مفهوم‌پردازی مسئولیت‌پذیری اجتماعی: از اخلاق تا کنشگری در دوران مدرن

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 گروه مطالعات فرهنگی / دانشکده علوم اجتماعی / دانشگاه علامه طباطبائی

2 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا

چکیده

مشکلات عملی زیادی در کاربست عمومی اصطلاح مسئولیت اجتماعی وجود دارد و این مسئله از سطح مفهومی نشات می­گیرد که دچار تناقض­های زیادی است. هدف این مطالعه واکاوی و مفهوم­پردازی مسئولیت­پذیری اجتماعی به منظور سنجش دقیق­تر است. بدین منظور تحقیقات و مطالعاتی که در ایران در این حیطه انجام شده است با روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­های این مطالعات که اساسا با روش پیمایش صورت گرفته است نشان از تناقض­هایی دارد. استدلال محکمی که می­توان برای این مسئله اشاره کرد عدم تطابق نتایج پیمایش­های مسئولیت‌پذیری و واقعیتهای انضمامی در حوزه مسئولیت­پذیری اجتماعی است. مصداق­های فراوانی در این خصوص وجود دارد رشد خصوصیات اخلاقی منفی، عدم کنشگری در مشکلات و مسائل، وضعیت نابسامان و ناامیدکننده محیط زیست در ایران و ... نمونه­هایی از این موضوع هستند.
اخلاق، نقطه اتصال مسئولیت­پذیری به جامعه مدرن است. جامعه­ای که به شدت در ورطه مصرفگرایی و سرمایه­داری فروغلطیده است و این فرآیند در طی مسیر خود، انسانهایی بی­تفاوت، غیرمسئول و خودمدار تربیت کرده است. اگر مسئله اخلاق را در موضوع مسئولیت­پذیری اجتماعی نقطه کانونی در نظر بگیریم به زعم لویناس و باومن خواهیم توانست تا محرکهای جامعه مدرن را درک و برای آن چاره­جویی کنیم. اخلاق از طریق سیستم­های اقتصادی، سیاسی و نهادهای اجتماعی و مدنی در جامعه عمل می­کند به طوریکه وضعیت اقتصادی در جامعه در کنش اخلاقی افراد تاثیر می­گذارد و از طریق همین کنش­ها به پیرامون خود حساس شده و متعهدانه به پیگیری و حل آن دست می­­زنند. شکل­گیری اخلاق و مولفه­های آن نزد افراد، از ارتباط چندوجهی بین الزامات زندگی مدرن، بازنمایی مسائل اجتماعی و اخلاقی از طریق رسانه­ها و ... و نیز عملکرد باثبات و صحیح نهادهای جامعه برخوردار است. انقطاع تجربه در دنیای جدید با پیچیدگی­های خاص خود، اجازه شکل­گیری تفکر درباره وضعیتهای ناگوار و کنشگری علیه شرایط تاریخی جاگیرشده در جامعه مدرن را نمی­دهد. حال، اگر این فرد دارای این ظرفیت باشد امکان اقدام­های درمان­بخش فراهم خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

-

نویسندگان [English]

  • Armin Amir 1
  • khadijeh safiri 2
1 Department of cultural studies / faculty of social sciences / Allameh Tabatabayi University
2 -
چکیده [English]

-

کلیدواژه‌ها [English]

  • -
-       احمدی، حسن و جمهری، فرهاد (1380) روانشناسی رشد ،نوجوانی، جوانی، میانسالی و پیری. تهران: انتشارات پردیس.
-       آرون، ریمون (1386) مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه­شناسی، ترجمه محمدباقر پرهام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم.
-       استونز، راب (1379) متفکران بزرگ جامعه­شناسی، ترجمه: مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
-       امینی، محمد؛ رحیمی، حمید و همکاران (1392)، ارزیابی میزان مسئولیت­پذیری دانشجویان دانشگاه کاشان، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال سوم، شماره دوم، تابستان 1392، صص 296-271.
-       ایزدی، صمد و عزیزی شمامی، مصطفی (1388) «ضرورت برخورداری دانشجویان از دانش شهروندی و مسئولیت­پذیری اجتماعی در فرایند جهانی شدن»، مطالعات برنامۀ درسی، شماره 15، 82-60.
-       باقری، خسرو (1379)؛ «امکان و فرایند تربیت مدنی در ایران»، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، ش . 1: 120- 139.
-       بیرهورف، هانس ورنر (1387) رفتارهای اجتماعی مطلوب، ترجمه: رضوان صدقی­نژاد، تهران: نشر گل­آذین، چاپ دوم.
-       توسلی، غلامعباس (1385) نظریه­های جامعه­شناسی، تهران: نشر سمت، چاپ دوازدهم.
-       جلائی­پور، حمیدرضا (1387) نظریه­های متاخر جامعه­شناسی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
-       جوکار، بهرام و دیگران (1393) «پیش­بینی مسئولیت­پذیری اجتماعی بر اساس سبک­های هویت در دانشجویان دانشگاه شیراز»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال چهارم، شماره اول، 22-3.
-       رسولی نژاد، مرتضی و دیگران (1393) «رابطۀ معنویت با تعهد و احساس مسئولیت در دانشجویان، مطالعۀ موردی دانشگاه پیام­نور دامغان»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال چهارم، شماره 1، بهار 1393، 132-119.
-       سبحانی­نژاد، مهدی و هاشم فردانش (1379)؛ «مسئولیت­پذیری اجتماعی در برنامه درسی کنونی دوره ابتدایی ایران»، مجله دانشگاه تربیت مدرس، ش1: 95- 114.
-       شهیدی، مهدی(1386)؛ آثار تعهدات و قراردادها، ] بیجا[ مجمع علمی و فرهنگی مجد
-       طالب­زاده نوبریان، محسن؛ بهرام صالح صادقپور و انسی کرامتی(1387)؛ «بررسی تأثیر جو اجتماعی مدارس متوسطه بر پرورش مهارتهای اجتماعی دانش­آموزان»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، ش . 8: 23-46.
-       فتحی واجارگاه، کوروش و سکینه واحد چوکده (1387) ؛ «شناسایی آسیب­های شهروندی در برنامه درسی پنهان نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن»، فصلنامه نوآوریهای آموزشی، ش . 17: 93-133.
-       فرمهینی فراهانی، حسن (1378) ؛ فرهنگ توصیفی علوم تربیتی،تهران، اسرار دانش
-       کرایب، یان (1389) نظریه­های اجتماعی مدرن: ار پارسونز تا هابرماس، نرجمه» عباس مخبر، تهران: انتشارات آگه، چاپ ششم.
-       کلمز، هریس، بین، رینولد (1983) نظریه­های شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، انتشارات آستان قدس رضوی
-       میامی، حسن (1391). "تاملی بر فرایند جامعه­پذیری مسئولیت اجتماعی جوانان" پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شماره 73 و 74، بهمن و اسفند 91.
-       نیکخواه، هدایت، جهانشاهی­فرد، پریسا (1393)، بررسی میزان مسئولیت­پذیری اجتماعی شهروندان بندرعباس و عوامل فرهنگی اجتماعی موثر برآن، نشریه مطالعات جامعه­شناختی شهری، سال پنجم، شماره سیزدهم، زمستان 1393، صص 134-109
-       همیلتون، ملکم (1387) جامعه­شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات ثالث، چاپ اول.
-        Allsopp, Bruce. "Social Responsibility and the Responsible Society" Stocksfield, Northumberland, England and Boston: Oriel Press, 1984.
-        Bandura, A (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs. NJ: Prentice –Hall
-        Bandura, A Walters, R (1963). Social Learning and Personality Development. New York: Holt, Rinehart & Winston
-        Berman, S.(1993). Social consciousness and the Development of Social Responsibility. Albany, NY: State University of New York Press
-        Bersonsky, M. D & Kuh, L. S. (2000). Identity status, identity processing and transition university, Journal of Adolescent Research, Vol. 15,N.1,81-98
-        Blackburn.R.(2007).The Sustainability Handbook; The complete Management Guide to Achieving  Social, Economic and Environmental Responsibility, First published by Earthscan in the UK and USA ,Londo
-        Blizek, William L. "The Social Concept of Responsibility." Southern Journal of Philosophy 9 (1971): 107-112.
-         Bookchin, M. (1967), the Rise of Urbanization and the Decline of Citizenship, Sierra Club, San Francisco, CA.
-        Chamberlin, Leslie and Chambers, Norman (1994) Developing Responsibility in Today's Students. The Clearing House, Vol. 67, No. 4 (Mar. - Apr., 1994), pp. 204-206.
-        Cereto, S.C. (1989). Principles of Modern Management, Function & Systems. Massachusetts: Allyn & Bacon, THC.
-        Chile, Love M & Black, Xavier M (2015) University–community engagement: case study of university social responsibility. Education, Citizenship and social justice, 10 issue: 3, page(s), 234-253.
-        Clarke, M. J. (1975) "Impact of Social Science on Conceptions of Responsibility." British Journal of Law and Society 2: 32-44.
-        Cogan, J.J & R. Derricott (2000). Citizenship for the 21st Century: an International Perspective on Education. Kogan-Page, London.
-        Crowther, David and Aras, Guler (2008), corporate social responsibility. Ventus publishing APS.
-        Fotopoulos, T. (1997), Towards an Inclusive Democracy, Cassell, London.
-        Fromm, E. (2004). The Art of Love (Trans. O.S. Karadana). Izmir, Jlya Publication
-        Handy, Rollo (1960) "Determinism, Responsibility, and the Social Setting." Philosophical and Phenomenological Research 20: 469-76.
-        Hironimus-Wendt, Robert and Wallace, Lora Ebert (2009) "The Sociological Imagination and Social Responsibility", Teaching Sociology, Vol. 37, No. 1, Special Issue on 50 years of C. Wright Mills and "The Sociological Imagination" (Jan., 2009), pp. 76-88.
-        Hassel, Holly and Lourey, Jessica (2005) The Dea(r)th of Student Responsibility. College Teaching, Vol. 53, No. 1 (winter, 2005), pp. 2-13.
-        Kakabadse,Andrew And Kalu N.(2009). Citizenship A Reality Far From Ideal, Cranfield University, UK And Auburn University, US, published by Palgrave Macmillan palgrave ,New York
-        Kraft, Kenneth L. (1991) "The Relative Importance of Social Responsibility in Determining Organizational Effectiveness: Student Responses", Journal of Business Ethics, Vol. 10, No. 3 (Mar. 1991), 179-188.
-        Lyons, E.M. (2005). The Effects of a Leadership & Diversity Awareness Program on Adolescents Attitudes & Behaviors. PHD Dissertation, University of South Florida.
-        Markman, KD, & Tetlok, PE. (2008) accountability and close call counterfactuals: The loser who nearly won and the winner who, who nearly lost. Personality and Social Psychology Butetin , 26, 1213-1224.
-        Martin, D. (2007) "Responsibility: A philosophical perspective", In: G. Dewsbury and J. Dobson (eds.) Responsibility and Dependable Systems, Chapter 2. London: Springer-Verlag.
-        McCowan. Tristan (2009). Rethinking citizenship education: a curriculum for participatory democracy, Continuum International Publishing Group, India.
-        Mergler, A.; F.M. Spencer & W.A. Patton (2007). “Development of a Measure of Personal Responsibility for Adolescent”. Available in http://eprist.qut.edu.au//.
-        Miller, Seumas (2004). Social  Action: A Theological Account, Published By The Press Syndicate Of The University Of Cambridge.
-        Mulejو Matjaz; Anita Hrast; Zdenka Zenko (2013) “Social Responsibility” -DOI 10.1007/s11213-013-9297-5. Published online: 19 October 2013. Springer Science+Business Media New York 2013).
-        Nakamura, M. & A.M. Watanab-Muraoka (2006). “Global Social Responsibility; Developing a Scale for Senior High School Student in Japan”. International Journal for the Advancement of Counseling, 28(3): 213.
-        Potter, Nelson T. (1972) "The Social and the Causal Concepts of Responsibility", Southern Journal of Philosophy 10: 97-99.
-        Rodrigo-Gonzalea, Amalia and Caballer-Tarazona, Maria (2015), "A Model to Assess Students' Social Responsibility Behavior Within a Classroom Experiment", International Review of Economics Education 18: 62-82.
-        Rothenberg Struhl, Paula (1976) “Mill's Notion of Social Responsibility”. Journal of the History of Ideas, Vol. 37, No. 1 (Jan. - Mar., 1976), pp. 155-162).
-        Sartre, J. (1969), Being and Nothingness, Methuen, London.
-         Schleef, Debra (1997) "Empty Ethics and Reasonable Responsibility: Vocabularies of Motive among Law and Business Students". Law and Social Inquiry, Vol. 22, No. 3 (Summer, 1997), 619-650.
-        Smart, Barry (2001) "Sociology, Morality and Ethics: On Being With Others", in George Ritzer and Barry Smart, "Handbook of Social Theory", 509-519. Sage Publications.
-        Smith, Carole (2002) The Sequestration of Experience: Rights Talk and Moral Thinking in Modernity. Sociology, Volume 36(1): 43–66.
-        Trainer, Ted (2005) "Social responsibility: the most important, and neglected, problem of all?”. International Journal of Social Economics, Vol. 32 Iss 8 pp. 682 – 703)
-        Turner.B and Rojek. C. (2001). Society and Culture: Principles of Scarcity and Solidarity, Published in association with Theory, Culture & Society, Nottingham Trent University SAGE Publications, London.
-        Wempe, Johan (2009) "Industry and Chain Responsibilities and Integrative Social Contracts Theory", Journal of Business Ethics, Vol. 88, Supplement 4: A Tribute to Thomas W. Dunfee a leader in the Field of Business Ethics, 751-764.