رابطه دینداری و مزاحمت برای زنان: تحلیل سیستمیک از مزاحمت برای زنان در شهرهای ایران

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

2 گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22059/jsr.2023.314457.1596

چکیده

یکی از اشکال خشونت علیه زنان که توسط افراد غریبه، در بیرون از محیط خانواده و در مکان‌های عمومی رخ می‌دهد، مزاحمت‌ برای زنان است. بخش اعظم تحقیقات انجام‌شده داخلی در حوزه خشونت علیه زنان، به خشونت‌های خانگی اعمال‌شده توسط شوهران پرداخته‌اند و به موضوع مزاحمت‌های خیابانی و جنسی، توجه کمتری شده است. نظر به شیوع مزاحمت‌های خیابانی در برخی شهرهای کشور و آمار گسترده این پدیده در گزارش‌های محققان (و تا حدودی بزرگ‌نمایی آن) و نبود تحقیقی در سطح سیستمیک (کلان) در شهرهای ایران، هدف از انجام این پژوهش، مطالعه رابطه بین میزان  مزاحمت‌های خیابانی با میزان دین‌داری و نوع مذهب در شهرهای کشور است. روش تحقیق روش تطبیقی درون کشوری است و از داده­های پیمایش ملی  وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران که در 426 انجام یافته  است، بهره برده است. تحقیق نشان داد:

چهار شاخص میزان اقامه نماز، میزان باور به حضور خداوند، میزان داشتن مرجع تقلید و ناهمنوایی در شهرها بر میزان مزاحمت برای زنان اثرگذار هستند و همگی آنها تاثیر معکوسی بر مزاحمت دارند.
برخورد با ناهمنوایی اجتماعی بر میزان مزاحمت برای زنان تاثیر کاهنده دارد.
میانگین میزان مزاحمت برای زنان در شهرهای سنی‌نشین بالاتر از شهرهای شیعه‌نشین است.
تاثیر هویت ایرانی و اسلامی در شهرهای کشور بر میزان مزاحمت برای زنان کاهنده و تأثیر هویت غربی بر میزان مزاحمت برای زنان افزاینده است.

با افزایش میزان مزاحمت برای زنان در شهرها، عضویت در گروه‌های مذهبی (انجمن اسلامی، بسیج و هیئت‌های مذهبی) بیشتر می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Religiosity and Harassment for Women: A Systematic Analysis of Harassment for Women in Iranian Cities

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Salehabadi 1
  • Alireza Ghorbani 2
1 Assistant Professor of Social Sciences, Payame Noor University, Iran
2 Social sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Street harassment is a form of violence against women.  Research has paid less attention to the issue of street and sexual harassment. Considering the lack of systematic research on the relationship between the levels of one’s religiosity and the odds of committing street harassment, the current study aims to fill this gap. Using the National Survey on Social, Cultural and Moral Status of the Iranian Society, the data of 426 cities are analyzed and compared to answer the research question. Results show that: one, religiosity has a negative effect on the chance of committing harassment; two, social inequality has a reducing effect on the level of harassment; three, the average chance of occurring harassment in Sunni cities is higher than Shiite cities; four, the Iranian and Islamic identity has a negative effect on the chance of committing harassment, while, the Western identity has a positive one; five, there is an association between the frequency of harassment and membership in religious groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religiosity
  • heterogeneity
  • street harassment
  • type of religion
  • religious identity
  • membership in religious groups
اباذری، یوسف؛ صادقی فسایی، سهیلا و حمیدی، نفیسه (1387). احساس ناامنی از تجربه زنانه از زندگی روزمره، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 1، صص 75-103.
احمدی، یعقوب و بیورانی، سیما (1395). مطالعه اثر مؤلفه‌های اجتماعی- فرهنگی والدین بر مزاحمت جنسی (خیابانی) فرزندان پسر، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره پنجم، شماره 3، صص 413-436.
احمدی، یعقوب؛ بخارایی، احمد و بیورانی، سیما (1398). تبیین جامعه‌شناختی مزاحمت جنسی (خیابانی) از دریچه عاملیت مزاحم (مطالعه پسران ۱۸ تا ۳۰ سال شهر سنندج)، مسائل اجتماعی ایران، دوره 10، شماره 2، صص 5- 27.
استونز، راب (1379). متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ترجمه مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز.
اعزازی، شهلا (1380). خشونت خانوادگی: زنان کتک‌خورده، تهران: نشر سالی.
افشار، سیمین؛ بنیاد، لیلا و عدلی پور، صمد (1397). مطالعه رابطه بین مزاحمت‌های خیابانی با اعتماد و سلامت اجتماعی (موردمطالعه: دختران و زنان جوان شهر تبریز)، فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، پیاپی ۴۲، صص 273-291.
ایمان محمدتقی؛ یوسفی، الهام و حسین زاده (کاسمانی)، مرتضی (1390). زنان، مزاحمت و واکنش: بررسی تجربه دختران دانشجو از مزاحمت‌های خیابانی و واکنش به آن با کاربرد روش‌های تحقیق ترکیبی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 12، شماره 2، صص 63-93.
اینگلهارت، رونالد و  ولزل، کریستین (1389). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران: کویر.
آبوت، پاملا؛ والاس، کلر (1381). جامعه‌شناسی زنان، ترجمه: منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
آقابابایی، حسین (1384). گفتمان فقهی و جرم‌انگاری در حوزه جرائم علیه امنیت ملت و دولت، مجله فقه و حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سال دوم، شماره 5، صص 11-42.
بلیکی، نورمن (1389). طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
بیورانی، سیما (1395). بررسی تأثیر وضعیت خانوادگی بر مزاحمت جنسی (خیابانی)، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: یعقوب احمدی.
پورالماسی، خدیجه (1394). بررسی جامعه‌شناختی میزان تجربه مزاحمت جنسی زنان در محل کار (مطالعه موردی: زنان شاغل در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی شهر کرج) دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: محمداسماعیل ریاحی.
ثمودی پیله رود، فاطمه (1393). بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی خشونت نمادین پسران علیه دختران با تکیه بر مزاحمت‌های خیابانی (منطقه صادقیه)، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما: حسین آقاجانی.
حاتمی، علی (1393). بررسی علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی وقوع مزاحمت‌های خیابانی برای زنان در شهر اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: علی‌حسین حسین‌زاده.
حاجی‌زاده میمندی، مسعود؛ خاتمی، خدیجه و محمدحسنی، راضیه (1394). نگرش به مزاحمت‌های خیابانی نسبت به بانوان در شهر یزد (موردمطالعه: دانشجویان دختر دانشگاه یزد)، نشریه علمی دانش انتظامی استان یزد، دوره 2، شماره 5، صص 58-80.
حسینی، مریم (1395). ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: نشر چشمه.
حیدری چروده، مجید (۱۳۸۹). تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر رفتار قربانیان خشونت و ارتباط آن با رفتار خشونت‌آمیز علیه زنان، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره یکم، شماره ۲، صص ۵۵ ـ ۷۹.
خراسانی، محمدامین؛ توانا، مصطفی و صوفی نیستانی، مینا (1396). سنجش رابطه محیط با ترس از جرم در مجموعه‌های مسکن مهر (مطالعه موردی: شهرستان پاکدشت)، پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، شماره 4، صص ۵۱۵ – ۵۳۷.
دواس، دی، ای(1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نائبی، تهران: نشر نی
دورکیم، امیل (1368). قواعد روش جامعه‌شناسی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دورکیم، امیل (1378). خودکشی، ترجمه نادر سالار زاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
دهقانی، محمد (1388). اخلاق دین بنیاد از نگاه روان‌شناسی دین، معارف، شماره 69، صص 62-71.
ذکایی، سعید (۱۳۸۴). مزاحمت جنسی برای زنان در محیط‌های مختلف، تهران: آرشیو سازمان ملی جوانان.
رابرتسون، یان (1372). درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، مشهد: موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
رجب لاریجانی، مهسا (1389). مطالعه جامعه‌شناختی آزار جنسی زنان در محیط کار، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: سهیلا صادقی‌فسائی.
رحیمی، فرشته (1396). بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر در ایجاد مزاحمت‌های خیابانی با استفاده از زبان بدنی در زنان 18 تا 29 ساله شهر تهران، پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا (س)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مطالعات زنان، استاد راهنما: شراره مهدی زاده.
رضایی، شهلا (1397). قانون مجازات اسلامی بر اساس قانون مصوب 1392/2/1، تهران: انتشارات قانون یار.
ریاحی، محمداسماعیل (۱۳۸۶). عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش‌های جنسیتی جوانان استان مازندران، رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره ۲۵، صص ۱۹۱-۱۶۹.
ریاحی، محمداسماعیل و پورالماسی، خدیجه (1398). بررسی جامعه‌شناختی میزان تجربه مزاحمت جنسی زنان در محیط کار (آزمون تجربی نظریه فعالیت‌های روزمره)، رفاه اجتماعی، دوره ۱۹، شماره ۷۲، صص 97- 135.
ریاحی، محمداسماعیل و لطفی خاچکی، طاهره (1394). انواع و ابعاد مزاحمت‌های خیابانی تجربه‌شده و مقابله فردی با آن، در میان دانشجویان دختر دانشگاه مازندران، مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 12، شماره 44، صص 50-65.
ریاحی، محمداسماعیل، لطفی خاچکی، طاهره (1395)، تحلیل اجتماعی مزاحمت‌های خیابانی و واکنش‌های انفعالی دختران نسبت به آن، (مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه مازندران)، رفاه اجتماعی، دوره 16، شماره 60، صص 231-261.
زمانی، فریبا (۱۳۹۱) مطالعه جامعه‌شناختی تأثیر وضعیت خانوادگی در بزهکاری زنان در تهران (جامعه آماری: زنان مجرم زندان اوین در دهه ۱۳۸۰)، جامعه‌پژوهی فرهنگی، سال سوم، شماره 2، صص ۷۹ ـ ۹۹.
ستوده، هدایت‌الله (1378)، آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور.
سروش، مریم، بحرانی، شعله (1392)، رابطه دین‌داری، نگرش به نقش جنسیتی و نگرش به فرزند، با تعداد واقعی و ایدئال فرزند، زن در توسعه و سیاست، دوره 11، شماره 2، صص 189-208.
صادقی فسایی، سهیلا، لاریجانی، مهسا. (۱۳۹۱). آزار جنسی در محیط کار، تهدیدی بر امنیت اجتماعی. مطالعات اجتماعی ایران، دوره هفتم، شماره ۲، صص 87- 111.
صادقی‌فسائی، سهیلا و مهسا رجب‌لاریجانی (۱۳۸۹) «مطالعه جامعه‌شناختی آزار جنسی زنان در محیط کار»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره 8، شماره 3، صص ۱۱۱ ـ ۱۳۴.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1387)، آسیب‌شناسی اجتماعی، (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت).
صفاریان، محسن، مرادی، گلمراد، نریمانی، مریم (1394)، بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر میزان مزاحمت‌های خیابانی موردمطالعه شهر کرمانشاه، زن و جامعه، سال 6، شماره 4، صص 77-104.
طالبان محمدرضا (1399)، دین‌داری و پتانسیل اعتراض سیاسی، مسائل اجتماعی ایران، دوره 11، شماره 1، صص 143-176.
طاهری، طاهره (1392)، بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با تجربه مزاحمت در عرصه‌های عمومی علیه زنان 15 تا 65 ساله: مطالعه موردی شهر لار، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: عبدالعلی لهسایی‌زاده.
طباطبایی، فاطمه (1396)، زن در ادبیات عرفانی: خداوند بر برخی از عارفان، به‌صورت زن تجلی کرده است. در تارنماهای:
https://www.ettelaat.com/mobile/?p=121151&device=phone.https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-804768
عبداللهی، سعیده (1397)، بررسی آسیب‌شناسی جرم مزاحمت خیابانی برای زنان و علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، استاد راهنما: عسل عظیمیان.
علیخواه، فردین، نجیبی ربیعی، مریم (1385). زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری، رفاه اجتماعی، سال 6، شمار 22، صص 109-131.
علیوردی‌نیا، اکبر، اکبر، ملک‌دار، اعظم، حسنی، محمدرضا (1393)، تخلفات رایانه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران، آزمون تجربی نظریه یادگیری اجتماعی ایکرز، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 15، شماره 2، ص 23-56.
قاضی‌نژاد، مریم، شاکری، فرشته (1391)، بررسی و تحلیل جامعه‌شناختی ترس از جرم و رفتارهای غیر مدنی در میان زنان شهر تهران (با تأکید بر هویت جنسی و هویت مدنی)، مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 2، صص 181-202.
قندهاری، پردیس (۱۳۸۴)، مزاحمت‌های جنسی در ایران، مرکز تحقیقات زن و خانواده، دوره 17، شماره ۲، صص ۱۲۲ ـ ۱۳۲.
کتابی، محمود، گنجی، محمد، احمدی، یعقوب، معصومی، رضا (1383)، دین، سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی فرهنگی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد 17، ش 2.
کردی، حسین، حسینی نوذری، سید علی‌اصغر (۱۳۹۴) «تجربه انواع آزار جنسی زنان»، رفاه اجتماعی، دوره 15، شماره ۵۷، صص ۷ ـ ۳۰.
کوزر، لوئیس آلفرد (1384)، نظریه تقابل‌های اجتماعی، مترجم عبدالرضا نوان، اهواز: رسش.
گرب، ادوارد، ج، (1372)، نابرابری اجتماعی دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر، ترجمه محمد سیاه‌پوش و احمدرضا غروی‌زاد، نشر معاصر.
لشکری، کبرا، هاشمی، سیدضیا (1393)، بررسی جامعه‌شناختی آزار جنسی زنان جوان، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره 13، شماره 24، صص 1-29.
لطفی خاچکی، طاهره (1393)، تحلیل اجتماعی مزاحمت‌های خیابانی نسبت به زنان (مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه مازندران)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مازندران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی، استاد راهنما: محمداسماعیل ریاحی.
لطفی خاچکی، طاهره (1394)، رابطه خودسرزنشی با واکنش فعالانه به مزاحمت‌های خیابانی در میان دانشجویان دختر دانشگاه مازندران، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، پیاپی ۳۷، صص ۱۱۷ – 132.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی، یوسفی‌نژاد، الهام (۱۳۸۹). رابطه بین پذیرش هنجارهای جنسیتی و تجربه مزاحمت‌های خیابانی: مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه شیراز. جامعه‌شناسی، دوره 5، شماره 2، صص 133-147.
مرادی، علی (1397). بررسی رابطه میزان استفاده از لوازم‌آرایشی و مزاحمت‌های خیابانی برای زنان: موردمطالعه استان کرمانشاه. زن و مطالعات خانواده، دوره 11، شماره 40، صص 77-103.
معمار، رحمت‌الله (1391)، جامعه‌شناسی مشارکت سیاسی، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
منصورنژاد محمد (1383)، تأملی در نگاه دکتر جواد طباطبایی به هویت ایرانی در تعامل با هویت اسلامی و غربی، مطالعات ملی، دوره 5، شماره 4 (20) روشنفکران ایرانی و هویت (2) صص 9 – 30.
نظری، طاهره (1397). عوامل مؤثر بر مزاحمت جنسی زنان در شهر خرم‌آباد. رهیافت پیشگیری، دوره 1، شماره 4، صص 51-72.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1396)، طرح ملی وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران، گزارش شهری (426 جلد)(1396)، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ولد، جرج، برنارد، توماس، استیپس، جفری (1392). جرم‌شناسی نظری. ترجمه علی شجاعی. چاپ اول. تهران: نشر میزان.
ویلیامز، فرانک پی، مک شین، ماری، لین، دی (1388). نظریه‌های جرم‌شناسی. ترجمه حمیدرضا ملک محمدی. چاپ سوم. تهران: انتشارات میزان.
هاشمیان فر، سیدعلی، حقیقتیان، منصور، گلستان، زهرا (1393)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر پدیده مزاحمت جنسی زنان در شهر اصفهان، علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، شماره 25، صص 111-130.
هاشمیان فر، سیدعلی، گلستان، زهرا (1393)، جرم‌شناسی مزاحمت جنسی و خیابانی علیه زنان و دختران در شهر اصفهان، فصلنامه علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر)، پیاپی ۲۷، صص 195-210.
هام، مگی (1382)، ف‍ره‍ن‍گ ن‍ظری‍ه‌ه‍ای ف‍مینی‍ستی، ترجمه فی‍روزه م‍هاج‍ر، ف‍رخ ق‍ره‌داغ‍ی، ن‍وش‍ی‍ن اح‍م‍دی خ‍رأسانی، تهران: نشر اندیشه.
Akers, Ronal, L (1997), Criminological Theories: Introduction Evaluation, Roxbury Publishing Company.
Chambliss, Willia J; Hass, Aida Y. (2012), Criminology: Connecting Theory), Criminology: Connecting Theory Research and Practice, McGraw-Hill, U.S.A.
Drew, Paula. E (2004), Iran, In Francoeur, Robert T, Noonan, Raymond J (2004), the Continuum Complete International Encyclopedia of Sexuality.
Gearing, Robin E., Lizardi, Dana (2009), Religion and suicide, Journal of Religion and Health, Volume 48, Number 3,pp.332-341
Gearing, Robin E., Lizardi, Dana (2009), Religion and Suicide: New Findings, Journal of Religion and Health 57(1): pp. 2478–2499
Giddens, Anthony (2001), Sociology, with the Assistance of Karen Birdsall, Editorial office: Polity Press in 2001, Reprinted 2002, 2003, 2004 Cambridge: polity (publisher).
Hirshi, Travis (1966) Cause of delinquency Press: Berkeley and Los Angeles University of California.
Lahsaeizadeh, A, Yousefinejad, E (2011), Social aspects of women's experiences of sexual harassment in public places in Iran, Sexuality and Culture, Vol, 84, No. 8, pp. 862-829.
Norris, Pippa, Ronald, Inglehart (2004), Sacred and Secular: Politics and Religion Worldwide. Cambridge: Cambridge University Press.
Pina, A, Gannon, T, A, Saunders, B (2009), an Overview of the Literature on Sexual Harassment: Perpetrator, Theory, and Treatment Issues’, Aggression and Violent Behavior, 14: 126-138.
Pina, A., Gannon, T. A, Saunders, B (۲۰۰۹), an overview of the literature on sexual harassment: Perpetrator, theory, and treatment issues, Aggression and Violent Behavior, ۱۴. ۱۲۶-۱۳۸
Siegel, Larry J. (2006), Criminology, Ninth Edition, Wadsworth.