مطالعه تحلیلی رویکردها و ادراکات روحانیان جریان فلسفه اسلامی پیرامون سینمای اجتماعی ایران: با تمرکز بر همگرایی‌ها و واگرایی‌ها

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد علوم ارتباطات

چکیده

تحولات معرفتی رخ داده در بستر حوزه‌های علمیه شیعه، یکی از موضوعات مناقشه برانگیزی است که در سال‌های اخیر مورد توجه نظریه پردازان مطالعات دین قرار گرفته و طبقه بندی‌های گوناگونی از مشرب‌های مختلف حاضر در حوزه امروز قم به دنبال داشته است. در این میان، یکی از مسائل کانونی -که در اغلب مطالعات نظری صورت گرفته مغفول مانده است- این است که تکثرات معرفتی به وجود آمده در جریانات فکری روحانیت، چه بروزات تحلیلی در هنگام مواجهه با متون فرهنگی-رسانه ایِ روز جامعه از خود به جا می‌گذارند؟
حال از آن جاییکه جریان «فلسفه اسلامی»، به عنوان یکی از قطب‌های فکری پر سازوبرگ حوزه امروز قم محسوب می‌گردد، مطالعه مواجهات معنایی شاخه‌های مختلف منتسب به این جریان فکری، با متون فرهنگی-رسانه ای روز جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است. فلذا؛ این پژوهش به دنبال آن است که از خلال کشف معانی‌ای که نمایندگان این جریان فکری-به عنوان مخاطبان فعال- از متون رسانه‌ای خلق کرده‌اند، اشتراکات و تفاوت‌های جهان معرفتی ایشان در مواجهه با جهان سینمای اجتماعی و مسائل اجتماعی روز جامعه ایران را به نحوی روشمند تحلیل نماید.
جمع بندی یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که جریان حوزوی فلسفه اسلامی و دو شاخه اصلی ذیل آن-فلسفه اسلامی با رویکرد انتقادی و فلسفه اسلامی با رویکرد عرفان- با وجود تعدد مقولات تفسیری مشترک، هر یک دارای رویکردهای تفسیری مختص خود هستند، که بازخورد نهایی ایشان نسبت به سینمای اجتماعی ایران را به نحو کاملاً متفاوتی سازماندهی می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analytic Study of Approaches and Understandings of Clergies of Islamic Philosophy Stream about Social Cinema of Iran: Focusing on Convergences and Divergences

نویسندگان [English]

  • mehdi montazerghaem 1
  • mohammadjafar Esfandiari 2
2 -
چکیده [English]

The epistemic changes occurring in the context of the Shiite clerical and seminary system are one of the most sensitive and controversial issues that have been considered by the scholars and theorists of religious studies in recent years and have been created Different typologies and classifications in various approaches in Qom today seminary.
Meanwhile, one of the central problems surrounding the approach of clergy to modernity, which has been neglected in most theoretical and library studies, that is how such epistemic and discursive diversities are shown in the clerical encounters with today’s media texts. In other words, which “epistemic forces” determine clerical interpretations of media texts?
Since the current "Islamic philosophy" is considered as one of the intellectual centers of Qom's seminary of today, the study of the clerical interpretations of the cultural-media texts of the day Society has an important and urgent need. Altogether, this study sought to discover and elicit clerical perceptions of media texts and, by way of that, compare and contrast epistemic worlds of various clerical schools in their encounters with/interpretations of social cinema and social issues of today’s Iran.
Results show that, notwithstanding their commonalities, the wide range of Islamic philosophy and its two main constituents - Islamic philosophy with critical approach and Islamic philosophy with gnostic approach - has its own interpretive strategies which determine their evaluation of social issues and social films in their own (different) way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Audience
  • reception
  • clerics
  • Islamic Philosophy
  • interpretive strategies

مراجع

آلاسوتاری، پرتی (1380) مخاطب رسانه‌ای و پژوهش دریافت، ترجمه محمدحسن شیخ‌الاسلامی، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 26
اباذری، یوسف (1385) فربه شدن عرفان، روزنامه آینده نو، سال اول، شماره 81
استوری، جان (1386) مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: نشر آگه
بارکر، کریس (1391) مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد، ترجمه مهدی فرجی و نفیسه محمدی، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی
بهارلو، عباس (1390) فیلم شناخت ایران: 1382-1373، تهران: انتشارات قطره
پارسانیا، حمید (1393) انواع و ادوار روشنفکری با نگاه به روشنفکری حوزوی، قم: انتشارات کتاب فردا
جوادی آملی، عبدالله (1391) مفاتیح الحیات، قم: انتشارت اسراء
خسروپناه، عبدالحسین (1391) جریان شناسی فکری ایران معاصر، تهران: موسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی
ذاکری، آرمان (1393) مقدمه‌ای بر مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت‌های شیعی، تهران: تهران: انتشارات نگاه معاصر
رحمانی، جبار (1392) زی طلبگی: از منش تا سبک زندگی انسان حوزوی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره ششم، شماره 2
سلبی، کیت و کاودری، ران (1380) راهنمای بررسی تلویزیون، ترجمه علی عامری مهابادی، تهران: انتشارات سروش
سلیمانیه، مهدی (1393) طلبه زیستن: پژوهشی مقدماتی در سنخ شناسی جامعه شناختی زیست طلبگی، تهران: انتشارات نگاه معاصر
شریعتی، سارا و یاسر فروغی (1392) عوامل و انگیزه‌های جامعه شناختی ورود طلاب به حوزه علمیه، فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی،
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره دوم
طالبی نژاد، احمد (1377) در حضور سینما: تاریخ تحلیلی سینمای پس از انقلاب، تهران: بنیاد سینمایی فارابی
طباطبایی فر، سید محسن (1394) جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم، تهران: نشر نی
عبدالکریمی، بیژن (1387) روحانیت شیعه و جهان معاصر در «ما و جهان نیچه‌ای»، تهران: انتشارات علم
فراتی، عبدالوهاب (1389) روحانیت و تجدد؛ با تاکید بر جریان‌های فکری-سیاسی حوزه علمیه قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
فلیک، اووه (1388) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی
فنایی اشکوری، محمد (1390) آیا عرفان نظری ممکن است؟ فصلنامه حکمت اسراء، شماره 8
لیندلف، تامس و برایان تیلور (1388) روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات، ترجمه عبدالله گیویان، تهران: انتشارات همشهری
مدرسی، فرید (1390) خانه سازی آیت الله: گزارشی از تشکل سازی آیت الله مصباح یزدی، هفته نامه شهروند امروز، شماره پیاپی 83
مسگر طهرانی، زینب (1394) مطالعه نشانه‌های عرفی شدن در زندگی روزمره روحانیان در «خلاصه پایان نامه‌های اولین همایش مطالعات اجتماعی دین و اسلام»، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و انجمن جامعه شناسی ایران
مصباح یزدی، محمد تقی (1372) جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
مصباح یزدی، محمد تقی (1380) مشرب فلسفی علامه طباطبایی، پژوهشنامه علامه طباطبایی، شماره 1
مطهری، مرتضی (1341 الف) مشکل اساسی در سازمان روحانیت در «بحثی درباره مرجعیت و روحانیت»، تهران: شرکت سهامی انتشار
مک کوئیل، دنیس (1387) مخاطب شناسی، ترجمه مهدی منتظرقائم، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
ویلیامز، کوین (1386) درک تئوری رسانه، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: انتشارات ساقی
ویمر، راجر دی و جوزف آر دومینیک (1384) تحقیق در رسانه‌های جمعی، ترجمه کاووس سیدامامی، تهران: انتشارات سروش
هورسفیلد، پیتر جی (1382). تحول دین در عصر همگرایی رسانه‌ای در «بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ»، ویراسته استوارت هوور و نات لاندبای، ترجمه مسعود آریایی نیا، تهران: انتشارات سروش
هوور، استوارت (1388 الف) دین در عصر رسانه‌ها، ترجمه علی عامری مهابادی، فتاح محمدی و اسماعیل اسفندیاری، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما با همکاری دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
هوور، استووارت (1388 ب) «چرخش فرهنگ گرایانه در پژوهش‌های رسانه و دین»، ترجمه افشین خاکباز، ماهنامه رواق هنر و اندیشه، شماره 39 و 40
ینسن، کلاوس و روزنگرن، کارل (1387) پنج سنت در پژوهش مخاطب در «نظریه‌های ارتباطات مفاهیم انتقادی در مطالعات رسانه‌ای و فرهنگی»، ویراستار پل کوبلی، ترجمه گودرز میرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
Ang, I (1991) Watching Television, London: Routledge.
Fish, S. (1980) Is there a text in this class? The authority of interpretive communities,Cambridge, MA: Harward university press.
Fischer, Michael M. J. (2002) "after twenty years introduction to the 2002 edition" in Iran: From Religious Dispute to Revolution. Harward university press.
Ong, W. (2002) Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. 2nd ed. New York: Routledge
Soukup, Paul A. (2002) "Media and Religion" in Communication Research Trends, Volume 21: No.2-3. Santa Clara: The Centre for the Study of Communication and Culture (CSCC)
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 25، شماره 1
شهریور 1397
صفحه 195-234

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار