بازاندیشی و ازخودبیگانگی در تحصیلات دانشگاهی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم

چکیده

امروزه آموزش دانشگاهی از تربیت متخصص فراتر رفته و به بخشی از پرورش عمومی شهروندان تبدیل شده است. منظور از «پرورش عمومی» در این مقاله عبارت است از ساخته شدن «خود». مفروض نظری مقاله آن است که «خود» حین ابراز خود ساخته می‌شود؛ یعنی حین مواجهه با جهان بیرون و ایجاد تغییر در آن. این، خودی زمینه‌مند و بازاندیش است. در مقابل خودی زمینه‌زدوده وجود دارد که منفک از جامعه و گسسته از زمینه است. از منظر چنین خودی جامعه جمع جبری مجموعۀ افراد است. این، خودِ بیگانه‌شده است. پرسش آن است که از بین دو موقعیت تحصیلیِ «علوم طبیعی» و «علوم انسانی» در کدام موقعیت امکان بیش‌تری برای ساخته شدن خود زمینه‌مند و بازاندیش وجود دارد؟ پژوهش از طریق مصاحبۀ عمقی با دانشجویان انجام شد. دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران به عنوان نمایندۀ فضای علوم انسانی و دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران به عنوان نمایندۀ فضای علوم طبیعی درنظر گرفته شد و از هر دانشکده با 15 دانشجو مصاحبه شد. نتایجِ تحلیل مصاحبه‌ها نشان داد که موقعیت تحصیل در فضای علوم اجتماعی امکان بیش‌تری برای پرورش خود بازاندیش و زمینه‌مند فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflexivity and Alienation in Academic Training

نویسنده [English]

  • mohammadreza Kolahi
چکیده [English]

Nowadays academic training has gone beyond educating technicians and has become a part of common training. “Common training” here is seen as “making the self”. Our theoretic assumption is that self can be made through expressing itself; namely through confronting the world, and through making changes in its context. This is a reflexive self. In contrast there is an alienated self which is isolated from the society and detached from its context. From such point of view society is seen as simple summation of independent individuals. This is an alienated self. The question is that among two situations, the situation of educating at the sphere of natural sciences and at the sphere of human and social sciences, in which one is it more possible to make a reflexive self? The research has been conducted via deep interviews with students. Social science faculty of university of Tehran was selected as a sample for human science disciplines and engineering faculty of university of Tehran as a sample for natural science disciplines. 15 students of each faculty were interviewed. The results showed students who are training in social science faculty, have a more reflexive and contextual understanding of the self.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self
  • Alienation
  • Reflexivity
  • Contextuality
  • Academic training
-     اسکافی، مریم و سلطانی، فاطمه (1392) «بررسی اولویت‌بندی کارکردهای تحصیلات دانشگاهی از منظر جوانان» مجله مطالعات جامعه‌شناختی ایران، پاییز 1392، دوره 19 شماره 2 (68)، صص 141 - 160
-     افشانی، سیدعلی‌رضا و جعفری، زینب (1395) «رابطه سرمایۀ اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان دانشگاه یزد»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 23 شماره 73، صص. 116 - 93
-     اعظمی، موسی؛ نادری مهدیی، کریم، زلیخایی سیار، لیلا و پویا، مهرداد (1397) «واکاوی سرمایه اجتماعی و اشتراک و تبادل دانش بین دانشجویان دختر در دانشگاه تک‌جنسیتی» مجله مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، دوره 7، شماره 1، صص. 86 - 59
-     پالمر، مایکل (1388) «مسائل اخلاقی» ترجمه علی‌رضا آل‌بویه، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و انتشارات سمت
-     حسنی، قاسم (1383) «بررسی رابطۀ بیگانگی سیاسی-اجتماعی با مشارکت سیاسی-اجتماعی و امنیت ملی» فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 11، شماره 26، صص. 179-141
-     -------- (1389) «بررسی رابطۀ بیگانگی سیاسی و اجتماعی با مشارکت سیاسی و اجتماعی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تهران در سال‌های 87-86» فصلنامۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 17، شماره 50، صص. 170-129
-     رحیمی، حمید و محمدیان، آسیه (1394) «تحلیل روابط ساده و چندگانه بین هوش اخلاقی و سرمایه‌ی اجتماعی با میزان مسؤولیّت‌پذیری دانشجویان دانشگاه» مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی فرهنگی، دوره 4 شماره 1، صص. 95 - 69
-     سام‌آرام، عزت‌الله (1389) «بررسی عوامل مؤثر بر میزان سرمایۀ اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبائی»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 17، شماره 51 صص. 80 - 39
-     عبداللهی، محمد و مروت، برزو (1384) «هویت جمعی غالب در بین دانشجویان دانشگاههای شهر سنندج» فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 12 شماره 32 صص. 112-77
-     غریبیان، زهره؛ شمال‌اف، عبدالواحد و خوش‌فر، غلام‌رضا (1394) «بررسی گرایش دانشجویان نسبت به هویّت ملّی با تأکید بر قومیت (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه های دولتی و آزاد استان مرکز گلستان در سال تحصیلی 92- 91)»، مجلۀ مطالعات توسعه اجتماعی و فرهنگی، دوره 4، شماره ۱، صص 175 - 151
-     قادرزاده، امید و شفیعی‌نیا، عباس (1391) «تأثیر ساختار آموزش بر قوم‌گرایی دانشجویان» فصلنامۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 19، شماره 59 صص. 214 – 174
-     قادری، طاهره و القونه زهرا (1396) «بررسی فردگرایی خودخواهانه و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان دانشگاه شیراز (با تأکید بر طبقه آن‌ها)» فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 24 شماره 79 صص. 31-1
-     مردی‌ها، مرتضی (1378) «فضیلت عدم قطعیت در علم شناخت اجتماع»
-     --------- (1396) «دانشگاه توده، دانشگاه نخبه» تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
-     --------- (1394) «در دفاع از سیاست: لیبرال-دموکراسی مقتدر»، تهران، نشر نی
-     --------- (1394) «فلسفه‌های روان‌گردان» تهران، نشر نی
-     --------- (1394) «دفاع از عقلانیت: تقدم عقلانیت بر دین، سیاست و فرهنگ» تهران، نشر ونگار
-     مارکس، کارل (1394) «دست‌نوشته‌های اقتصادی و فلسفی 1844»، ترجمه حسن مرتضوی، تهران، نشر آشیان
 
-  Honneth, Axel (1990) “The Fragmented World of the Social: Essays in Social and Political Philosophy” SUNY Press
-  -------------- (1992) “The Struggle for Recognition: The Moral Grammar of Social Conflicts” Polity Press
-  -------------- (2007) “Reification: A Recognition-Theoretical View” Oxford University Press
-  Jaeggi, Rahel (2014) “Alienation” Translated by Fredrick Neuhouser and Alan E. Smith, Columbia University Press