تجربۀ فراغت مجازی: فضای شفابخش و فردگرایی بیانی (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه کردستان در فیس‌بوک)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه گیلان

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی

چکیده

هدف این مقاله کاوش در جایگاه تجربۀ افراد در رابطه با خویشتن و شکل تجربۀ زیستۀ افراد در مناسبات اجتماعی به میانجی فضای مجازی است. فراغت مجازی چگونه بازنمایی می‌شود؟ فراغت مجازی چگونه تصور از خویشتن، انگاره‌ها و خودهویتی (تشخص) دانشجویان را بیان می‌کند؟ و اینکه فراغت مجازی چگونه دوگانۀ مقاومت و کنترل را تولید و بازتولید می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در سطح روش‌شناختی مردم‌نگاری مجازی و تکنیک‌های مصاحبۀ عمیق مجازی و مشاهدۀ مشارکتی را در میان دانشجویان دانشگاه کردستان عضو فیس‌بوک به‌صورت هدفمند به‌کار گرفته‌ایم. ایدۀ نظری این مقاله اینست که فضای مجازی به واسطۀ اشکال مختلف شبکه‌های اجتماعی باعث ظهور اشکال مختلف زیستن‌ها و تجربه‌های شبکه‌ای شده است که شکل خاصی از فردگرایی با عنوان فردگرایی بیانی را برساخت می‌کند. فرد زندگی شبکه‌ای مجازی را برای زیستن دارد که به مثابه چالش/جایگزین برای فضای واقعی عمل می‌کند، در این رابطه است که فردگرایی به شکل بیانی آن نمود می‌یابد. در سطح معرفت‌شناختی در چارچوب نظریۀ کریس روژک بازنمایی، هویت و مقاومت فراغت مجازی در میان دانشجویان کاربر را بررسی کرده‌ایم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، فراغت مجازی در فیس‌بوک فضایی شفابخش را در تقابل با زندگی عینی برای صورتبندی شکلی از فردگرایی با عنوان فردگرایی بیانی اما سرشار از دوگانگی‌های عاطفی شکل می‌دهد. در این راستا فراغت مجازی شکل‌گیری هویتی خودآیین اما مجازی و سیال را ممکن ساخته که به طبع همجوار و در عین حال در تقابل با وضعیت عینی قرار دارد. در بعد مقاومت، فراغت مجازی با توجه به ساخت محدود جامعه فضایی را برای مقاومت پنهان و جزئی به‌وجود آورده است که به مثابه نوعی حوزۀ عمومی متکثر عمل می‌کند. در بحث کارکردکنترلی، سه‌گانۀ 1. کنترل بین‌الاذهانیت 2. اصول و ارزش‌های شخصی 3. و حس توطئه، عامل کنترلِ رفتار کاربران در فیس‌بوک است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • kamal khaleghpanah 1
  • jafar asgari 2
1
2
چکیده [English]

.

-       اختر محققی، مهدی (1385) جامعه‌شناسی اینترنت، تهران: مؤلف.
-       اکبری‌تبار، علی‌اکبر؛ هزارجریبی، جعفر (زمستان 1392) مطالعه‌ای در باب تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر سبک زندگی و اوقات فراغت جوانان، کنگرۀ ملی ادارۀ کل ورزش و جوانان شیراز و پژوهشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه شیراز، دورۀ اول.
-       ببی، ارل (1381) روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد دوم، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: سمت.
-       بشیر، حسن؛ افراسیابی، محمدصادق (بهار 1391) شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان: مطالعۀ موردی بزرگ‌ترین جامعه مجازی ایرانیان، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ پنجم، شماره 1.
-       خسروی، صابر؛ ناصرزاده، سید محمدرضا؛ مانیان، امیر (تابستان 1393) پدیدارشناسی وبگردی در زندگی روزمرۀ ایرانی، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال یازدهم، شمارۀ 39.
-       ذکایی، محمدسعید (1386) جامعه‌شناسی جوانان ایران، تهران: آگه.
-       ربانی، رسول؛ شیری، حامد (زمستان 1388) اوقات فراغت و هویت اجتماعی: «بررسی جامعه‌شناختی الگوهای گذران اوقات فراغت جوانان در تهران»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ دوم، شمارۀ 8.
-       روجک، کریس (1388) نظریۀ فراغت، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: شهر.
-       شهابی، محمود؛ بیات، قدسی (زمستان 1391) اهداف و انگیزه‌های کاربران در شبکه‌های اجتماعی مجازی (مطالعه‌ای دربارۀ جوانان شهر تهران)، علوم اجتماعی، مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال سیزدهم، شمارۀ 52.
-       عدلی‌پور، سعید؛ قاسمی، وحید؛ سید احمد، میرمحمد تبار (بهار 1393) تأثیر شبکه اجتماعی فیس‌بوک بر هویت فرهنگی جوانان شهر اصفهان، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ هفتم، شمارۀ 1.
-       گیدنز، آنتونی (1389) جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نی.
-       مارچسیون، جولیان. ام (1391) مردم‌نگاری، ترجمۀ سیدقاسم حسنی، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
-       محمدپور، احمد (1389) ضد روش؛ منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، تهران: جامعه‌شناسان.
-       محمدپور، احمد؛ رضائی، مهدی (1387) درک معنایی پیامدهای ورود نوسازی به‌منطقۀ اورامان کردستان ایران به‌شیوۀ پژوهش زمینه‌ای، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ نهم، شمارۀ 1 و 2.
-       محمدی، بیوک (1390) درآمدی بر روش تحقیق‌کیفی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
-       هال، جان (1390) فرهنگ از دیدگاه جامعه‌شناختی، ترجمۀ فریبرز مجیدی. تهران: نشر سروش.
-       هریس، دیوی (1391) مفاهیم کلیدی در مطالعات فراغت، ترجمۀ محمد سعید زکایی و سنا چاوشیان. تهران: تیسا.
-       Chen, B., & Marcus, J. (2012). Students’ self-presentation on Facebook: An examination of personality and self-construal factors. Computers in Human Behavior, 28, 2091–2099.
-       Ellison, N. B, Steinfield, C., & Lampe, C (2007). "The benefits of Facebook “friends”: Social capital_ college students’ use of online social network sites". Journal of Computer- mediated Communication, 12. 1143 – 1168
-       Hine, c (2000). Virtual Ethnography, London, Sage.
-       Kozinets, R. V (2006). Netnography. In V. Jupp (Ed.), The sage dictionary of social research methods (pp. 135). London: Sage.
-       Rojek, C. (2000). Leisure and the rich today: Veblen’s thesis after a century, Leisure Studies, 19, 1- 15.