گفتمان عدالت در حوزه مسکن در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

مسکن امروزه یکی از دغدغه‌های مهم بخش عمده‌ای از خانوارهای ایرانی و به‌عنوان یک مسأله اجتماعی قلمداد می‌گردد، مقاله حاضر به بررسی گفتمان عدالت در حوزه مسکن در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از تحلیل گفتمان «لاکلاو و موفه» می‌پردازد، این شیوه تحلیل با رویکرد کیفی در ‌راستای پاسخگویی به این سؤال است که اساساً دولت‌های بعد از انقلاب چه رویکردی به مقوله «مسکن» داشته‌اند؟ بر این اساس، یافته‌های حاصل از تحلیل گفتمان بر روی متون شش برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که مبین رویکرد «دولت‌های سازندگی، اصلاحات، اصول‌گرای عدالت محور و اعتدال» به مقوله «مسکن» است، حاکی از آن است که دال شناور «عدالت اجتماعی»، ذیل گفتمان کلان انقلاب اسلامی، در قالب نشانه مرکزی «عدالت‌ در برخورداری از مسکن» مسدود و در مفصل‌بندی این گفتمان، حول نشانه مرکزی مذکور، نظام معنایی‌ای متشکل از دال‌های اصلی «انبوه‌سازی مسکن»، «طرح مقاوم‌سازی و بهینه‌سازی مسکن»، «مسکن مهر» و «مسکن اجتماعی-حمایتی» شکل‌گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The discourse of justice in the field of housing in economic, social and cultural development programs after the Islamic Revolution of Iran

نویسنده [English]

  • Reza Safari Shali
Associate Professor of Department of Sociology, Kharazmi University
چکیده [English]

Housing is one of the major concerns of most Iranian households today and is considered to be a social problem. Present paper aims to study the discourse of justice in economic, social and cultural development programs using Laclau and Mouffe's discourse analysis. This qualitative method of analysis aims to respond the following question: basically what approaches have been taken in post-revolutionary governments towards the issue of "housing"? Accordingly, the findings of the discourse analysis on the texts of the six economic, social and cultural development programs of the Islamic Republic of Iran, which show the approach of construction (Sazandegi), reformist (Eslahat), justice-oriented fundamentalists and moderation (etedal) towards "housing", indicate that the floating signifier of "Social justice", under the general discourse of the Islamic Revolution, is blocked in the form of the central sign of "justice in housing" and in the articulation of this discourse, around the mentioned central sign, a semantic system consisting of the main signs of "mass housing", "retrofitting and optimization plan", "Mehr Housing" and "Social-Supportive Housing" have been formed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • justice
  • housing
  • discourse
  • constructive government
  • reform government
  • justice-oriented government
  • government of moderation

مراجع

  • بهرامی کمیل، نظام (1388) نظریه رسانه­ها؛ جامعه­شناسی ارتباطات، چاپ اول، تهران، نشر کویر.
  • برادران، مراد؛ غفاری، غلامرضا، زاهدی، محمدجواد؛ ربیعی، علی (1396)، «سیاست‌گذاری مسکن و تولید غیررسمی در ایران بعد از انقلاب اسلامی»، مطالعات جامعه‌شناختی، سال 24، شماره 2: 434- 407.
  • تاجیک، محمدرضا (1377) «متن، وانموده و تحلیل گفتمان (1)»، فصلنامه گفتمان، ش صفر.
  • توکلی‌نیا، جمیله و ضرغامی، سعید (1397) «آسیب‌شناسی برنامه‌های ملی پنجم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در زمینه تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری»، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال پنجم، شماره 16: 82- 47.
  • جوادی، اردشیر (1378) «بررسی تجربه برنامه‌ریزی مسکن در ایران با هدفی دوگانه»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 7.
  • حبیب‌پورگتابی، کرم (1390) تحلیل جامعه‌شناختی سیاستگذاری اجتماعی در ایران، رساله دکتری جامعه‌شناسی توسعه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
  • راغفر، حسین و همکاران (1393) «روند فقر مسکن در ایران»، روزنامه شرق، ویژه‌نامه اقتصادی.
  • رحمانی، احد (مهر و آبان 1384) «کارکرد 15 ساله بخش مسکن در برنامه‌های اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی ایران پس از انقلاب»، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 217 و 218.
  • سرتیپی‌پور، محسن و همکاران (1379) «ارزیابی تهیه طرح‌های هادی روستایی»، تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
  • اطهاری، کمال (1390) گزارش وضعیت اجتماعی ایران، مقاله «مسکن»، تهران: مؤسسه رحمان.
  • سلطانی، سید علی‌اصغر (1383) «تحلیل گفتمان به‌مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 28.
  • صادقی فسایی، سهیلا و روزخوش، محمد (1392) «نکاتی تحلیلی و روش‌شناختی درباره تحلیل گفتمان (با نگاهی به پژوهش‌های ایرانی)»، مطالعات اجتماعی ایران، سال هفتم، شماره ۴ (پیاپی ۲۴).
  • صفری شالی، رضا (1392) بررسی گفتمان عدالت اجتماعی در دولت‌های بعد از انقلاب اسلامی ایران، رساله دکتری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
  • گزارش مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن (1394) وزارت راه و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، دفتر اقتصاد کلان.
  • گزارش معاونت پژوهشی مجلس شورای اسلامی (1376) بخش مسکن و شهرسازی در برنامه دوم توسعه و لایحه بودجه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • گیدنز، آنتونی (1387) جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  • مجیدی، غلامرضا (1374) «جایگاه بنیاد مسکن در برنامه دوم توسعه»، مسکن و محیط روستا، شماره 63.
  • منوچهری، عباس (1387) رهیافت و روش در علوم سیاسی، چاپ اول، تهران: نشر سمت.
  • هزارجریبی، جعفر و امامی غفاری، زینب (1398) «بررسی تحولات سیاست‌گذاری رفاهی مسکن در ایران (1358- 1392)»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 38: 76- 120.
  • هوارت، دیوید (1379) درآمدی بر تحلیل گفتمان، تهران: فرهنگ گفتمان.
  • Sen, A.K. (1999) “poverty and famines: An essay on Entitlement and Deprivation”, Oxford University press, oxford.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 29، شماره 1
(مربوط به بهار و تابستان 1401)
خرداد 1401
صفحه 195-226

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار