اسلام‌گرایی ملت و سکولاریسم دولت: موردپژوهی جمهوری تاجیکستان

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

اسلام در سرزمین تاجیکستان تاریخ دیرینه‌ای دارد و مراحل متفاوتی را در آن گذرانیده است. در زمان سامانیان، این منطقه یکی از مراکز مهم تمدن اسلام بوده است. با فتح این کشور به دست روس‌ها و شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی، اسلام در این سرزمین به شدت تحت فشار قرار گرفت. امروز تاجیکستانِ استقلال‌یافته به لحاظ دینی وارد مرحلۀ تازه‌ای شده است. این مقاله در گام نخست قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که اسلام در این کشور از چه مراحل تاریخی عبور کرده است. ما بر اساس مطالعات تاریخی، حیات اسلام را در این منطقه به سه دوره تقسیم کرده و مهم‌ترین وقایع معطوف به این دین را در هر دوره تعقیب می‌کنیم. در گام دوم مهم‌ترین جریان‌های اجتماعی-سیاسی امروز تاجیکستان معرفی می‌شوند که عبارتند از: جریان سکولار-سیاسی، جریان مذهبی-سیاسی و جریان قومی-ملی. در مورد یکم، به نظام سیاسی و سازمان احزاب می‌پردازیم. در مورد دوم، اعتقادات و اعمال اسلامی مردم به‌عنوان بعد غیررسمی اسلام‌گرایی و فعالیت‌های سازمان‌های اسلامی به‌عنوان بعد رسمی آن بررسی می‌شوند. در آخرین مورد به خصوصیات فرآیند ملت‌سازی و دولت‌سازی در جامعۀ تاجیکستان اشاره می‌کنیم. در بخش نتیجه‌گیری به رابطۀ تنگاتنگی که میان سه مرحلۀ تاریخی حیات اسلام و سه جریان امروزی وجود دارد پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamism of Nation and Secularism of State: Republic of Tajikistan Case Study

نویسنده [English]

  • kazem hajizadeh
beheshti univercity
چکیده [English]

Islam has an old history in Tajikistan and has experienced different stages in that territory. During the Samanid period, this area was one of the important centers of Islamic Civilization. After Russian conquest and the establishment of the Soviet Union, Islam was severely repressed in this area. And today independent Tajikistan is involving in a new religious stage. This article first seeks to provide an answer to this question: What historical stages has Islam experienced in this country? Based on historical research, we classify the local history of Islam into three periods and then look for the major events of each period related to it. Afterward, the most significant social- political movements of present-day Tajikistan are described- Secular- political, Religious- political and Ethnic- National. In order to argue about the first movement, the Political system and the organization of parties are considered. Islamic beliefs and practices of people as informal aspect of Islamism, and activities of Islamic organizations as formal aspect of Islamism are examined in order to illustrate the second movement. Finally, the nation- and state-building process in Tajikistan is reported to make the third movement clear. In conclusion, it is argued that there is a close relationship between those three historical stages and these three contemporary movements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamism
  • Tajikistan
  • Secularism
  • nation-building
  • state-building
پیرنیا، حسن و عباس اقبال آشتیانی. 1811 .تاریخ ایران: از آغاز تا انقراض قاجاریه. تهران: نشر علم
دورکیم، امیل. 1817 .درباره تقسیم کار اجتماعی. باقر پرهام. تهران: نشر مرکز
ریگین، چارلز. 1811 .روش تطبیقی: فراسوی راهبردهای کمی و کیفی. محمد فاضلی. تهران: نشر آگه
نوازنی، بهرام. 1811 .آرا و اندیشه سید جمالالدین اسدآبادی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
 یغمایی، سعید. 1816 .قانون اساسی جمهوری تاجیکستان. تهران: انتشارات نگاه بینه
 یین، رابرت کی. 1871 .طرح تحقیق و روشهای موردپژوهی. هوشنگ نایبی. تهران: موسسه فرهنگی آیندهپویان
Ahmed, Houriya & Hannah Stuart. 2009. Hizb ut-Tahrir: Ideology and Strategy. London: The Centre for Social Cohesion
 Berman, Sheri. 2003. Islamism, Revolution, and Civil Society. Perspectives on Politics, Vol. 1, No. 2, 257-272
Hashemi, Nader. 2010. The Multiple Histories of Secularism: Muslim Societies in Comparison. Philosophy and Social Criticism, vol. 36, nos. 3–4, 325–338
 Hunter, Shireen T. 2004. Islam in Russia: The Politics of Identity and Security. M.E. Sharpe
 Jonson, Lena. 2006. Tajikistan in the New Central Asia. London: I.B. Tauris
 Keller, Shoshana. 2001. To Moscow, Not Mecca: The Soviet Campaign Against Islam in Central Asia, 1917-1941. Praeger
 Khalid, Adeeb. 2007. Islam after Communism: Religion and Politics in Central Asia. University of California Press - Mayhew, Bradley. 2007. Central Asia. Lonely Planet
 Mozaffari, Mehdi. 2007. What is Islamism? History and Definition of a Concept. Totalitarian Movements and Political Religions, Vol. 8, No. 1, 17–33
 Soucek, Svat. 2000. A History of Inner Asia. Cambridge University Press
 Tilly, Charles. 1973. Does Modernization Breed Revolution? Comparative Politics, Vol. 5, No. 3, Special Issue on Revolution and Social Change, 425-447