بازخوانی تجربه سیاست‌های اجتماعی ناظر بر ریسک‌های کودکان در ایران معاصر

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد سیاست اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

ریسک و کنترل آن، زمانی معنی می­یابد که نیرویی جمعی آگاهانه برای کنترل آن تشکیل شود و در مورد چگونگی کنترل آن ریسک فکر کنند و چاره‌اندیشی کنند. دوره کودکی بنا به جایگاهی که در چرخه زندگی هر فرد دارد، ریسک­های خاص خود را دارد. شناسایی، کنترل و ارائه سازوکارهای معین در باب ریسک­های دوره کودکی همواره موردنظر سیاستگذاران اجتماعی بوده است. سوالات اصلی این پژوهش از این قرار هستند که از چه زمانی در ایران اتفاقات و رخدادهایی که کودکان را تهدید می­کند، به­عنوان ریسک شناخته شدند؟ این ریسک­ها در چه قالبی قابل‌دسته­بندی می­شوند؟ تاکنون چه سیاست­های اجتماعی­ای برای کنترل این ریسک­ها اعمال شده­اند. این مقاله، با روش اسنادی و تاریخی، فرایند توجه به ریسک­های کودکان در ایران را بررسی می­کند. بنا به شواهد تاریخی، خاستگاه شناسایی و کنترل ریسک­ها در ایران را می­توان در دوره امیرکبیر یافت. به­طور کلی دو دسته از ریسک­ها کودکان را تهدید می­کنند. ریسک­های اساسی-قابلیتی و ریسک­های ثانویه. ریسک­های اساسی-قابلیتی به­لحاظ زمانی به ریسک­های ثانویه تقدم دارند. در ایران می‌توان دوران صدارت امیرکبیر را بزنگاه و نقطه­شروع توجه به ریسک­های کودکان دانست؛ دورانی که بلایا و رخدادها، صرفا به خداوند و زندگی الهی و دینی نسبت داده نشدند و به­عنوان پدیده­هایی قابل‌پیش‌بینی و پیشگیری معرفی شدند و مهم‌تر این‌که، سیاست­هایی در جهت کنترل آن­ها تعبیه شد. این دسته از ریسک‌های شناخته­شده را می­توان در قالب ریسک­های اساسی-قابلیتی دسته­بندی کرد. کنترل این ریسک­ها سازوکار خاص خود را دارد. توجه به این ریسک­ها و کنترل آن­ها تا اوخر دوران پهلوی و سپس در بعد از انقلاب اسلامی‌با تغییر شکل کیفی ادامه یافت. در سال 1373 شمسی با شکل­گیری انجمن حمایت از حقوق کودک و با تلاش این انجمن، دور جدیدی از توجه به ریسک­های کودکان، یعنی ریسک­های ثانویه مطرح شد و در سال 1381 به‌طور رسمی‌موردتوجه قرار گرفت. بحث از این دسته از ریسک­ها، پیشتر در غرب مطرح شده بود و سازمان­ها و انجمن‌هایی در آن­ها فعالیت می­کردند.­

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The readout of social policies regarding Child Risks in contemporary Iran

نویسندگان [English]

  • gholamreza ghafari 1
  • mohammad Hosseini 2
چکیده [English]

We can talk about the concepts of risk and risk control only if a collective force and consciousness recognize them and pose then needed conditions for their management and find some solutions to halter them. Childhood dependent to its important status in life cycle has its own risks. Cognition, control and presenting mechanisms for confronting with risks of childhood have always been a concern for politicians and policy-makers. The main purpose of this essay is to determine, since when in Iran, factors and situations which threaten children considered as child risks? How these risks get categorized? Which social policies have been legislated to address this issue heretofore? This study scrutinizes the processes of engagement with child risks in Iran based on documental and historical analysis. Based on historical evidents, recognition and control of child risks can be referred into the time of Amir Kabir. Generally there are two types of risks that threat children: basic-capable and secondary risks. Thefirst category is prior to the second one. The time of Amir Kabir’s chancery was a turning point in noting and verifying this issue; the time which disasters and calamities weren’t attributed to the God and religious life anymore and were perceived as natural phenomena and facts that can be predicted and therefore managed and more importantly can be planned for in a systematic way. The risks of this period can be categorized under the basic-capable type. The control of this type of risks has its own mechanisms. Noticing and regarding this kind of risks was continued till Pahlavi course and after it in Islamic revolution and forth with a relational fluctuations; in 1993 and with establishment of the protection of child's rights  association and their efforts, a new approach on the issue were raised and in 2002 secondary risks were noticed and put under the government's agenda.

کلیدواژه‌ها [English]

  • children
  • risk
  • social policy
  • risk control
  • child welfare
  • Iran
  • انجمن جامعه‌شناسی ایران. (1383). مجموعه مقالات آسیب‌های اجتماعی ایران. تهران: انتشارات آگاه.
  • بابایی، نعمت. نیازهای سلامت کودکان در بستر تحولات اجتماعی. فصل­نامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی. سال دوم. شماره هفتم.
  • پیمان­نامه حقوق کودک. (1989). مصوب مجمع عمومی سازمان ملل.
  • جانقلی، مصطفی. ( 1383). مجموعه مقالات آسیب‌های اجتماعی ایران. تهران: نشر آگه.
  • جزایری، علی­رضا؛ صلواتی، مژگان. (بی­تا). سیاست اجتماعی و خانواده. فصل­نامه رفاه اجتماعی. ویژه نامه سیاست اجتماعی.
  • جعفری، پریسا. (1390). مطالعه نحوة معنابخشی و ادراک ریسک در بین دانشجویان. پایانامه کارشناسی‌ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد راهنما غلام­رضا غفاری.
  • حاج­یوسفی، علی. (1350). بررسی مسائل و نیازهای کودکان و نوجوانان: تصویری از محیط زندگی کودکان و جوانان مناطق حاشیه­نشین شهری. سازمان برنامه.
  • حسینی، سید حسن. (1385). کودکان کار و خیابان. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • خوشایی، کتایون. (1382). گزارش یک مورد سوءاستفاده جنسی. نشریه رفاه اجتماعی، شماره 7. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • روزنامه کیهان. (1341). در کارگاه­های قالیبافی کرمان کودکان هرسال 30 تومان اجرت می­گیرند. شماره 5665.
  • رئیس دانا، فریبرز. (1382). واکاوی کار کودکان. نشریه رفاه اجتماعی. شماره 7. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • زینلی، حمزه. (1382). نوآوری­های قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و چالش­های فراروی آن. نشریه رفاه اجتماعی. شماره 7. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • سازمان ملل متحد. (2002). گزارش کارشناس مستقل برای مطالعه سازمان ملل در زمینه خشونت علیه کودکان، تهران: دفتر صندوق حمایت کودکان سازمان ملل متحد در ایران (یونیسف) با همکاری وزارت بهداشت.
  • شیخ، مریم. (1391). مقایسه تطبیقی الگوهای سیاست­گذاری دولت در حوزه کار کودک. رساله کارشناسی‌ارشد. دانشکده علوم انسانی دانشگاه علم و فرهنگ. استاد راهنما محمد رضایی.
  • صالحی، خسرو. (1390). بانک اطلاعات کودکان کار و خیابان. تهران: درخت بلورین.
  • صدیق، عیسی. (1351). تاریخ فرهنگ ایران از آغاز تا زمان حاضر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • عبادی، شیرین. (1376). حقوق کودک تطبیقی. تهران: انتشارات کانون. چاپ اول.
  • فرمانفرمائیان، ستاره. (1349). نیازمندی­های کودکان. تهران: انتشارات آموزشگاه خدمات اجتماعی.
  • قاسم زاده، فاطمه. (1380). پژوهشی در مورد کودک­آزاری در ایران.
  • الکاک، پیت؛ می، مارگارت؛ راولینگسون، کارن. (1391). کتاب مرجع سیاست­گذاری اجتماعی. ترجمه علی اکبر تاجمزینانی و محسن قاسمی و مرتضی قلیچ. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق. جلد دوم.
  • کلانتری، صمد؛ کیانی، مژده. (). بررسی تطبیقی کار کودکان در کشورهای پیشرفته و جهان رو به توسعه با تکیه بر شاخص­های توسعه انسانی، نشریه سیاسی- اقتصادی، شماره 231-232.
  • کمالی، محمد؛ ایران، فریبا. (1382). مروری بر حقوق کودکان دارای ناتوانی و معلولیت. نشریه رفاه اجتماعی. شماره 7. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • کمشال، هیزل. (1391). جامعه­شناسی ریسک: ریسک، سیاست اجتماعی و رفاه. ترجمه مهرداد نوابخش و علی روشنایی و امرالله امانی. تهران: انتشارات برنا. چاپ اول.
  • کیهان، مهدی. (1359). بررسی علمی شرایط کار­ و زندگی کارگران نساجی در ایران. تهران: ابوریحان.
  • گلیکن، مورلی. ( 1392). مددکاری اجتماعی در قرن 21. ترجمه عباسعلی یزدانی و الهام محمدی. تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
  • گیدنز، آنتونی. (1390). پیامدهای مدرنیت. مترجم محسن ثلاثی. تهران: نشر مرکز.
  • گیدنز، آنتونی. (1386). جامعه‌شناسی. مترجم حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
  • گیدنز، آنتونی. (1387). جهان رهاشده. مترجم علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب. تهران: نشر علم و ادب.
  • گیلمور، جان. (1354). گزارش بررسی شرایط صحیه در مملکت ایران. جامعه ملل اداره صحیه.
  • محمدی، محمد‌هادی؛ قایینی، زهره. (1380). تاریخ ادبیات کودکان ایران: ادبیات کودکان مشروطه. تهران: نشر چیستا. جلد سوم.
  • محمدی، محمد‌هادی؛ قایینی، زهره. (1381). تاریخ ادبیات کودکان ایران: ادبیات کودکان مشروطه. تهران: نشر چیستا. جلد پنجم.
  • محمدی، محمد‌هادی؛ قایینی، زهره. (1393). تاریخ ادبیات کودکان ایران: ادبیات کودکان مشروطه. تهران: نشر چیستا. جلد هشتم.
  • مدنی، سعید. (1382). بررسی روند آزار کودکان در ایران بر اساس برخی پایه­های علت شناختی آن. نشریه رفاه اجتماعی. شماره 7. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
  • مدنی، سعید. (1390). خشونت علیه کودکان در ایران. تهران: انتشارات آشیان.
  • مرکز آمار ایران. (1355). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
  • وامقی، مروئه. (1390). گزارش وضعیت اجتماعی در ایران 1380-1388: خشونت خانگی. تهران: نشر رحمان.
  • یونیسف ایران. (1385). گزارش وضعیت کودکان ایران در سال 1385. تهران: شرکت فن­آوران اثر.
    • Chapin, Rosemary. (2007). Social policy for effective practice: a strength approach. Unites States: Mcgrawhill publication.
    • Diana, McNeish & et al. (2002). What works for children? First publication. Open University press.
    • Douglas j. Besharow & et al. () Poverty, welfare & public policy. published by Wiley Blachwell.
    • Hill, Michael. (2006). Social policy in modern world. First publication. Blackwell publication.
    • Horwath & et al. (2001). The childrens’ world. London. Jessica Kingsley publishers.
    • More, Stephen. (2002). Social welfare alive. United Kingdom. Nelson Thores publication.
    • O’Cinneide, Colm. (2007). the commission for equality & human rights: A new institution for new & uncertain times. site: www.equalityhumanrightd.com