تحجر و تأثیر آن بر ادبیات داستانی (1340-1330)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

به گواه تاریخ و با کمی نگاه نقادانه به تاریخ اجتماعی دهه‌های سی و چهل و همچنین با کمی تأمل می‌توان به این نکته پی برد که جریان تحجرآمیز حوزۀ علمیۀ قم، مهم‌ترین جریان دینی آن زمان است که به سردمداری مجتهدین به نامی در داخل و خارج از ایران با قدرت هرچه‌ تمام‌تر به راه خود ادامه می‌دهد. این جریان همۀ شئون زندگی مردم را در دست گرفته و اجازۀ عرض‌اندام به هیچ نیروی اجتماعی دیگری نمی‌دهد. این مقاله می‌کوشد تصویری دقیق از تاریخ اجتماعی دهه‌های یادشده ارائه دهد و همچنین تأثیر جریان تحجرآمیز را بر زندگی مردم آن روزگار و در نهایت بر روی ادبیات داستانی بررسی نماید. جامعۀ آماری در این مقاله همۀ آثار نویسندگان دهه‌های سی و چهل است و نمونه‌گیری موردبررسی در این تحقیق، کتاب‌های انتخابی هرکدام از نویسندگان است که با روش تحلیل محتوای کیفی موردبررسی قرارگرفته است. نتیجۀ این بررسی نشان می‌دهد که علی‌رغم تأثیر بسیار زیاد این جریان بر مردم، به‌خصوص مردم طبقات پایین‌تر جامعه، نشانی از تأثیر آن بر ادبیات داستانی یافت نمی‌شود. جریان تحجرآمیز طبقه‌ای را تحت شئون خود گرفته که کمترین ارتباطی با ادبیات داستانی ندارد. به‌عبارت‌دیگر، جریان تحجر تأثیر چندانی در فرم و محتوای ادبیات داستانی نداشته و فقط زندگی اجتماعی مردمان طبقۀ پایین را تحت تأثیر قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Bigotry and Its Influence on Fiction Literature

نویسندگان [English]

  • mohamadreza javadiyeganeh 1
  • mojtaba taleghani 2
چکیده [English]

Historically speaking and With a glimpse of the social history of the thirty and forties and also through more study, we can realize that religious concretion flow of seminaries are the most important religious flow of that time that continue their path as powerful as possible by headship of some famous religious from in and outside of Iran. This flow has all aspect of the people in their hand and doesn't allow any other social groups to show off. This article wants to depict an exact picture of social history of mentioned decades and also the effect of religious concretion on people lives on that days, also tries to study the concurrent effect of this phenomenon on the Iranian fictions. The statistical society in this article is all the writings of the thirty-fourties, and the sampling survey in this study is the selected books of each of the authors, which has been examined by qualitative content analysis method. The result of this study suggests that, despite its great impact on people, especially the people of the lower classes of the society, it does not find its effect on fictional literature. The religious concretion flow impressed the class that doesn't have any relation with party and literature, it means the lower class of society. In the other words, the religious concretion flow didn't affect form and content of fiction and just impressed the social life of lower class people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • concretion
  • Fictional Literature
  • Simin Daneshvar
  • Ebrahim Golestan
  • Jalal al ahmad
  • Hooshang Golshiri
  • Bahram Sadeghi
  • Mohammad ali Jamalzadeh
  • Ali mohammad Afghani
-        آرون، ریمون (1386)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: علمی فرهنگی.
-        آل احمد، جلال (1357)، نفرین زمین، تهران: انتشارات رواق.
-        آل احمد، جلال (1369)، مدیر مدرسه، قم: انتشارات کتاب سعدی.
-        آل احمد، جلال (1357)، نفرین زمین، تهران: انتشارات رواق.
-        آل احمد، جلال (1356)، سرگذشت کندوها، تهران: جاویدان.
-        آل احمد، جلال (1387)، یک چاه و دو چاله و مثلاً شرح احوالات، تهران: آوای عشق.
-        اراکی، محمدعلی (1415 ق)، کتاب البیع، قم: در راه حق.
-        افغانی، علی‌محمد (1372)، شوهر آهو خانوم، تهران: انتشارات نگاه.
-        بدلا، سید حسین (1378)، هفتادسال خاطره از آیت‌الله سید حسین بدلا، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        جمال‌زاده، محمدعلی (1336)، آسمان ‌و ریسمان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-        خمینی، روح‌الله (1387)، صحیفۀ نور، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-        خمینی، روح‌الله (1368)، وصیت‌نامه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-        دانشور، سیمین (1371)، سووشون، تهران: انتشارات خوارزمی.
-        ذوعلم، علی (1382)، انقلاب اسلامی، تحجر و سنت، کتاب نقد، شمارۀ 26 و 27.
-        رازی، محمد (1332)، آثار الحجه، قم: دارالکتاب.
-        رهنما، علی (1384)، نیروهای مذهبی در بستر حرکت نهضت ملی، تهران: گام نو.
-        صادقی، بهرام (1340)، ملکوت، تهران: انتشارات کتاب زمان.
-        طبری، احسان (1327)، پیدایش اسلام و تمدن اسلامی، در: مردم ماهانه، شمارۀ 2، ص 26-15.
-        ظهیری، سید مجید، پژوهش‌هایاجتماعیاسلامی، مرداد و شهریور 1387 شمارۀ 71
-        عقیقی بخشایشی، محمد (1358)، یک‌صد سال مبارزه‌ی روحانیت مترقی، قم: نوید اسلام.
-        کدیور، محسن (1378)، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران: نی.
-        گلستان، ابراهیم (1346)، شکار سایه، تهران: انتشارت روزن.
-        گلشیری، هوشنگ (1368)، شازده احتجاب، تهران: انتشارات نیلوفر.
-        لوونتال، لئو (1386)، رویکردهای انتقادی در جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمه و گردآوری محمدرضا شادرو، تهران: نی.
-        مجلۀ یاد، شمارۀ چهارم.
-        مکی، حسین (1362)، تاریخ بیست‌سالۀ ایران، تهران: امیرکبیر.
-        مهدوی زادگان، داوود (1380)، تحجر مدرن، قبسات، شمارۀ 22.
-        منتظری، حسین‌علی (1369)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم: تفکر.
-        محمدی‌مهر، غلامرضا (1387)، روش تحلیل محتوا (راهنمای عملی تحقیق)، تهران: دانش نگار.
-        نامور، رحیم (1344)، اسلام و نهضت رهایی‌بخش میهن ما، در: دنیا، شمارۀ 2، ص 25.