گونه‌شناسی همبستگی نسلی در شهر تهران با تکنیک تحلیل طبقه پنهان

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه مطالعات خانواده، موسسه تحقیقات جمعیت کشور

2 دانشجوی دکتری تخصصی آمار زیستی، دانشگاه تربیت مدرس

10.22059/jsr.2024.352029.1822

چکیده

تغییرات ساختاری و فرهنگی سالیان اخیر در ایران، اهمیت بررسی همبستگی‌های نسلی را دوچندان نموده است. بر این اساس در این مقاله به گونه‌شناسی روابط میان والدین و فرزندان پرداخته‌ایم. جامعه آماری این پیمایش مقطعی، زنان و مردان 18 سال و بالاتر در شهر تهران بوده که حداقل یک والد زنده داشته و هم سکنا نبوده‌اند. 1000 نمونه به شیوه خوشه‌ای چند مرحله‌ای از 30 حوزه شهر تهران انتخاب شده‌ و تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از روش تحلیل طبقه پنهان و نرم‏افزار Mplus انجام شده‌ است. یافته‌ها نشان از وجود چهارگونه همبستگی‌ نسلی در شهر تهران دارد. به‌طوری که خانواده‌گرایی دوسویه (زندگی در نزدیکی، تماس مکرر، تایید هنجارهای تعهد خانوادگی، حمایت ابزاری از سوی والدین به فرزندان و فرزندان به والدین، حمایت مالی والدین از فرزندان)، در 1/38 درصد، خانواده‌گرایی نزولی (زندگی در نزدیکی، تماس مکرر، تأیید هنجارهای تعهد خانواده، کمک از والدین به فرزندان)، در 27 درصد، خانواده‌گرایی صعودی (زندگی در نزدیکی، تماس مکرر، تأیید هنجارهای تعهد خانواده و کمک از فرزندان به والدین)، در2/5 درصد و روابط خودمختار (زندگی نکردن در نزدیکی، تماس کم، رد هنجارهای تعهد خانواده، و مبادلات حمایتی اندک) در 7/29 درصد از پاسخگویان گزارش شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت همبستگی نسلی در شهر تهران از یک الگوی خاص پیروی نکرده و تنوعی از همبستگی نسلی از همبستگی دوسویه تا روابط خودمختار وجود دارد. علیرغم گستردگی خانواده‌گرایی در شهر تهران، شیوع روابط خودمختار، در حدود یک‌سوم از پاسخگویان، توجه ویژه و سیاست‌های بهینه را می‌طلبد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of Generational solidarity in Tehran city with Latent class analysis (LCA)

نویسندگان [English]

  • Fateme Modiri 1
  • Tofigh Mobaderi 2
1 Associate Professor of Sociology, Family Studies Department National Institute for Population Research.
2 PhD student in biostatistics, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The structural and cultural changes of recent years in Iran have doubled the importance of examining generational solidarity. In this article, we have done the typology of generational solidarity. The statistical population of this cross-sectional survey was men and women aged 18 years and older in Tehran who had at least one living parent and have not been co-residence. 1000 samples were selected in a multi-stage cluster method from 30 districts of Tehran, and statistical analysis was done using Latent Class Analysis method and Mplus software. The findings show the existence of four types of generational solidarity in Tehran. Thus, two-way familialism was reported in 38.1%, Descending familialism in 27%, Ascending familialism in 5.2% and Autonomous relations in 29.7% of the respondents.
In general, it can be said that generational solidarity in Tehran does not follow a specific pattern and there is a variety of generational solidarity. Despite the prevalence of familism in Tehran, the presence of Autonomous in about one-third of the respondents requires more attention and optimal policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • typology
  • generational solidarity
  • familialism
  • Latent Class Analysis
  • Mplus software
 آزادارمکی، تقی (1395). تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی، تهران، تیسا.
حصاری، علی (1396). الگوها و عوامل تعیین‌کننده انتقالات بین نسل‌های والدین سالمند و فرزندان بزرگسال در شهر تهران، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
دی. ای. دواس (1386). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، هوشنگ نایبی، تهران، نی.  
کریمی، زینب (1386). بررسی عوامل جامعه­شناختی و جمعیت­شناختی مؤثر بر حمایت بین‌نسلی، مطالعة موردی شهر ورامین،  پایان‌نامه کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، دانشگاه تهران.
کوششی، مجید (1388). رفتارهای جمعیتی و الگوهای حمایت اجتماعی سالمندان شهر تهران، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران،  4 (8)، 172- 149.
محمودیان، حسین و ضرغامی، حسین (1394). تأثیرات مهاجرت فرزندان بر حمایت اجتماعی والدین سالمند روستایی، پژوهش‌های روستایی، 7 (1 )، 53-29.
مدیری، فاطمه و کوششی، مجید (2021). بررسی حمایت‌ والدین از فرزندان بزرگسال و عوامل اثرگذار بر آن در شهر تهران، جامعه­شناسی ایران، 22(2)، 77-103.‎
مدیری، فاطمه (۱۳۹۹). بررسی حمایت فرزندان بزرگسال از والدین و عوامل اثرگذار بر آن در شهر تهران، مطالعات جمعیتی، 6(2)،3-32.
مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری سال 1395.
نیکخواه، هدایت­الله؛ ظهیری‌نیا، مصطفی؛ بهروزیان، بهروز و فلاحی، احمد (1397). مطالعه جامعه­شناختی ارزش­های بین‌نسلی، جامعه­شناسی نهادهای اجتماعی، 5(11)، 320-289.
 
Albertini, M., Kohli, M. and Vogel, C. 2007, Intergenerational transfers of time and money in European families: common patterns–different regimes? European Social Policy, 17, 4, 319–34.
Attias-Donfut، C.، Ogg، J.، & Wolff، F.-C. 2005, European patterns of intergenerational financial and time transfers, European journal of ageing، 2(3)، 161-173.
Batson، C. D.، Duncan، B. D.، Ackerman، P.، Buckley، T.، & Birch، K.1981, Is empathic emotion a source of altruistic motivation? personality and Social Psychology، 40(2)،290.
Bengtson, V. L. 2001, Beyond the nuclear family: the increasing importance of multigenerational
Bengtson، V. L.، & Roberts، R. E. 1991, Intergenerational solidarity in aging families: An example of formal theory construction, Journal of Marriage and the Family، 856-870.
Blossfeld, H.-P. and Huinink, J. 1991, Human capital investments or norms of role transition? How women’s schooling and career affect the process of family formation, American Journal of Sociology, 97, 1, 143–68.
Bonsang, E. 2009, Does informal care from children to their elderly parents substitute for formal care in Europe? Health Economics, 28, 1, 143–54.
Brandt, M., Haberkern, K. and Szydlik, M. 2009, Intergenerational help and care in Europe, European Sociological Review, 25, 5, 585–601.
Chappell, N. and Blandford, A. 1991, Informal and formal care: exploring the complementarity, Ageing & Society, 11, 3, 299–317.
Clogg, C. C. 1995, Latent class models. In Arminger, G., Clogg, C. C. and Sobel, M. E. (eds), Handbook of Statistical Modeling for the Social and Behavioral Sciences. Plenum, New York, 311–59.
Daatland, S. O. and Herlofson, K. 2003, Lost solidarity or changed solidarity: a comparative European view of normative family solidarity. Ageing & Society, 23, 5, 537–60.
Daatland, S. O. and Lowenstein, A. 2005, Intergenerational solidarity and the family welfare state balance, European Journal of Ageing, 2, 3, 174–82.
Daatland، S. O.، Herlofson، K.، & Lima، I. A. 2011, Balancing generations: on the strength and character of family norms in the West and East of Europe, Ageing & Society، 31(7)، 1159 1179.
De Jong Gierveld, J. and Fokkema, T. 1998, Geographical differences in support networks of older adults, Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 89, 3, 328–36.
Douglas, M. 1999, Four cultures: the evolution of a parsimonious model. Geojournal,47,3, 411-5.
Dykstra, P. A., & Fokkema, T. 2011, Relationships between parents and their adult children: A West European typology of late-life families, Ageing & Society, 31(4), 545-569.
Dykstra، P. A.، & Komter، A. E. 2006, Structural characteristics of Dutch kin networks, Family solidarity in the Netherlands، 21-42.
Gans, D. and Silverstein, M. 2006, Norms of filial responsibility for aging parents across time and generations, Marriage and Family, 68, 4, 961–76.
Grendstad, G. 1999, A political cultural map of Europe: a survey approach, Geojournal, 47, 3, 463–75.
Grundy, E. and Shelton, N. 2001, Contact between adult children and their parents in Great Britain 1986–99, Environment and Planning A, 33, 4, 685–97.
Haberkern, K. and Szydlik, M. 2010, State care provision, societal opinion and children’s care of older parents in 11 European countries, Ageing & Society, 30, 2, 299–323.
Hakim, C. 2000, Work–Lifestyle Choices in the 21st Century: Preference Theory, Oxford University Press.
Hallquist, M. N., & Wiley, J. F. 2018, MplusAutomation: An R package for facilitating large-scale latent variable analyses in Mplus, Structural Equation Modeling, 25(4), 621–638.
Hank, K. 2007, Proximity and contacts between older parents and their children: a European comparison, Marriage and Family, 69, 1, 157–73.
Hank, K. and Buber, I. 2009, Grandparents caring for their grandchildren: findings from the 2004 Survey of Health, Ageing, and Retirement in Europe. Family Issues, 30, 1, 53–73.
Hogan, D. P., Eggebeen, D. J. and Clogg, C. C. 1993, The structure of intergenerational exchanges in American families, American Journal of Sociology, 98, 6, 1428–58.
Hollinger, F. and Haller, M. 1990, Kinship and social networks in modern societies: a cross-cultural comparison among seven nations, European Sociological Review, 6, 2, 103–24.
Kalmijn, M. and Saraceno, C. 2008, A comparative perspective on intergenerational support: responsiveness to parental needs in individualistic and familialistic countries, European Societies, 10, 3, 479–508.
Kalmijn، M.، & De Vries، J. 2009, Change and stability in parent–child contact in five Western countries, European Journal of Population/Revue europeenne de demographie، 25(3)، 257 276. Kalmijn، M.، & Dykstra، P. A. 2006, Differentials in face-to-face contact between parents and their grown-up children, Family solidarity in the Netherlands، 63-88.
Lanza, S. T., Collins, L. M., Lemmon, D. R., & Schafer, J. L. 2007, PROC LCA: A SAS procedure for latent class analysis. Structural Equation Modeling, 14(4), 671–694.
Lee, G. R., Netzer, J. K. and Coward, R. T. 1994, Filial responsibility expectations and patterns of intergenerational assistance, Marriage and the Family, 56, 3, 559–65.
Litwak, E. and Kulis, S. 1987, Technology, proximity, and measures of kin support, Marriage and the Family, 49, 3, 649–61.
Lowenstein، A.، & Ogg، J. 2003, OASIS: Old Age and Autonomy: the Role of Service Systems and Intergenerational Family Solidarit.: Erhebungsdesign und Instrumente des deutschen Survey.
Lynott، P. P.، & Roberts، R. E. 1997, The developmental stake hypothesis and changing perceptions of intergenerational relations، 1971–1985, The Gerontologist، 37(3)، 394-405.  
Matthews, S. H. and Sun, R. 2006, Incidence of four-generation family lineages: is timing of fertility or mortality a better explanation? Gerontology: Social Sciences, 61B, 2, S99–106.
Muthén, L. K., & Muthén, B. O. 1998, Mplus user’s guide (8th ed.). Los Angeles, CA: Muthén & Muthén.
Ogg, J. and Renaut, S. 2006, The support of parents in old age by those born during 1945–1954: a European perspective, Ageing & Society, 26, 5, 723–43.
Popenoe, D. 1993, American family decline, 1960–1990: a review and appraisal, Marriage and the Family, 55, 3, 527–55.
Press, Berkeley.
Rabe-Hesketh, S, Skrondal, A, & Pickles, A. 2004, GLLAMM manual. In U.C. Berkeley Division of Biostatistics Working Paper Series (working paper 160), Berkeley Electronic Press.
Reher, D. S. 1998, Family ties in Western Europe: persistent contrasts, Population and Development Review, 24, 2, 203–34.
Reher، D. S. 2004, Family ties in western Europe, In Strong family and low fertility: A paradox?, Springer.
Rosseel, Y. 2012, lavaan: An R package for structural equation modeling, Statistical Software, 48(2), online publication.
Seltzer, J. A., Bachrach, C. A., Bianchi, S. M., Bledsoe, C. H., Casper, L. M., Chase-Lansdale, P. L., DiPrete, T. A., Hotz, V. J., Morgan, S. P., Sanders, S. G. and Thomas, D. 2005, Explaining family change and variation: challenges for family demographers, Marriage and Family, 67, 4, 908–25.
Silverstein, M. and Bengtson, V. L. 1997, Intergenerational solidarity and the structure of adult–parent relationships in American families, American Journal of Sociology, 103, 2, 429–60.
Silverstein، M.، Conroy، S. J.، Wang، H.، Giarrusso، R.، & Bengtson، V. L. 2002, Reciprocity in parent–child relations over the adult life course, The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences، 57(1)، S3-S13.
Silverstein، M.، Gans، D.، & Yang، F. M. 2006, Intergenerational support to aging parents: The role of norms and needs, Family Issues، 27(8)، 1068-1084.
Simmons، R. G.، Fulton، J.، & Fulton، R. 1973, The prospective organ transplant donor: Problems and prospects of medical innovation, OMEGA- Death and Dying، 3(4)، 319-339.
Tobío Soler، C. 2012, Reciprocity and solidarity in intergenerational, Papers: revista de sociologia، 97(4)، 0849-0873.
Tomassini, C., Glaser, K., Wolf, D., Broese van Groenou, M. and Grundy, E. 2004a, Living arrangements among older people: an overview of trends in Europe and the USA, Population Trends, 115, 24–34.
Tomassini, C., Kalogirou, S., Grundy, E., Fokkema, T., Martikainen, P., Broese van Groenou, M. and Karisto, A. 2004b, Contacts between elderly parents and their children in four European countries: current patterns and future prospects. European Journal of Ageing, 1, 1, 54–63.
Van Gaalen, R. I. and Dykstra, P. A. 2006, Solidarity and conflict between adult children and parents: a latent class analysis, Marriage and Family, 68, 4, 947–60.
Vermunt, J. K. and Magidson, J. 2005, Latent GOLD User’s Guide (Version 4.0). Statistical Innovations, Belmont, Massachusetts.
Wolfe, A. 1989, Whose Keeper? Social Science and Moral Obligations, University of California
Yamaguchi, K. 2000, Multinomial logit latent-class regression models: an analysis of the predictors of gender-role attitudes among Japanese women, American Journal of Sociology,105(6), 1702-1740.