تحلیل جامعه‌شناختی ارزش‌های طبقاتی در ایران

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

2 دکترای جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه از دانشگاه تهران

چکیده

هرچند در فضای روشنفکری جامعه بسیاری از پدیده‌ها و مسائل با مفهوم طبقه تبیین و تحلیل می‌شوند، اما تلاش چندانی برای بررسی تجربی طبقات در ایران انجام نشده است. مقالة حاضر به بررسی ارزش‌های طبقاتی در جامعة ایران می‌پردازد و طبقه را با معیار «اشتغال» تعریف و برای شناسایی طبقة بالا از معیار دارایی در کنار اشتغال استفاده می‌کند. داده‌ها با مصاحبه گردآوری شده و تحلیل داده‌ها با تحلیل مضمون و محتوای کیفی انجام می‌شود. مشارکت‌کنندگان در پژوهش افرادی از طبقات پایین، متوسط و بالا در شهر تهران، شامل 68 نفر، هستند. یافته‌ها نشان می‌دهد که طبقات، ضمن برخورداری از برخی اشتراکات ارزشی، تفاوت‌هایی با هم دارند و در پاره‌ای موضوعات ارزش‌های متفاوتی در درون هر طبقه قابل شناسایی است. ارزش‌های طبقاتی در چهار مقوله ارائه شده‌اند شامل: ارزش‌های اجتماعی، ارزش‌های اقتصادی، ارزش‌های توسعه‌ای، و ارزش‌های مربوط به عدالت و نابرابری. مهم‌ترین ارزش‌های طبقاتی به قرار زیر است: در طبقة بالا پول‌محوری، نمایش، فردمحوری، و استحقاق؛ در طبقة متوسط توجه به مسئولیت فردی، رعایت مصحلت جمعی، فردگرایی، و استحقاق؛ و در طبقة پایین نمایش و رقابت، استحقاق، و فردمحوری ارزش‌های غالب‌اند. برآیند ارزش‌های طبقاتی را می‌توان این گونه برشمرد: طبقة بالا به همراه بخش بازاریِ جدید طبقة متوسط در پی دفاع از منافع طبقاتی و بهره‌گیری بیشتر از شرایط موجود است. دیگر لایه‌های طبقة متوسط در پی بهبود کیفیت زندگی و محیط پیرامونی از طریق ارتقاء سطح تأمین نیازها و به همراه یک لایه از طبقة بالا مایل به مشارکت در اصلاحات اجتماعی هستند. طبقة پایین نیز در تلاش برای تثبیت پایداری تأمین نیازهای اساسی زندگی و تطبیق یافتن با شرایط موجود است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Class Values in Iran

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Jalaeipour 1
  • Khayyam Azizimehr 2
1 university of Tehran
2 Social Researcher
چکیده [English]

In spite of the extended use of social class concept to explain many problems and phenomena in Iranian intellectual sphere, a little empirical effort has been made to investigate this concept in Iran. This paper deals with social class values in Iran and identifies three classes including lower, middle and upper class. It defines the class via the profession position but uses the asset along with profession to identify the upper class. The research implemented by the interview and thematic analysis and including 68 interviews with the participants from this three classes. The results show that while the three classes have some values in common but they are different in some other values and sometimes there are several differences among a class. The social values are presented in four categories including social, economic, developmental values and values related to inequality and justice. The main dominated values across the classes are as follow: show off, individualism, emphasis on deserves, and money-wasting in upper class; individualism, emphasis on social responsibility, social reform and deserved in middle class; show off, social competition, individualism, and emphasis on deserved in lower class. The upper class and a layer of the middle class are seeking to defend their class interests. The other parts of middle class are seeking to improve the social situation and their quality of life and along with a layer from the upper class are willing to participate in reformative actions. The lower class tries to retain the sustainability of the need satisfying.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "social class"
  • "class values"
  • "Development"
  • "individualism"
  • "inequality and justice"

مراجع

-         آبراهامیان، یرواند (1378)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، تهران، نشر نی
-         برین، ریجارد (1395)، پایه‌های تحلیل طبقاتی نووبری، در اریک اولین و رایت و دیگران، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران، نشر لاهیتا
-         بشیریه، حسین (1379)، جامعه‌شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نشر نی
-         بوردیو، پیر (1391)، تمایز؛ نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر ثالث
-         پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (1394)، پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان؛ موج سوم، دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
-         پولانزاس، نیکوس (1391)، طبقه در سرمایه‌داری معاصر، ترجمة حسن فشارکی و فرهاد مجلسی‌پور، تهران، انتشارات رخ‌داد نو
-         رایت، اریک اولین (1395)، پایه‌های تحلیل طبقاتی نومارکسیستی، در اریک اولین و رایت و دیگران، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران، نشر لاهیتا
-         رفیع‌پور، فرامرز (1378)، آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران، سهامی انتشار
-         روشه، گی (1367)، کنش اجتماعی، ترجمه هما زنجانی‌زاده، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد
-         ساروخانی، باقر (1370)، دائره‌المعارف علوم اجتماعی، تهران، انتشارات مؤسسه موسسه کیهان
-         سورنسن، اوگه (1395)، پایه‌های یک تحلیل طبقاتی رانت‌محور، در اریک اولین و رایت و دیگران، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران، نشر لاهیتا
-         سیدمن، استیون (1392)، کشاکش آراء در جامعه‌شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی
-         قاسمی، وحید، فریدون وحیدا، رسول ربانی خوراسگانی و زهرا ذاکری (1389)، شناخت تأثیر طبقة اجتماعی بر نگرش نسبت به جریان نوگرایی در شهر اصفهان، مجله جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 21، شماره 1، صص 68-43
-         گرب، ج. ادوارد (1373)، نابرابری اجتماعی: دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر، ترجمه محمد سیاهپوش و احمدرضا غروی‌زاد، تهران، نشر معاصر
-         لوید، پیتر (1381)، تهیدستان شهری یا طبقه کارگر، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران، نشر قطره
-         ملکی، امیر (1375)، بررسی رابطه پایگاه اقتصادی – اجتماعی خانواده با گرایش‌های ارزشی نوجوانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس
-         واینینگر، الیوت بی (1395)، پایه‌های تحلیل طبقاتی پی‌یر بوردیو، در اریک اولین و رایت و دیگران، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران، نشر لاهیتا
-         وبر، ماکس (1392)، دین، قدرت و جامعه، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر هرمس
-         Atkinson, A and Brandolini, A (2013), On the Identification of the Middle Class, in Gormick, J and Jantti, M (Eds), Income Inequality: Economic Disparities and the Middle Class in Affluent Countries, Stanford University Press, Stanford, CA
-         Birdsall, Nancy (2010), The (indispensable) Middle Class in Developing Countries, in Kanbur, R and Spence, M (Eds), Equity and Growth in a Globalizing World, The World Bank, Washington, DC
-         Child, Arthur (1941), the problems of Imputation in the Sociological Knowledge, Ethics, 51 (2), 200-219
-         Dahrendorf, Ralf (1959), Class and Class Conflict in the Industrial Society, Routledge and Kegan Paul, London, 1959
-         Devine, Fiona (2004), Class Practices, Cambridge: Polity Press.
-         Eisenhauer, Joseph (2008) an Economic Definition of the Middle Class, Forum for Social Economics, 37:2, 103-113.
-         Erikson, Robert and Johan H. Goldthorpe (1992), the Constant Flux: A Study of Class Mobility in Industrial Societies, Oxford, Oxford University Press
-         Goldthorpe, John H. (2000), on Sociology: Numbers, Narratives and the Integration of Research and Theory, Oxford.
-         Levy, Feank (2002). Distribution of income, The Concise Encyclopedia of Economics, available at:  http://www.econlib.org/library/Enc/DistributionofIncome.html
-         Nesbit, Tom (2006), what’s the matter with social class? Adult education quarterly, 56 (3), 171, 87.
-         New York Times (2005). Class Matters. New York: Times Book
-         Pressman, S (2007), the Decline of Middle Class: an International Perspective, Journal of Economic Issues 41(1), pp. 181-200
-         Rokeach, Milton (1976), Beliefs, Attitudes, and Values: A Theory of Organization and Change, San Francisco, Jossey-Bass
-         Savage, Mike and et al (2013), a new Model of Social Class?, Findings from the BBC’s Great British Class Survey Experiment, sociology, 47 (2) 219-250.
-         Schwartz, S. H. (2006), Basic Humane Values: Theory, Measurement, and Applications, Revue française de sociologie, 42, 249-288
-         Visagie, Justin (2015) Growth of the middle class: Two perspectives that matter for policy, Development Southern Africa, 32:1, 3-24.
-         Wright, Erick Olin (2003), Social Class, in Encyclopedia of Social Theory, ed. By George Ritzer, Sage Publication.
-         Wright, Erik, O. (1997), Class Counts: Comparative Studies in Class Analysis Cambridge: Cambridge University Press.
-         Wright, Erik, O. (2001), Foundation of Class Analysis: A Marxist Perspective, in Reconfigurations of Class and Gender, ed. Janeen Baxter and Mark Western (Stanford, CA: Stanford University Press) 14-27
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 24، شماره 2
مربوط به پاییز و زمستان 1396
اسفند 1396
صفحه 319-346

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار