تاریخ معاصر ایران در حافظه‏ ی جمعی ایرانیان مطالعه‏ ای بین قومی

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی استان گیلان

2 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی

چکیده

مقاله‌ی حاضر حافظه‌ی جمعی ایرانیان را با توجه به چهار کادر اجتماعیِ حافظه (قومیت، نسل، مذهب و تحصیلات) مورد بررسی کمی قرار می‌دهد. در مبحث «کادر اجتماعیِ حافظه‌ی جمعی» از نظریات هالبواکس، هابزباوم و رنجر و در بحث «نسل» و «تحصیلات» به ترتیب از رویکردهای مانهایم، شومن و اسکات استفاده شد. با توجه به ماهیت بین قومی این پژوهش،‌ تعداد 384 نمونه از سه مرکز استان رشت (گیلان)، تبریز (آذربایجان شرقی) و سنندج (کردستان) به‌شیوه‌ای سهمیه‌ای-اتفاقی انتخاب شد. نتایج نشان می‌دهد قومیت به‌عنوان یک کادر اجتماعی تاثیر چندانی در شکل‌دهی به حافظه‌ی جمعی ایرانیان نداشته و حافظه‌ی جمعی در بین ایرانیان بیش از آن‌که قومی باشد ملی است. در مقابل،‌ کادرهای اجتماعیِ مذهب، تحصیلات و به‌ویژه نسل از توان تبیینی بالایی برای توضیح تفاوت‌ها در حافظه‌ی جمعی ایرانیان برخوردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemporary history of Iran in the Iranian collective memory: A cross-ethnic study

نویسندگان [English]

  • Hamid Ebadollahi Chanzanagh 1
  • fatemeh yazdanashouri 2
1
2
چکیده [English]

The pressent paper investigates Iranian collective memory quantitatively and considers four social cadres of  collective memory, namely ethnicity, generation, religion and education.
 Halbwach’s, Hobsbawm’s, and Ranger’s theories of social cadres of memory, Mannheim’s theory of generation and Schuman’s and Scott’s theory of education were used. Having considered the cross-ethnic character in this study, 384 samples from three capitals of provinces, Rasht (Gilan), Tabriz (East Azerbaijan) and Sanandaj (Kurdistan), were chosen by quota-hazard sampling. Results show that ethnicity as one of the social cadres is not so effective and collective memory among Iranians is more of national rather than ethnic issue. On the other hand, social cadres of religion, education and, specially, generation is highly capable of explaining the differences in Iranian collective memory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collective Memory
  • Social cadres of collective memory
  • Ethnicity
  • Generation
  • Education
  1. کتابنامه فارسی

    1. احمدی، اسدالله (1387)، "تاریخ و خاطره‌ی جمعی پژوهشی در تاریخ و خاطره‌ی جمعی در افغانستان"، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
    2. امیری، نادر (1388)، "چشم‌اندازی به رمان تاریخ‌گرای فارسی"، مجله‌ی  جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال اول، شماره‌ی 1، صص 60-39.
    3. توکل، محمد و قاضی‌نژاد، مرضیه (1385)، "شکاف نسلی در رویکردهای کلان جامعه‌شناختی: بررسی و نقد ره‌یافت‌های نسل تاریخی و تضاد با تاکید بر نظرات مانهایم و بوردیو"، نامه علوم اجتماعی، شماره‌ی 27، صص124-96.
    4. چیت‌ساز قمی، محمد جواد (1386)، "بازشناسی مفاهیم نسل و شکاف نسلی"، مجله جوانان و مناسبت نسلی، شماره‌ی 1، صص112-85.
    5. داودی، علی‌اصغر (1391)، "نقش حافظه‌ی جمعی در بروز منازعات قومی"، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال سیزدهم، شماره‌ی 1 و 2.
    6. دورکیم، امیل (1386)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه‌ی باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
    7. روح‌الامینی، محمود (1372)، زمینه فرهنگ شناسی، تهران: انتشارات عطار.
    8. مانهایم، کارل (1389)، مقاله‌هایی دربارة جامعه‌شناسی شناخت، ترجمه‌ی فریبرز مجیدی، تهران: نشرثالث.
    9. نورایی، مهرداد، (1383)، "هویت و حافظه جمعی"، مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره‌ی207 و 208: 45-42.

    10. ولی، عباس (1380)، ایران پیش از سرمایه‌داری،‌ ترجمه‌ی حسن شمس‌آوری، تهران: نشر مرکز.

    کتابنامه لاتین:

    11. Bodnar, J. (1992). Remaking America: Public memory,Commemoration, and Patriotism in the twentieth Century. Princeton: Princeton University Press.

    12. Cattell, M G. & Climo, J. J. (2002). "Meaning in Social Memory and History: Anthropological Perspectives". in J. J. Climo and M. G. Cattell (Eds) Social Memory and History:Anthropological Perspectives. Walnut Creek: Lanham. New York and Oxford: Altamira press, Pp.1-36.

    13. Glock, C & Stark, Y R (1965).Religion and Society in Tension. Chicago: Rand MC Nally.

    14. Griffin, L J & Hargis, P G, (2008). "The Past in Black and White". Southern Literary Journal. Vol. xi. No. 2. Pp. 42-69.

    15. Halbwachs, M. (1941).La Topographie Legendaire Des Evanglles en Saint-Terre. Paris: Presses Universitaires de France.

    16. Halbwachs, M. (1926). Les Cadres Sociaux de la Memoire. Paris: Presses Universitaires de France.

    17. Halbwachs, M. (1950). The Collective Memory. trans. F.J. and V.Y. Ditter. London: Harper Colophon Books.

    18. Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. Chicago: Chicago University Press.

    19. Hobsbawm, E. and Ranger, T. (Eds) (1983), The Invention of Tradition. New York: Cambridge University Press.

    20. Hervieu-Léger, D. (2000). Religion as a Chain of Memory. Cambridge: Polity.

    21. Lipsitz, George. (1990).Time passages. Minneapolis: University of Minnesota Press.

    22. Johnson, R., McLennan, G., Schwartz, B. & Sutton, D. (Eds) (1982). Studies in History Making and Politics. London: Hutchinson.

    23. Mannheim, K. (1952). "The Problem of Generations" in K. Mannheim. Essays on the Sociology of Knowledge, London: Routledge and Keagan Paul, Pp. 276-322.

    24. Middleton, D., & Brown S. D. (2005). The Social Psychology of Experience: Studies in Remembering and Forgetting. San Francisco, CA: Sage.

    25. Misztal, B. (2003). Theories of Social Remembering. Philadelphia: Open University Press.

    26. Pearson, R. (1999). "Custer loses Again: The Contestation over Commodified Public Memory" in D. Ben-Amos and D. Weissberg (Eds) Cultural Memory and the Construction of Identity, Pp. 176–201. Detroit, MI: Wayne State University Press.

    27. Pennebaker, J. W., Paez, D., & Rime´, J. (Eds.). (1997). Collective Memory of Political Events: Social Psychological Perspectives. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Inc.

    28. Rosenzweig, R & Thelen, D. (1998). The Presence of the Past: Popular Uses ofHistory in American Life. New York: Columbia UP.

    29. Schuman. H & RodgersW. L., (2004). "Cohorts, Chronology and Collective Memories". Public Opinion Quarterly. Vol. 68. No. 2. Pp. 217-254.

    30. Schuman H. & Scott J., (1989). "Generation and Collective Memories". American Sociological Review. Vol. 54. Pp. 359-381.

    31. Scott J. & Zac L. (1993). "Collective Memory in Britain and United States". Public Opinion Quarterly. Vol 57. Pp. 315-331.

    32. Zerubavel, E. (2003). Time Maps: Collective Memory and the Social Shape of the Past. Chicago: University of Chicago Press.

    33. Young, J. (1993). The Texture of Memory: Holocaust Memorials and Meaning. New Haven, CT: Yale University Press.

    34. Wertsch, J. V. and Roediger, H. L. (2008). "Collective Memory: Conceptual Foundations and Theoretical Approaches". Memory. Vol. 16. No. 3. Pp. 318 -326.