بررسی نقش روشنفکر در جامعه در سه نمایشنامه‌ی از پشت شیشه‌ها، ارثیه ایرانی و صیادان

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مطالعات تئاتر، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه نمایشی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران

چکیده

دهه‌های 1340 و 1350 در ایران، به لحاظ اجتماعی دهه‌های پرتلاطمی محسوب می‌شوند. در این دوران تئاتر نیز به شکلی بی‌سابقه رو به گسترش است. اما این نهاد فرهنگی که نمادی از روشنفکری محسوب می‌شود، دیدگاه‌های متفاوتی را در مورد نقش روشنفکر در جامعه مطرح می‌کند. در میان این آثار، آثار اکبر رادی نقش قابل‌توجهی دارند. این مقاله ضمن ارجاع به مفهوم ایدئولوژی نزد آلتوسر و بررسی شرایط تولید از منظر تری ایگلتون، با توجه به ایدئولوژی‌ها و وضعیت اجتماعی-سیاسی ایران در دهه‌های ذکرشده، در پی تحلیل سه اثر از اکبر رادی برمی‌آید. نمایشنامه‌های از پشت شیشه‌ها، ارثیه ایرانی، و صیادان در همان سال‌ها چاپ و اجرا شده‌اند و نگاهی ویژه را در مورد نقش روشنفکر در جامعه عرضه می‌دارند. آنچه از روشنفکر در این پژوهش پیش روست، نقشی است که پیر بوردیو برای روشنفکر در نظر می‌گیرد: تعهد و آموزش. نمایشنامه‌های موردبحث نیز باوجود تفاوت‌ها، در نوع نگاه به روشنفکر به‌عنوان نیرویی مخالف در جامعه که در پی آگاهی‌بخشی است، اشتراکاتی دارند. البته لازم به ذکر است که این نقش در این آثار بسیار چالش‌برانگیز نشان داده شده است و نوشتار پیش رو نیز در پی بررسی همین چالش‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

--*

نویسندگان [English]

  • maryam dadkhah tehrani 1
  • farindokht zahedi 2
1 --
2 university of tehran
چکیده [English]

1960s and 1970s are among critical eras in contemporary Iran. During this time theater specifically developed with rapid pace and expanded new discourses in society. This new cultural factor was in itself an intellectual symbol and one of its main issues was the role of intellectuals in changing the society. The plays written by Akbar Radi are the very example of this subject. This essay considers ideology in Althusserian sense and regarding the analysis of conditions of production in Eagleton's theory, different ideologies present at that era, and the social-political situation of Iran in 60's and 70's, examines three plays by Radi. These plays have very unique perspective on intellectual's role in society. What we mean by intellectual is what Pierre Bourdieu wrote: commitment and teaching. Despite many differences in form and subject, all of the mentioned plays have concerns regarding the function of intellectual as an antagonist in society and his role in making people aware of their situation. These plays show this role very challenging in this essay wants to study this very challenge. specifically developed with rapid pace and expanded new discourses in society. This new cultural factor was in itself an intellectual symbol and one of its main issues was the role of intellectuals in changing the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ideology
  • Conditions of production
  • Intellectual
  • Akbar Radi
  • Play analysis
- بروجردی، مهرزاد (1393)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، چاپ ششم، نشر فروزان روز، تهران.
- بشیریه، حسین (1394)، زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران، ترجمه علی اردستانی، چاپ سوم، نشر نگاه معاصر، تهران.
- بی‌نا (1365)، «تریلوژی پاییزی»، فصلنامه هنر، پاییز 1365، شماره 12، صص 7-232.
- خلج، منصور (1381)، نمایشنامه‌نویسان ایران از آخوندزاده تا بیضایی، نشر اختران، تهران.
- رادی، اکبر (1350)، «حرف‌هایی درباره تئاتر وطنی»، نگین، اسفند 1350، شماره 82، صص 14-12.
- ------- (1384)، «یک خرده بیوگرافی»، کلک، اردیبهشت و خرداد 1384، شماره 154، صص 6-3.
- ------- (1387)، از پشت شیشه‌ها، تهران: نشر قطره.
- ------- (1395 الف)، ارثیه‌ی ایرانی، چاپ ششم، تهران: نشر قطره.
- ------- (1395 ب)، صیادان، چاپ دوم، تهران: نشر قطره.
- فرتر، لوک (1392)، لویی آلتوسر، ترجمه امیر احمدی آریان، نشر مرکز، تهران.
- Althusser, Louis (2014), On the Reproduction of Capitalism: Ideology and Ideological State Apparatuses, trans. G. M. Goshgarian, Verso, London & New York.
- Eagleton, Terry (1978), Criticism and Ideology: A Study in Marxist Literary Theory, Verso, London.