بُعد زیباشناختی: فانتزی، میل و واقعیّت (تأملی در زیبایی‌شناسی مارکوزه)

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مارکوزه در جامعه­ شناسی هنر خود سعی دارد پاسخی نظری برای فرضیۀ فراتاریخی فروید مبنی بر امتناع منطقی شکل­گیری یک تمدنِ نا-سرکوبگر، فراهم سازد؛ فرضیه­ای که بنا به آن استیلای اصل واقعیت بر ساحت کلی میل، تقدیری لایتغیّر در فراشُدهای تمدنی­ست. مارکوزه اما می­کوشد نشان دهد نسبت آنتاگونیستی میان میل و واقعیت، نه امری محتوم بلکه صرفا یک موقعیّت تاریخی قابل تغییر است. او با نسبی-تاریخی‌کردن مفروضات فروید، طلیعۀ یک دگرگونی تاریخی را تحت سلطۀ اصل عملکرد در تمدن معاصر مجسم می­سازد که در آن کار بیگانه شده می­تواند با صورت بدیلی از کار، یعنی کار زیباشناختی، جایگزین گردد؛ رویّه­ای که به نوبۀ خود می­تواند اصل واقعیت تثبیت شده (اصل عملکرد) را به سود شکل تازه­ای از اصل واقعیّت، دگرگون سازد. مارکوزه معتقد است امر هنری آن عاملی­ست که می­تواند نسبت میان میل و واقعیت را به وجهی انقلابی تغییر دهد. این قوۀ انقلابی امر هنری، در بُعد زیباشناختی آن مستتر است؛ بُعدی که خود محصول معرفت فانتزیک و تخیّلی اثر می­باشد. بدین ترتیب، مارکوزه مفهوم-مکانیسم روانکاوانۀ فانتزی را به مثابه عنصری رهایی­بخش به تئوری خود وارد می­کند؛ مکانیسمی که به سبب ماهیت عملکرد خود قادر است به مصالحه­ای میان میل و واقعیت انجامیده و مناسبات آنها را، تحت یک اصل واقعیت اروتیک، باز-صورت­بندی کند.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Aesthetic Dimension: Fantasy, Desire and Reality (A Contemplation on Marcuse's Aesthetics)

نویسنده [English]

  • Sajad Mombeiny
چکیده [English]

In his sociology of art, Marcuse seeks to provide a theoretical answer to Freud's transhistorical hypothesis of the rational refusal to form a non-repressive civilization; a hypothesis according to which, domination of the principle of reality over the realm of desire in general, is an unchangeable destiny in the processes of civilization. Marcuse, however, tries to show that the antagonistic relationship between desire and reality is not a definite thing, but merely a changeable historical situation. By relativizing Freudian assumptions, he visualizes the beginning of a historical transformation dominated by the principle of performance in contemporary civilization, in which alienated work can be replaced by an alternative form of work, aesthetic work; A procedure that, in turn, can transform the established principle of reality (the principle of performance) in favor of an alternative form of the principle of reality. Marcuse believes that art is a factor that can revolutionize the relationship between desire and reality. This revolutionary power of art is embedded in its aesthetic dimension (formatted content); a dimension itself is the product of the fantastic and imaginative knowledge of the work of art. In this way, Marcuse introduces the concept of psychoanalytic fantasy into his theory as a liberating element; A mechanism that, by its nature of performance, is able to reconcile desire and reality and reshape their relationship under an erotic principle of reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marcuse
  • Freud
  • Aesthetics
  • Desire
  • Reality
  • Fantasy

مراجع

اسمیت، فلیپ (1396)؛ درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
ایگلتون، تری (1393)؛ مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمۀ اکبر معصوم بیگی، تهران: بوتیمار.
آدورنو، تئودور (1386)؛ «در باب زشتی، زیبایی و تکنیک»، ترجمۀ آذین حسین­زاده، زیباشناخت، شماره 17، صص 52-47.
آدورنو، تئودور (1393)؛ تعهد (از کتاب زیبایی­شناسی و سیاست؛ مجموعه مقالات)، گردآوری و ترجمۀ لیلی عمرانی و فرشید ابراهیمیان، تهران: سوره مهر.
بودریار، ژان (1392)؛ جامعه مصرفی، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
دلوز، ژیل (1392)؛ بیان و تکنیگی در لایبنیتس، ترجمۀ پیمان غلامی و اکبر گنجی، تهران: رخداد نو.
فروید، زیگموند (1397)؛ کودکی را می­زنند، ترجمۀ مهدی حبیب زاده، تهران: نی.
فینک، بروس (1397)؛ سوژه لکانی بین زبان و ژوئیسانس، ترجمۀ محمد علی جعفری، تهران: ققنوس.
مارکس، کارل و انگلس، فریدریش (1393)؛  ایدئولوژی آلمانی، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران: چشمه.
مارکوزه، هربرت (1388)؛ گفتاری در رهایی، ترجمۀ محمود کتابی، آبادان: پرسش.
مارکوزه، هربرت (1394)؛ انسان تک ساحتی، ترجمۀ محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر.
مارکوزه، هربرت (1397)؛ خرد و انقلاب، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
مارکوزه، هربرت (1398)؛ اروس و تمدن (پرسشگری فلسفی درباره فروید)،  ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاری راد، تهران: مرکز.
مارکوزه، هربرت (1399)؛ بعد زیباشناختی، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: هرمس.
مک اینتایر، السدیر (1388)؛ مارکوزه، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: خوارزمی.
Adorno, T.W. (2002). Aesthetic Theory, Tra. R. Hullot-Kentor, London and N.Y: Continuun.
Adorno, T. W. (2010); Essays On Music, California: University of California.
Feenberg, A. (2018); “Marcuse: Reason, Imagination, and Utopia”, Radical Philosophy Review, v. 21, pp.271-298.
Freud, Z. (2011); Civilization and Its Discontents, (in: Freud - Complete Works), edited by Ivan
Smith, published in Epub.
Freud, S. (2007); Formulations regarding the two principles in mental functioning (in: Standard Edition By Jemes Strachey), London: Hogarth. 
Kidd, M. (2013); A Reevaluation of Marcuse's Philosophy of Technology, Submitted in fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, University of Tasmania.
Kellner, D.M. (2011); “On Marcuse: critique, liberation, and reschooling in the radical pedagogy of Herbert Marcuse”, Estudos e Pesquisas em Psicologia, vol. 11, no. 1, pp. 23-55.
Marcuse, H. (2009); Negations, Translated By Jeremy Shapiro, London: May Fly Books.
Ocay, J.V. (2009); “Eroticizing Marx, Revolutionizing Freud: Marcuse’s Psychoanalytic Turn”, critic, 3 (1), pp. 10-23. 
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 28، شماره 2
(مربوط به پاییز و زمستان 1400)
اسفند 1400
صفحه 39-60

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار