1383) زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه­شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
لویت، کارل (1386) ماکس وبر و کارل مارکس، ترجمۀ شهناز مسمی­پرست، تهران: نشر ققنوس.
مکنون، ثریا و زهره عطایی آشتیانی (1384) «فمینیسم و روسپیگری»، مجلۀ راهبرد زنان، شمارۀ 28.
وبر، ماکس  (1385) روش­شناسی علوم اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز.
------- (1387) دین، قدرت، جامعه، ترجمۀ احمد تدین، تهران: هرمس.
-------- ( 1397) اخلاق پروتستانی و روح سرمایه­داری، ترجمۀ عبدالمعبود انصاری، تهران: نشر سمت.
هکمن، سوزان (1393) وبر: گونۀ ایده­آل و نظریه اجتماعی معاصر، ترجمۀ علی پیمان زارعی و مهدی رحمانی، تهران: رخداد نو.
منابع لاتین
Albrow, Martin (1990) Max Weber's Construction of Social Theory, St. Martin's Press New York.
Drysdale, John (1996) "How are Social-Scientific Concepts Formed? A Reconstruction of Max Weber's Theory of Concept Formation", Sociological Theory, Vol. 14, No. 1. Pp. 71-88.
Goddard,  David (1973) "Max Weber and the Objectivity of Social Science", History and Theory, Vol. 12, No. 1 (1973), pp. 1-22, Wiley for Wesleyan University.
Allen, Kieran (2004) Max Weber: A Critical Introduction, Pluto P Press LONDON.
Oakes, Guy (1990) Weber and Rikert: Concept Formation in the Cultural Sciences, Massachusetts: The MIT Press.
Rex, John (1977) "Value-Relevance, Scientific Laws, and Ideal Types: The Sociological Methodology of Max Weber", The Canadian Journal of Sociology / Cahiers canadiens de sociologie, Vol. 2, No. 2, pp. 151-166.
Ringer, Fritz. (1997) Max Weber’s methodology. The unification of the cultural and social sciences, Cambridge, MA/London: Harvard University Press.
Rosenberg, M Michael (2016) "The conceptual articulation of the reality of life: Max Weber’s theoretical constitution of sociological ideal types", Journal of Classical Sociology, Vol. 16(1) 84–101.
Segre, Sandro (2004) "Understanding Lived Experience: Max Weber's Intellectual Relationship to Simmel, Husserl, James, Starbuck, and Jaspers", Max Weber Studies, Vol. 4, No. 1 (JANUARY 2004), pp. 77-99.
 
Swedberg Richard and Ola Agevall (2016) THE MAX WEBER DICTIONARY: Key Words and Central Concepts, SECOND EDITION, Stanford University Press.
 
Weber, Max. (1952) The Methodology Of The Social Sciences, translated and edited by Edward A. Shils and Henry A. Finch. With a foreword by Edward A. Shils. Glencoe, Illinois: Free Press.
Whimster, Sam (2007) Understanding Weber, Routledge.
Zijderveld, Anton C. (2006) Rickert’s Relevance: The Ontological Nature and Epistemological Functions of Values, BRILL LEIDEN, BOSTON 2006.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 29، شماره 1
(مربوط به بهار و تابستان 1401)
خرداد 1401
صفحه 163-194

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار