بازآفرینی (بازپیوند) مفهوم فضا-زمان: به سوی جامعه‌شناسی مسطح

نوع مقاله : علمی وپزوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، تهران، ایران.

2 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران، ایران

3 گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22059/jsr.2023.360571.1863

چکیده

فضا خمیره‌ای است که ما به سان هستی‌های اجتماعی در، به واسطه و پیرامون آن می‌کوشیم تا زندگی‌هایمان را بسازیم. در حقیقت فضا در تمام لحظه‌های زندگی ما حضور/بروز دارد. اما فهمِ از فضا در طول تاریخِ این مفهوم، دچار چندین گسست‌ شده است. از درک دکارتی-نیوتنی چون امری مطلق، تا فهم نسبی لایبنیتزی تا گسست انیشتینی که به فهم رابطه‌ای از فضا انجامید. با چرخش فضایی قرن 20 فضا/امرفضایی از سایه زمان/امر تاریخی بیرون آمد. پس از چرخش فضایی، درک لوفوری از فضا و پیروان بعدی آن در سنت مارکسیستی چون هاروی، کاستلز، سوجا و غیره به فهم مسلط از فضا تبدیل شد. فهمی که ادراک دقیق مفهوم فضا-زمان را با خلل مواجه می‌سازد. پژوهش حاضر از نوع کیفی و با استفاده از روش اسنادی و با رویکردی انتقادی به بررسی عمیق تاریخ فضا-زمان، پاردایم‌های مختلف در این زمینه و کاستی‌های آنها پرداخته و در نهایت رویکرد لاتور به منظور تقریر و بازآفرینی مفهوم فضا-زمان انتخاب شده است.از آنجا که فضا هیچ جز رابطه‌ی بین اشیا نیست، به منظور درک دقیق آن نیز ناگزیر به انتخاب پاردایمی هستیم که هستی‌شناسی رابطه‌ای را در سطح بنیادین آن پی‌ریزی می‌کند.با استفاده از مفاهیم لاتور چون شبکه، کنشگران، عاملیت یکسان انسان/غیرانسان (تقارن هستی‌شناختی)، جعبه سیاه، پیوند و ترجمه مدل مفهومی پیشنهاد دادیم که در درک دقیق‌تر و عینی‌تر فضا-زمان به ما کمک می‌کند.می توان گفت برای شناخت فضا-زمان یک پدیده کافی است شبکه‌ی (با دقایق لاتوری) آن را بررسی کنیم.امری که ما را به سمت هستی‌شناسی رابطه‌ای و جامعه‌شناسی مسطح رهنمون میسازد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reassembling the concept of space-time: towards a flat sociology

نویسندگان [English]

  • rohollah ghasemi 1
  • vahid shalchi 2
  • Mohammad Reza Tajik 3
1 PhD Candidate in Sociology, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Department of Political Sciences, Faculty of Economics and Political Sciences, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
چکیده [English]

Space is the dough that we,as social beings,try to build our lives in, through and around.the understanding of space has undergone several ruptures throughout the history of this concept.From Cartesian-Newtonian understanding as an absolute thing,to Leibniz's relative understanding, to Einstein's discontinuity,which led to the understanding of a relation of space.With the spatial turn of the 20th century, space/spatial matter came out of the shadow of time/historical matter.The current research is of a qualitative type,using documentary method and with a critical approach,to deeply examine the history of space-time, different paradigms in this field and their shortcomings.And finally, Latour's approach has been chosen to explain and reassembling the concept of space-time.Since space is nothing but the relationship between objects,in order to understand it accurately,we are forced to choose a paradigm that bases the ontology of a relationship at its fundamental level.Using Latour's concepts such as network, actors, the same human/non-human agency (ontological symmetry),black box, association and translation.We proposed a conceptual model that helps us in a more accurate and objective understanding of space-time.It can be said that in order to understand the space-time of a phenomenon, it is enough to examine its network .This leads us to relational ontology and flat sociology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Space-time
  • relationship
  • actor-network
  • flat sociology
  • ontological symmetry
ترکمه، آیدین و شیرخدایی، آناهید (1394). تولید فضای آنری لوفور، نشریۀ فرهنگ و رسانه، سال چهارم، شمارۀ چهاردهم، ص 30-11
رووِلی، کارلو (1399). زمان چیست؟ فضا چیست؟ ترجمه آورین تهمتن، تهران: سبزان
ژلنیتس، آندری (1396). فضا و نظریه اجتماعی، ترجمه آیدین ترکمه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
شارع­پور، محمود (1391). جامعه­شناسی شهری، تهران، انتشارات سمت
شکویی، حسین (1386). اندیشه های نو در فلسفۀ جغرافیا، جلد اول، چاپ نهم، تهران: انتشارات گیتاشناسی
شریف­زاده، رحمان (1397)، مذاکره با اشیاء، تهران: نشر نی
گون­واردنا، کانیشکا (1398). شهرگرایی انتقادی، فضا، طراحی و انقلاب، فصلنامه فضا و دیالکتیک، شمارۀ 14، زمستان 98
لشگری تفرشی، احسان؛ محمدرضا رضایی و کاویان­پور، گلشن (1396). تبیین نظری کارکردهای قدرت سیاسی در فضای شهری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 32، شماره دوم
لوفور، آنری (1395). بقای سرمایه­داری، ترجمه آیدین ترکمه، انتشارات تیسا
هاروی، دیوید (1399). فضا به مثابه کلیدواژه، ترجمه نرگس خالصی مقدم، منتشر شده در سایت فضا و دیالکتیک
هاروی، دیوید (1396). دیالکتیک فضا و زمان، ترجمه امین کرمی، در دیالکتیک برای قرن جدید، تهران: نشر اختران
Ahmed, J. U. (2010). Documentary Research Method: New Dimensions. Indus Journal of Management & Social Sciences. Volume 4. pp 1-14.
Bærenholdt, J. O., & Jóhannesson, G. T. (2009). Actor-network theory/network geographies. In International encyclopedia of human geography (pp. 15-19). Pergamon Press.
Besel, R. D. (2011). Opening the “black box” of climate change science: Actor-network theory and rhetorical practice in scientific controversies. Southern Communication Journal76(2), 120-136.
Boyarin, J. (1994). Space, Time and the Politics of Memory. In J. Boyarin (Ed.), Remapping Theory: The Politics of TimeSapce. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
Callon, M. (2007). Some elements of a sociology of translation in Asdal, K., Brenna, B., & Moser, I. The politics of interventions. The Politics of Interventions, 7.
Castells, Manuel (2009), Communication power, Oxford University Press, New York.
Castells, M. (2005). The Network Society: From Knowledge to Policy, in: M.
Castells, and G. Cardoso (2005). The Network Society from Knowledge to Policy, Washington DC: J. Hopkins, Centre for Transatlantic Relations.
Castells, M. (1999). Information technology, globalization and social development (Vol. 114). Geneva: UNRISD.
Dolwick, J. S. (2009). ‘The social’and beyond: Introducing actor-network theory. Journal of maritime archaeology4(1), 21-49.
Eledn, s (2009). “SpaceI” in Kitchin, R., & Thrift, N. International encyclopedia of human geography. Elsevier.volume 10
Foucoult, M. (1975). Discipline and punish. A. Sheridan, Tr., Paris, FR, Gallimard.
Foucault, M. (1980c) ‘The eye of power’ in Gordon, C. (1980) Power/Knowledge –Selected Interviews and Other Writings (1972–1977), London, Harvester. Wheatsheaf, 65-146
Given, Lisa (2008), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, SAGE Publications Inc.
Harman, G. (2007). The importance of Bruno Latour for philosophy. Cultural studies review13(1), 31-49.
Jones, O. (2009). Nature-culture. Countryside and Community Research Institute CCRI, Cheltenham, UK
Kim, J. (2019). Designing multiple urban space: an actor-network theory analysis on multiplicity and stability of public space. Journal of Urban Design24(2), 249-268
Kitchin, R. & Thrift, N. (2009). International encyclopedia of human geography. Elsevier.
Latour, B. (1993 a). The pasteurization of France. Harvard University Press.
Latour, B. (1993 b). We have never been modern. Harvard university press.
Latour, B. (1996). On actor-network theory: A few clarifications. Soziale welt, 369-381.
Latour, B. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network Theory, Oxford: Oxford University Press
Lefebvre, H. (1992). The production of space. (vol. 142), Oxford: Blackwell.
Lefebvre, H. (2003). Space and the State, in State/ space: a reader, Neil Brenner, Bob Jessop, Martin Jones, and Gordon MacLeod (eds), Oxford, Blackwell Publishing LTD.
Murdoch, J. (1998). The spaces of actor-network theory. Geoforum29(4), 357-374.
Roe, E. J. (2009). Human-nonhuman. Southampton University.
Rydin, Y. (2013). Using Actor–Network Theory to understand planning practice: Exploring relationships between actants in regulating low-carbon commercial development. Planning Theory12(1), 23-45.
Serres, M. & Latour, B. (1995). Conversations on science, culture, and time. University of Michigan Press.
Soja, E. W. (2009b), ‘Taking Space Personally’, in B. Warf and S. Arias (eds.), The Spatial Turn: Interdisciplinary Perspectives (London: Routledge), 11-35.
Soja, E. W. (2009). Resistance after the spatial turn. What is Radical Politics Today?, 69-74.
Star, S. L. (1990). Power, technology and the phenomenology of conventions: on being allergic to onions. The Sociological Review38(1_suppl), 26-56.
Wahl-Jorgensen, K. (2016). The Chicago school and ecology: A reappraisal for the digital era. American Behavioral Scientist60(1), 8-23.