تبیین رئالیستیِ بسترها و مکانیسم‌‌های میانجی در شکل‌گیری آسیب‌‌های اجتماعی (مورد مطالعه: ناحیۀ نایسر سنندج)

نویسنده

استادیار گروه علوم اجتماعی ،دانشگاه گلستان

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به سنندج که در سال‌های اخیر بیش از همه در رسانه‌‌های محلی، منطقه‌ای و ملی بازنمایی شده، مسئلۀ ‌حاشیه‌نشینی است. مهم‌ترین مسئلۀ ‌حاشیه‌نشینی نیز نقش آن در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی است. بر این اساس هدف مطالعۀ حاضر شناسایی آسیب‌‌های اجتماعی و بسترها و مکانیسم‌‌های مؤثر در شکل‌گیری این آسیب‌ها بوده است. مبنای نظری پژوهش رویکرد رئالیسم انتقادی بوده و در بخش روش نیز از روش ترکیبی استفاده شده است. در بخش تجربی نیز، بزرگ‌ترین ناحیۀ ‌حاشیه‌نشین سنندج، یعنی نایسر به عنوان بستر مورد مطالعه انتخاب شده است. یافته‌‌های پژوهش نشان داد که آسیب‌‌های اجتماعی این ناحیه را می‌توان را در سه ردۀ جدی، متوسط و کم اهمیت دسته‌بندی کرد. در عین حال، مهم‌ترین مکانیسم‌‌های میانجی این آسیب‌ها تبعیض اداری و شهری، انگ بدنامی و‌ عدم‌تعلق مکانی است. در نهایت اینکه بستر‌های مؤثر در شکل‌گیری آسیب‌‌های اجتماعی نیز محدودیت امکانات و صور گوناگون آن، فقر اقتصادی و فرهنگی و ناهمگونی فرهنگی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Realistic Explanation of the Contexts and Mediating Mechanisms in the Formation of Social Harms (Case study: Naysar area of Sanandaj)

نویسنده [English]

  • bahman bayangani
چکیده [English]

One of the most important issues related to Sanandaj, which has been mostly represented in the local, regional and national media in recent years, is the issue of marginalization. The most important issue of marginalization is its role in the spread of social harms. Accordingly, the aim of the present study was to identify social harms and the effective contexts and mechanisms in the formation of these harms. The theoretical basis of the research is the critical realism approach and in the method section, the combined method has been used. In the experimental section, the largest suburban area of ​​Sanandaj, namely Naysar, has been selected as the study bed. Findings showed that social harms in this area can be classified into three categories: serious, moderate and insignificant. At the same time, the most important mediating mechanisms of these damages are administrative and urban discrimination, stigma and lack of spatial affiliation. Finally, the effective contexts in the formation of social harms are the limitation of its possibilities and its various forms, economic and cultural poverty and cultural heterogeneity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marginalization
  • Social Harms
  • Critical Realism
  • Sanandaj
  • Naysar Region
-         ابراهیم زاده، عیسی؛ بری‌مانی، فرامرز و نصیری، یوسف (1383)، ‌حاشیه‌نشینی؛ ناهنجاری‌‌های شهری و راهکار‌های تعدیل آن (مورد شناسی کریم آباد زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه، دوره 2، صص 143-121
-         بلومبرگ، پل (1390)، جامعه غارتگر: فریب در بازار آمریکایی، ترجمه موسسه خط ممتد اندیشه، تهران، انتشارات امیرکبیر
-         بنتون، تد، کرایب، یان (1384) فلسفۀ علوم اجتماعی، ترجمۀ شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران، انتشارات آگه
-         بهرامی، رحمت‌الله (1387). عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حاشیه‌نشینی و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر سنندج)، فصلنامه مسکن، محیط و روستا شهرسازی، شماره 126.
-         تورنز، دیوید. سی (1395)، دگرگونی شهرها: نظریه شهری و حیات شهری، ترجمه فردین علیخواه، تهران، نشر شهر
-         تولایی، روح الله (1395)، سکونتگاه‌‌های غیر رسمی دیروز و محلات نابسامان شهری امروز، شهر و شهروند، ویژۀ سکونتگاه‌‌های غیر رسمی استان کردستان، وزارت راه و شهرسازی
-         حسینی، سید اسرافیل (1395)، بررسی عوامل مؤثر بر گیفیت زندی ساکنان مناطق ‌حاشیه‌نشین شهر سنندج (مطالعۀ موردی محلات کانی کوزه له و عباس آباد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تحقیقات تهران
-         حکمت نیا، حسن و افشانی، سید علیرضا (1389)، ‌حاشیه‌نشینان و ارتکاب جرائم اجتماعی (مطالعه موردی شهر یزد)، پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، دوره 42، شماره 72، صص 166-157
-         خبرگزاری مهر (21/2/1394)، بررسی پدیدۀ ‌حاشیه‌نشینی در استان‌‌های کشور، سنندج، قابل دسترس در سایت: https://www.mehrnews.com/news/2563203
-         ربانی، رسول (1385)، بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری مسأله ‌حاشیه‌نشینی و پیامد‌های اجتماعی آن در شهر اهواز، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال سوم، دوره چهار، شماره پیاپی 7، صص 114-87
-         سایر، اندرو (1393)، روش در علوم اجتماعی (رویکردی رئالیستی)، ترجمۀ عماد افروغ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-         صابری فر، رستم (1388)، بررسی تحلیلی ‌حاشیه‌نشینی در شهر بیرجند (مطالعه موردی منطقه کارگران)، نشریه تحقیقات جغرافیایی، دوره 24، شماره 1، صص 52-29 آ
-         عبده‌زاده، سیروان (1395). تحلیل جامعه‌شناختی اثرات ساخت و ساز‌های غیرقانونی بر ناامنی اجتماعی در شهر‌های استان کردستان (با تأکید بر مناطق حاشیه شهر‌های سنندج، سقز و مریوان)، طرح انجام شده در دفتر تحقیقات کابردی استان کردستان، فرماندهی انتظامی استان کردستان.
-         عریضی، فروغ؛ ربانی، رسول و کریمی، فاطمه (1382)، بررسی مسائل ‌حاشیه‌نشینی با تاکید بر جنبه‌‌های اجتماعی-فرهنگی (مطالعه موردی مناطق ارزنان و دارکت اصفهان)، دوره 10، شماره 24، صص 128-101
-         فتاحی، سجاد؛ رفیعی، نسترن و چغازدری، جلال (1395)، مسأله شناسی راهبردی استان کردستان، مرکز بررسی‌‌های استراتژیک ریاست جمهوری
-         قادرزاده, هیرش (1393)، توسعه شهری پایدار و مسأله ‌حاشیه‌نشینی (مطالعه موردی شهر بانه)، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌‌های شهر اسلامی، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد
-         قرخلو، مهدی؛ عبدی ینگی کند، ناصح و زنگنه شهرکی، سعید (1388)، تحلیل سطح پایداری شهری در سکونتگاه‌های غیر رسمی (مورد شهر سنندج)، پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، شماره 69، صص 1-16
-         کرسول، جان دبلیو (1391)، طرح پژوهش: رویکرد‌های کیفی، کمی و شیوه ترکیبی، ترجمه حسن دانایی فرد و علی صالحی، تهران، مهربان نشر
-         گیدنز، آنتونی (1386)، جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی، چاپ اول
-         لویس، اسکار (1369)، فرزندان سانچز، ترجمۀ حشمت الله کامرانی، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ سوم
-         محمدی، سعدی؛ منوچهری، سوران و داودی، آزاد (1394)، تبیینی بر تأثیر گسترش روزافزون ‌حاشیه‌نشینی بر امنیت پایدار (شهری)، نشریه علمی-تخصصی پلیس پایتخت، سال هشتم، شماره 4، صص 121-143
-         مروتی، زهرا (1394). عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: زنان متأهل ۲۵ تا ۴۹ سال شهر سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه، پردیس نیمه حضوری، رشته مددکاری اجتماعی.
-         معدنی، سعید و امیرحسین محمد پناه (1387). بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر بر تشکیل ‌حاشیه‌نشینی شهر سنندج – سال 1387 (ه.ش) (مطالعه موردی محدوده عباس آباد)، مجله جامعه‌شناسی، دوره 5، شماره 1، صص 170-151.
-         مفاخری، عبدالله (1392). مطالعۀ مقایس‌های عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر نگرش ساکنان متن شهر وحاشیه نسبت به همدیگر (مورد مطالعه شهر سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا.
-         مهندسین مشاور تدبیر شهر (1393)، خلاصه طرح توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیر رسمی ناحیه منفصل نایسر، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران
-         نظریان، اصغر و رحیمی، محمود (1391)، بررسی شاخص‌‌های مؤثر بر سکونتگاه‌های غیر رسمی سنندج، مجله مطالعات ‌برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 7، شماره 19، صص 1-11
-         نقدی، اسدلله (1392)، ‌حاشیه‌نشینی (تئوری، روش‌ها، مطالعات موردی)، تهران، انتشارات جامعه شناسان
-         وایت، راب و هینز، فیونا (1395)، جرم و جرم شناسی: متن درسی نظریه‌‌های جرم و کجروی، ترجمه علی سلیمی، قم، انتشارات حوزه و دانشگاه، چاپ هشتم
-         هاروی، دیوید (1396)، از حق شهر تا شهر‌های شورشی، ترجمۀ خسرو کلانتری و پرویز صداقت، تهران، نشر آگاه
-          Alholjailan, Mohammed.I. (2012). Thematic Analysis: A critical review of its process and evaluation.West East Journal of Social Sciences, 1(1), 39-47.
-          Arimah, Ben. C. (2001), Slums as Expressions of Social Exclusion: Explaining the Prevalence of Slums in African Countries, UN-HABITAT, Nairobi, Kenya
-          Blaikie, Norman (2007), Approaches to Social Enquiry, polity press, 2nd edition
-          Edwards, Mark Justin (2011), the impact of school sport partnerships on primary schools: An in-depth evaluation, a thesis submitted in fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, School of Applied Social Science, Durham University
-          Flick, Uwe., Kardroff, Ernst,Von & Steinke, Ines(2004), A Companion to Qualitative Research, London, Sage Publication
-          Hardcastle, Mary-Ann, Usher, Kim & Holmes, Colin (2006),Carspecken’s Five Stage Qualitative Research Method: An Application to Nursing Research, in Qualitative Health Research, Vol.16, No. 1, PP: 151-161
-          Lawson, Tony. And Heaton, Tim. (1999) Crime and Deviance. Basingstoke: Macmillan.
-          Mack, Natasha; Woodsong, Cynthia., Macqueen, Kathleen. M., Guest, Greg. & Namey, Emily (2005), Qualitative Research Methods: A Data Collector’s Field Guide, North Carolina, Family Health Internationa.
-          Malone, Jo Rycroft, Fontenla, Marina, Bick, Debra and Seers, Kate (2010),A realistic evaluation: the case of protocol-based care, implementation Science,5:38,pp:1-14
-          Marchal, Bruno (2012), Is realist evaluation keeping its promise? A review of published empirical studies in the field of health systems research, Evaluation 18 (2): pp. 192–212
-          Ndungu, Ndikaru John (2010). Crime Differentials in Metropolitan Slum Areas: An Analysis of the City of Nairobi Slums, Kenya, Thesis submitted to The School Of Humanities And Social Sciences In Fulfilment Of The Requirement For The Award Of Degree Of Doctor of Philosofhy
-          Pawson, R. & Tilley, N. (1997) Realistic Evaluation. London: Sage
-          Payne,Geoff & Payne, Judy(2004), Key Concepts in Social Research, London, Sage Publication
-          Ritu, Bala (2014). Social Deviance among Slum Children. International Journal of Informative & Futuristic Research, Volume 2, Issue 3, pp 817 – 824.
-          Shaw, Clifford R., McKay, Henry D., (2012), the social disorganization theory. Center for Spatially Integrated Social Science, Retrieved from.
-          Thistleton, Lisa (2008), a realistic evaluation of the work of a speech and language therapy service in primary schools (the first schools project) using the perceptions of some of the important stakeholders (teachers, slts and parents), A thesis submitted to for the degree of Ed Psych D, The University of Birmingham
-          Wirth, Louis (1928), The ghetto, University of Chicago Press.