فراز و فرود تجربه توسعه با رویکرد انقلابی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه توسعه و سیاستگذاری اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

توسعه روستایی، خواه در مقام سیاستگذاری خواه در مقام اجرا، یکی از دغدغه‌ها‌ی توسعه‌ای کشورهای درحال‌توسعه بوده است. به‌لحاظ رویکردی نیز پیوسته این موضوع مطرح بوده که آیا توسعه روستایی باید از رویکرد دیوان‌سالارانه (از بالا) تبعیت کند یا از رویکرد عوام‌گرایانه/مشارکتی (از پایین). اینکه کدام رویکرد متقن و معتبر است، همواره محل مناقشه فکری-ایدئولوژیکی بوده است. یکی از مهمترین تجارب در این خصوص شکل‌گیری و تحول جهاد سازندگی است که فلسفه وجودی‌اش بر تجربیات نه‌چندان‌موفق با رویکردهای از بالا به پایین استوار بوده است. از این‌رو این مقاله به مطالعه تجربه توسعه روستایی با توجه فراز و فرود جهاد سازندگی می‌پردازد و با تشریح سیر تکوینی و بر اساس مطالعات، اسناد و گزارش‌های دردسترس، نتیجه می‌گیرد که به تدریج رویکرد پایین به بالا جای خود را به رویکرد بالا به پایین داده که در تقابل با فلسفه وجودی آن بوده است. همچنین، با الهام از نظریه دیوان‌سالاری‌شدن میشلز، استدلال می‌کند که به‌تدریج هدف توسعه‌ای آن تحت‌الشعاع کارکردهای غیرتوسعه‌ای مانند حفظ سازمان و مناسبات حاکم قرار گرفته است. به‌علاوه، با الهام از نظریه پیامدزایی فرگوسن در خصوص اقدامات یا طرح‌های توسعه‌ای، استدلال می‌کند که اقدامات گسترده جهاد در اجرای پروژه‌های روستایی خصوصاً زیرساختی زمینه تحول روستاها را در زمینه‌های مختلف به‌خصوص کاهش شکاف شهر و روستا و ادغام اجتماعات روستایی در جامعه کلان فراهم کرده است و از این‌رو، تأثیر فعالیت‌ها کیفی بوده و در درازمدت خود را بیشتر نشان خواهد داد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The ups and downs of the development experience with a revolutionary approach with emphasis on Jihad-e Sazandeghi

نویسنده [English]

  • Ali shakoori
Associate professor, Dept. of development and social policy, Fcaulty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Rural development, both in terms of approach and policy implementation, has been one of the development concerns of developing countries. In terms of approach, the question has always been whether rural development should follow the techno-bureaucratic approach (from above) or the participatory approach (from below). Which approaches have been sound and valid has always been overshadowed by intellectual-ideological debates. Because the revolution paved the way for the following of alternative approaches to development beyond conventional pre-revolutionary approaches, which relied on less successful experiences with top-down approaches, and this was better reflected in the establishment and evolution of Jihad-e Sazandeghi. Therefore, this article studies the experience of rural development with regard to the ups and downs of the Jihad. Having Explained the Jihad's formation, the article concludes that, first; the top-down approach has gradually given way to the down-top approach, which has been at odds with its existential philosophy. Second, inspired by Michels's theory of bureaucratization, it argues that the Jihad's development goal has gradually been overshadowed by non-developmental functions such as maintaining organization and governing relations. Third, inspired by Ferguson's theory of being consequential of any action or development plan, it argues that the extensive measures of the Jihad in implementing rural projects, especially infrastructure, have had various impacts such as reducing urban and rural gaps and integrating rural communities in society. Therefor these developmental initiatives have provided more macro and qualitative effects that should be regarded as long lasting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revolutionary organizations
  • Jihad
  • rural development
  • revolution

مراجع

ازکیا، مصطفی (1365) جامعه‏شناسی توسعة روستایی و توسعه‏نیافتگی روستایی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات.
وزارت جهاد سازندگی (1379) جایگاه وزارت جهادسازندگی نزد روستاییان، تهران.
رضوی، سید حسن (1379) بررسی اثرات فعالیت‏های وزارت جهادسازندگی در توسعة زیرساخت‏های روستایی، در وزارت جهاد سازندگی (1379) نقش جهاد سازندگی در بخش کشاورزی و توسعة روستایی (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
رفیع‏پور، فرامرز (1372) سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهادسازندگی در استان خراسان: وزارت جهادسازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
فروزش، غلامرضا (1366) «کدام توسعه برای روستا»، ماهنامة جهاد، 124، 9.
سازمان جهاد سازندگی استان زنجان (1391) «تاریخچه وزارت جهاد کشاورزی».
شکوری، علی (1384) سیاست‏های توسعة کشاورزی در ایران، تهران: انتشارات سمت.
شکوری، علی (1399) «کووید 19 و نابرابری اجتماعی: با تأکید بر شکاف دیجیتالی»، مجله جهانی رسانه، بهار و تابستان 1399، شماره 29.
صبوری کاشانی، منوچهر (1379) جامعه‌شناسی سازمان‌ها، تهران: نشر شب‌تاب.
طالب، مهدی (1378) مدیریت روستایی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
علینی، محسن (1379) بررسی نقش محوری جهاد سازندگی در توسعه کشاورزی و عمران روستایی، در وزارت جهاد سازندگی (1379).
میشل، رابرت (1368) احزاب سیاسی، ترجمة حسن پویان، تهران: انتشارات چاپخش.
 
Abrahamian, E. (1982) Iran Between Two Revolutions, Princeton: Princeton University Press.
Afshar, H. (1982) "An Assessment of Agricultural Development Policies in Iran", World Development, vol. 9, nos 11/12, pp. 1097-108.
Amirahmadi, H. (1990) Revolution and Economic Transition: The Iranian Experience,     Albany: State University of New York Press.
Bashiryeh, H. (1984) The State and Revolution in Iran, 1962-1982, London: Croom Helm.
Farazmand, A. (1989) The State, Bureaucracy, and Revolution in Modern Iran: Agrarian Reform and Regime Politics, New York: Praeger.
Ferdows, E. (1983) "The Reconstruction Crusade and Class conflict in Iran", MERIP Reports, 17, 4.
Ferguson, J. (1990) The Anti-Politics Machine: “Development”, Depoliticisation, and Bureaucratic Power in Lesotho, Cambridge: Cambridge University Press.
Griffin, K. (1979) The Political Economy of Agricultural Change, London: Thetford, Norfolk.
Hallidays, F. (1979) Iran, Dictatorship and Development, Harmondsworth: Penguin.
Harriss, J. (ed.) (1982) Rural Development: Theories of Peasant economy and Agrarian Change, London: Hutchinson.
Hooglund, E. (1982) Land and Revolution in Iran 1960-1980, Austin: University of Texas Press.
Huntington, S. (1968) Political Order in Changing Societies, New Haven, Conn: Yale University Press.
Karshenas, M. (1990) Oil, State and Industrialisation in Iran, Cambridge: Cambridge University Press.
Katouzian, H. (1981) Political Economy of Modern Iran, Oxford: Oxford University Press.
Lea and Chaudhri (1983) The Nature, Problems and Approaches to Rural Development, in D. A. M., Lea and D. P., Chaudhri (1983) Rural Development and The State, London: Methnen.
Lipset, S. M (1952) Bureaucracy and Social Change, in Merton etal.
Lob, E. (2020) Iran’s Reconstruction Jihad Rural Development and Regime Consolidation after 1979, Cambridge: Cambridge University Press.
Loeffler, R. (1986) Economic Change in a Rural Area since 1979, in N. Keddie and E. Hoogland (eds), Iranian Revolution and the Islamic Republic, Syracuse, Ny: Syracuse University Press.
Michels, R. (1952) Conservative basis of Organisation, in R. K. Merton etal., Bureucracy, London: Collier-Macmillan Limited.
Ministry of Jihad-e Sazandeghi (1992) Rural Construction, Tehran: Undersecretary of Rural Construction, Planning & Programming Bureau.
Mohtadi, H. (1990) "Rural Inequality and Rural-Push Versus Urban-Pull Migration: The Case of Iran: 1956-1976", World Development, 18.
Parson, T. (1951) The Social System, Glencoe, IL: Free Press.
Schirazi, Asghar (1993) Islamic Development Policy: The Agrarian Question in Iran, trans. P. J. Ziess-Lawrence, Boulder: Lynne Rienner Publishers.
Shakoori, A. (2001) "Rural Development in Iran: A survey of Policies and Outcomes", Hournal of Developing Societies, 35(3): 346-366.
Shakoori, A. (2001) The State and Rural Development in the Post-revolutionary Iran, New York: Palgrave.
Shephred, A. (1998) Sustainable Rural Development, London: Macmillan.
Salehi-Isfahani, D. (2009) "The Revolution and the Rural Poor", Radical History Review 2009(105):139-144.
Sorokin, P. A. (1967) Sociology of Revolution, New York: Howard Fertig.
United Nations (1967) The Problems and Policies of Economic Development: An Appraisal of Recent Experience, Part One, New York.
Weber, M. (1946) From Max Weber: Essays in Sociology, H. H. Gerth and C. Wright Mills (trans.), New York: Oxford University Press.
Weber, M. (1968) Economy and Society, trans. By Guenter Roth, New York: Bedminster Press.
World Bank (1994) "Islamic Republic of Iran Services for Agriculture and Rural Development", vols. 1-2, Report no. 1196 IRN.
World Bank (1991) "Iran: Reconstruction and Economic Growth", vol. 1-2, Report no. 9072 IRN.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 29، شماره 1
(مربوط به بهار و تابستان 1401)
خرداد 1401
صفحه 269-294

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار