تحلیل و بررسی جامعه شناختی خاستگاه های سیاسی متقدم و متأخر تکوین داعش

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه

2 دانشگاه تهران

10.22059/jsr.2023.349753.1809

چکیده

تکوینِ سازمان تروریستی داعش به عنوانِ شاخه‌ای متأخر و در عین حال متشدد از جریانِ بنیادگرایی سلفی- جهادی، علاوه بر سویه‌های ایدئولوژکی، فقهی و الهیاتی، مرهونِ بسترها و خاستگاه‌هایِ سیاسیِ متقدم و متأخری است که به طور خاص از دهه‌هایِ ابتداییِ قرنِ بیستم آغازید و با شروع قرن بیست و یکم وسعت و ژرفای فزونتری یافت. هدف اصلی این مقاله نیز پرداختن به «مهم‌ترین خاستگاه‌هایِ سیاسیِ متقدم و متأخر» تشکیلِ داعش با رویکردی جامعه‌شناختی است. در مسیر تحقیق سعی شده که با روشِ تحقیقِ توصیفی، تاریخی و تحلیلی و اسنادی- کتابخانه‌ای و همچنین بهره‌گیریِ ترکیبی از نظریه‌‌هایِ «اقتدار نابرابر» و «مذهب علیه مذهب»، به تجمیع و تحلیل یافته‌ها پرداخته شود. در بدنه‌ی اصلی و استنتاج غایی نیز سعی شده که نقش مهم‌ترین خاستگاه‌های سیاسی متقدم و متأخر در ظهور داعش تحلیل شود؛ خاستگاه‌هایی که در بادیِ امر (و در پیِ جنگ بین الملل اول)، با بر هم زدن توازن قوا و تشدید بی سابقه‌ی توزیع نابرابر اقتدار بین دین اسلام و و ادیانِ محورِ استعماریِ غربی-شرقی و تضاد و تعارضِ انبعاث یافته از بطن آن، به نحوی واکنشی به تکوین و تطور جنبش‌هایِ بنیادگرایِ سلفیِ مدرن (به عنوانِ محملی برای تکوین داعش) انجامید و در وهله‌ی ثانی (از سال‌های آغازین قرن بیستم) و با دخالت قدرت‌های خارجی با تبدیل اقتدار نابرابرِ مذکور به اقتدار نابرابرِ داعش و سایر فرق اسلامی (به طور عام) و داعش و تشیّع (به طور خاص) و تشدید جنگ مذهب علیه مذهب، به تکوین و تقویت این سازمان و توسعه‌ی آن کمک شایانی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological analysis and investigation of the early and late political origins of ISIS

نویسندگان [English]

  • mohamad hossein ganbari jahromi 1
  • Almas hslami 1
  • shahin Zarpeyma 2
1 University professor
2 University of Tehran
چکیده [English]

The formation of the ISIS terrorist, in addition to ideological, jurisprudential and theological aspects, owes to the foundations and political origins, especially from the decades of It started at the beginning of the 20th century and expanded with the beginning of the 21st century. The main purpose of this article is to deal with the "most important early and late political origins" of the formation of ISIS . In the course of the research, it has been tried to collect and analyze the findings with descriptive, historical and analytical and documentary-library research methods, as well as using a combination of "unequal power" and "religion against religion" theories. In the main body, an attempt has been made to analyze the role of the most important in the emergence of ISIS; The origins that at the beginning (and after the first international war), by disrupting the balance of power between the religion of Islam and the religions of the Western-Eastern axis and the contradiction and conflict emanating from its interior, It led to the formation and development of modern Salafist fundamentalist movements (as a context for the formation of ISIS). And in the second place (from the early years of the 20th century) by turning the aforementioned unequal authority into the unequal authority of ISIS and other Islamic sects (in general) and ISIS and Shiism (in particular) and intensifying the war of religion against religion, to the development And strengthening this organization and its development helped a lot.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ISIS
  • Salafi fundamentalism
  • political origin
  • unequal authority
  • religion against religion

مراجع

أبو هنیّة، حسن و أبو رمّان، محمد سلیمان (2015). تنظیم الدولة الإسلامیة: الأزمَة السُّنیّة والصِّراع على الجِهادیّة العالمیّة، عمان: مؤسسة فریدرش إیبرت.
احمدی، حمید (1390). سیر تحول جنبش­های اسلامی: از نهضت سلفیۀ سید جمال تا بیداری اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
بلیکی، نورمن (1392). طراحی پژوهش­های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
بن لادن، أسامة (2015)، مجموع رسائل وتوجیهات، نخبة الإعلام الجهادی، قِسْم التَّوْثیِق.
پارسانیا، حمید (1400)، حدیث پیمانه: پژوهشی در انقلاب اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
پشنگ، اردشیر و زمردی، زهرا (1393). بررسی تحولات سیاسی عراق در پرتو سیاست خارجی ایران، ترکیه و عربستان، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 3، صص 477-499.
حاجی یوسفی، امیر محمد و حسین زاده، علیرضا (1397). شکنندگی دولت و نابسامانی جامعه در عراق؛ بستری برای بحران امنیتی ظهور و گسترش داعش، فصلنامۀ آفاق امنیت، سال یازدهم، شماره 38، صص 35-68.
دکمجیان، هرایر (1390). جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمۀ حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.
رشید رضا، محمد (1922). الخلافة أو الأمامة العظمى، القاهره.
روشه، گی (1387). تغییرات اجتماعی، ترجمۀ منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
ریتزر، جرج (1392 الف). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
ریتزر، جرج (1392 ب). مبانی نظریۀ جامعه­شناختی معاصر و ریشه­های کلاسیک آن، ترجمۀ شهناز مسمی پرست، تهران: نشر ثالث.
الزَّرقَاوِی، أَبُو مُصعَب (2006). الأرشیف الجامع لکلمات و خطابات، شبکة البراق الإسلامیة.
شفاعت، محمد رضا و همکاران (1400). بررسی عوامل و زمینه های مؤثر بر امکان ظهور دوباره داعش در عراق، فصلنامۀ مطالعات بین‌المللی، سال هجدهم، شماره 2 (70)، صص 101-119.
شریعتی، علی (1391). مذهب علیه مذهب، تهران: انتشارات چاپخش.
عنایت، حمید (1392). اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات خوارزمی.
فرامکین، دیوید (1398). صلحی که همۀ صلح­ها را بر باد داد، ترجمۀ حسن افشار، تهران: نشر ماهی.
قطب، سید (1378). معالم فی الطریق (نشانه­های راه)، ترجمۀ محمود محمودی، تهران: نشر احسان.
کاظمی، حامد و همکاران (1399). راهبردهای ایران و ترکیه در عراق پس از سقوط صدام، پژوهشنامۀ تاریخ، سیاست و رسانه، سال سوم، شماره 4، زمستان، صص 75-92.
لوئیس، برنارد (1393). خاورمیانه: دو هزار سال تاریخ از ظهور مسیحیت تا امروز، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: نشر نی.
لوئیس، برنارد (1398). ایمان و قدرت: دین و سیاست در خاورمیانه، ترجمۀ جعفر محسنی دره­بیدی، تهران: انتشارات آشیان.
موتن، عبدالرشید (1388). تفکر سیاسی در پاکستان معاصر: میراث ابوالأعلی  مودودی، ترجمۀ مصطفی هدائی،  پژوهش های منطقه­ای، شمارۀ 2، تابستان و پاییز، صص 189-219.
مودودی، ابوالأعلی (1389). اصطلاحات چهارگانه در قرآن، ترجمۀ سامان یوسفی‌نژاد، تهران: نشر احسان.
Bush, George. (March 17, 2003). President Says Saddam Hussein Must Leave Iraq Within 48 Hours. In: https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/.
Bush, George. (Sebtember 16, 2001). Today We Mourned, Tomorrow We Work. In: https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/.
Chandrasekaran, Rajiv. (2006). Imperial Life in the Emerald City: Inside Iraq's Green Zone. New York: Vintage Books.
Cook, Peter. (November 22, 2016). Statement by Pentagon Press Secretary Peter Cook Confirming Death of Al-Qaeda Leader. In: https://www.defense.gov/.
CPA Order 1: De-Ba`athification of Iraqi Society. (May 16, 2003). In: https://govinfo.library.unt.edu/cpa-iraq/regulations/#Orders.
CPA Order 2: Dissolution of Entities with Annex A. (May 23, 2003). In:  https://govinfo.library.unt.edu/cpa-iraq/regulations/#Orders.
Dahrendorf, Ralf. (1958). Toward a theory of social conflict. The Journal of Conflict Resolution. Vol. 2. No. 2. pp. 170-183.
Dunn, David. (2005). Bush, 11 September and the Conflicting Strategies of the War on Terrorism. Irish Studies in International Affairs. Vol. 16. pp. 11-33.
Katzman, Kenneth (Oct 1, 2010). The Kurds in Post-Saddam Iraq. Congressional Research Service. In: https://sgp.fas.org/crs/mideast/RS22079.pdf.
Mitchell, R. P. (1969). The Society of the Muslim Brothers. New York: Oxford University Press.
Nasr, Seyyed Vali Reza. (1994). The Vanguard of the Islamic Revolution: The Jama’at-i Islami of Pakistan, Los Angeles: University of California Press.
Pfiffner, James. (2010). US Blunders in Iraq: De-Baathification and Disbanding the Army. Intelligence and National Security. Vol. 25, No. 1, PP. 76–85.
Phares, W. (2007). The War of Ideas: Jihadism against Democracy. New York: Palgrave Macmillan.
Rotberg, Robert. (2002). The New Nature of Nation-State Failure. The Washington Quarterly. Vol. 25. No. 3. pp. 85-96.
The Fund for Peace: Fragile States Index (Iraq) . (2006-2021). In: https://fragilestatesindex.org/country-data/.
Wright, Robin and Baker, Peter. (December 8, 2004).  Iraq, Jordan See Threat To Election From Iran. In: https://www.washingtonpost.com/.
مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)
دوره 30، شماره 1
(بهار و تابستان 1402)
شهریور 1402
صفحه 335-357

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار